Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1954, Síða 16

244
**' LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Einkennileg nýtízkuhús rísa upp
var það ógerningur, svo að dr. Bahr
bauð mér að gista hjá sér. Þetta
var mikið happ, því að hann reynd-
ist hinn mesti fræðaþulur, og sagði
hann mér fjölmargt um sögu Helgo
-lands síðustu áratugina, sem hafa
verið ærið viðburðaríkir þar sem
annars staðar. — Það sem hér fer
á eftir er að mestu frásögn hans,
á leiðinni til Helgolands.
— ★ —
Þegar Þjóðverjar höfðu tekið við
Helgolandi 1890, var þegar tekið til
óspilltra málanna að byggja þar
upp það, sem í niðurníðslu var, en
þó fyrst og fremst hafnarmann-
virki og vita, því að ómetanlegt
öryggi er í því fyrir fiskveiðiflot-
ann á Norðursjó að geta leitað þar
vars í illviðrum, því að úti fyrir
Norðursjávarströndinni eru ein-
hverjar hættulegustu siglingaleiðir
í Evrópu, svo að það er venjulega
lífsháski að sigla upp að henni í
þoku eða myrkri. — Þetta sá ég
greinilega á leiðinni frá Tönning,
því að kútterinn okkar varð ýmist
að beygja' í suður eða norður, þó
að aðalstefnan væri í þver-vestur.
Öll leiðin var vandlega merkt með
baujum og engan veginn auðrötuð,
þó að sæmilega bjart væri. —
Mikil og vel útbúin björgunar-
stöð var reist, og bjargaði hún ekki
færri en 454 sjómönnum úr sjáv-
arháska á tímabilinu frá 1890 til
1945. í seinni heimsstyrjöldinni eyði
lagðist hún algerlega sem og öll
önnur öryggistæki, en samt heldu
fiskibátar áfram að leita skjóls
undir Helgolandi, stundum þrátt
fyrir sprengjukast æfingaflugvéla.
Sjómenn, sem lágu í vari við
Helgoland þrátt fyrir sprengju-
regnið, þegar sænska skipið „Orm-
en Friske", sem smíðað var eftir
gömlu víkingaskipi, fórst þar hinn
22. júní 1951, skýra frá því, að það
hafi hrakið upp á grynningar rétt
við hafnarmynnið og brotnað þar.
Þarna hefði mátt bjarga lífi hinna
15 ungu stúdenta, sem á skipinu
voru, ef leyft hefði verið að endur-
reisa björgunarstöðina þegai að
stríðinu loknu.
Arið 1911 var byrjað á smíði
hinna voldugu öldubrjóta um eyna
og vann dr. Bahr við það, þá ný-
bakaður verkfræðingur. — Þegar
tekið var að byggja upp þýzka flot-
ann um og eftir aldamótin, var
Helgoland gert að flotahöfn og
mikil mannvirki reist, en þau voru
sprengd í loft upp samkvæmt Ver-
salasamningnum og íbúar eyarinn-
ar fluttir til meginlandsins, en þó
bráðlega leyft að snúa heim aftur.
Við sprenginguna eyðilögðust flest
öryggistæki á eynni, og varð það
til þess, að allmörg skip fórust á
grynningum þar umhverfis.
Eftir 1930 var svo enn á ný tekið
til við byggingu flota og kafbáta-
stöðvar og jafnvel gerður flugvöll-
ur á baðströndinni, sem kölluð er
„die Dune“. Undir eynni var komið
fyrir alls konar mannvirkjum neð-
anjarðar og hún ramlega víggirt,
svo að þaðan gátu Þjóðverjar mjög
svo ráðið yfir siglingum um Norð-
ursjó.
— ★ —
Hinn 18. apríl 1945 var örlaga-
ríkur dagur fyrir Helgoland. Yfir
1000 sprengjuflugvélar banda-
manna gera látlausar loftárásir á
eyna í meira en þrjá klukkutíma
og leggja bæinn gersamlega í rúst-
ir, stórskemma höfnina og þagga
niður í virkjunum. Þó farast ekki
nema um 120 manns í árásinni, en
tveim dögum síðar eru íbúarnir,
sem enn hafast við í loftvarna-
byrgjum, fluttir til meginlandsins
og komið þar fyrir á yfir hundrað
stöðum og Helgoland fengið í
hendur brezka flotanum.
Árið eftir er frá því skýrt í þýzk-
um blöðum, að íbúarnir muni aldr-
ei verða fluttir heim aftur, og í
apríl veturinn 1947 lýsa Bretar því
yfir, að Helgoland skuli hverfa af
yfirborði jarðar. í sama mánuði
er kveikt í 6700 tonnum af sprengi-
efni, sem komið hefur verið fyrir
í göngum og ranghölum undir
eynni. En Helgoland stóð af sér
hina ægilegu sprengingu, að vísu
stórlega limlest. Suðuroddinn, sem
var þverhníptur klettur, er orðinn
að grjóthrúgu, sem þeytzt hefur