Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1961, Blaðsíða 19

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
647
anda, en „ungoma“ hrekur á brott
hina illu anda.
Töfralæknirinn á að vera á verði
alls staðar gegri fjölkyngismönnum
og illum öndum. Hann leggur
mönnum lífsreglur og hann lækn-
ar hina sjúku með því að reka út
illa anda. Hann greiðir úr vand-
ræðum manna og uppgötvar ill-
virki. Hann er svo margvís, að
hann getur gert menn hamingju-
sama eða óhamingjusama eftir
vild, jafnvel valdið dauða manna.
Frá sjónarmiði hvítra manna hef-
ir hann svo mikið vald, að hann
getur látið fremja réttarmorð, en
frá sjónarmiði þarlendra manna er
hann óskeikull.
Fjölkyngismaðurinn hefir sam-
band við illa anda og fremur
svartagaldur. Hann getur lagt á
menn ógæfu, heilsuleysi og dauða.
Helzt gerir hann gagn þegar hann
afstýrir álögum annara. En svo
hefir hann ýmiskonar töfur, sem
hann selur mönnum, svo sem ásta-
drykk, og hann spáir. En það get-
ur verið hættulegt að hafa nokk-
ur skifti við fjölkyngismennina,
því að menn geta smitast af þeim
og sjálfir orðið fjölkyngismenn.
Það getur verið að menn hæðifjöl
kyngismennina þegar þeir koma og
bjóðast til að spá, en verði menn að
leita þeirra eru þeir með lífið í
lúkunum og skjálfandi af ótta.
Töframennirnir vinna verk sín í
myrkri, því að annars er hætt við
að allt komist upp.
Það er til mesti fjöldi fjölkýng-
ismanna, bæði karla og kvenna og
skiftast í ýmsa flokka — en aðal-
lega skiftast þeir þó í þaulvana
galdramenn og viðvaninga. Þegar
Zúlúi minnist á fjölkyngismann, á
hann alltaf við galdramennina,
sem fást við svartagaldur og taka
borgun fyrir. Slíkir menn geta átt
heima í þorpunum og verið í engu
frábrugðnir öðrum mönnum. Þar
stunda þeir vinnu sína sem aðrir og
hafa oft fyrir fjölskyldu að sjá.
Helzti munurinn er sá, að galdra-
menn eiga fleiri konur en aðrir,
vegna þess að þeir hafa efni á að
kaupa þær. Oft eru þeir og öðru-
vísi og skrautlegar búnir en aðrir
menn.
Minni háttar fjölkyngismenn eru
nokkurs konar útlagar. Þeir eiga
heima utan við þorpin og látast
vera betlarar. Enginn félagsskapur
er með þeim, heldur gengur kunn-
áttan í arf frá föður til sonar.
Svo er hinn einstaki kunnáttu-
maður. Það getur verið að hann
hafi reynt að beita fjölkyngi sér til
hagnaðar, en hitt er alveg eins lík-
legt að hann sé aðeins grunaður,
eða sakaður um galdur af illkvitni.
Allir eru síhræddir við galdra,
bæði ungir og gamlir. Allt sem fer
eitthvað öðru vísi en menn höfðu
ætlað, er kennt göldrum eða illum
öndum. Og menn eiga ógæfuna
altaf yfir höfði sér.
Gott dæmi um það er saga, sem
gerðist í Impangei-héraði. Þar var
hvítur kaupmaður og ég gisti
hjá honum. Þar var mér sagt að
fjöldi manns væri úti í skógi að
leita galdrakvendis. Og daginn eft-
ir var mér sögð sagan. Tvær gaml-
ar konur höfðu orðið saupsáttar
út af tóbaki. Sú sem þóttist verða
undir lét þá ókvæðisorðum rigna
yfir hina og kallaði hana galdra-
kerlingu. Skömmu seinna varð
þessi kona veik og lýsti þá yfir því
að hún hefði orðið fyrir gerning-
um. Þegar hún var spurð hver
mundi hafa gert henni þennan
grikk, sagði hún að það væri kerl-
ingin, sem hefði haft af sér tóbak-
ið. Svo dó hún, líklega úr lungna-
bólgu, en allir voru vissir um að
hún hefði verið drepin með göldr-
um. Þegar hin konan heyrði þetta,
flýði hún út á skóg. Ef hún hefði
haldið kyrru fyrir, mundi hún hafa
verið kærð fyrir töfralækninum og
sennilega tekin af lífi. En flótti
hennar sannaði öllum svo ekki
þurfti frekari vitna við, að hún
væri sek. Hún átti því dauðann
yfir sér hvort heldur hún var kyr,
eða flýði.
Þaulæfður galdrmaður notar
mikið sefjun og treystir hjátrú
manna. Ef Zúlúi finnur að ein-
hverju hefir verið smurt á hálsinn
á sér meðan hann svaf, veit hann
að hann er dauðadæmdur. Venju-
legra er þó hitt, að einhver töfur
sé lögð við dyr þess mans, sem á að
deyða með göldrum. Verður hann
þá oft svo skelfdur, að hann deyr.
Komist hann á fund töfralæknisins,
getur verið að læknirinn geti
hjálpað honum. Annað ráð er að
fara á fund galdramannsins og
kaupa af honum dýrum dómum að
hann afturkalli dóminn. Menn eru
yfirleitt síhræddir um það að verða
fyrir gjörningum.
Einhverju sinni var ég gestur
Zúlúahöfðingja og skemmti þar
með ýmsum sjónhverfingum. Með-
al annars lét ég pening hverfa, en
gekk svo að honum á berum kálf-
anum á einum manna hans. Þetta
vakti skelfingu. Maðurinn bar sig
illa og félagar hans fóru að tala
um að líklega hefði hann orðið fyr-
ir gjörningum og sál hans komin
á vald illra anda. Þegar ég sá hvað
verða vildi, var ég fljótur að full-
vissa þá um, að gjörningar hvítra
manna gæti ekki bitnað á Zúlúum.
Þetta róaði þá, en nú krafðist mað-
urinn þess að fá peninginn, hann
hlyti að vera sín eign þar sem
hann hefði verið tekinn úr kálfan-
um á sér.
Það er algengt í Zúlúalandi að
menn séu drepnir á eitri, eins og
annars staðar í Afríku. Eitrið fá
þeir úr jurtum og eiturslöngum.
Galdramenn eru taldir eiga sínar
leynilegu eiturtegundir. Menn