Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1961, Blaðsíða 20

648
ÆSBÓK MORGUNBLAÐSINS
hræðast eitur og kemur þetta
glöggt fram þegar snætt er. Gesti
er ekki borin nein fæðutegund án
þess að hann sé fullvissaður um
að ekkert eitur hafi verið látið í
matinn. Þegar höfðingi snæðir, er
einhver látinn bragða á matnum
fyrst. Eins er um drykk. Hann er
borinn fram í einu keri, sem allir
eiga að drekka af, en höfðinginn
og gestur hans súpa ekki á fyrr
en einhver annar hefir bergt á
drykknum áður. Svo eru líka til
ímyndaðar eiturtegundir, og þær
hrífa aðeins vegna hjátrúar manna.
Þegar hlébarði hefir verið lagður
að velli, þyrpast allir um hann til
þess að ná í veiðihárin. Þau eru
talin bæði hættulegt eitur og mjög
heilsusamlegt meðal. Ef þau eru
látin í mat manna valda þau upp-
köstum og jafnvel dauða, nema þau
séu soðin með kjöti hlébarðans
sjálfs, þá eru þau mjög heilnæm
og gera menn ákaflega hugrakka.
Galdramennirnir nota líka ýmis-
konar blekkingar. Þeir eru leiknir
í búktali og bregða' því oft fyrir
sig. Mér er kunnugt eitt dæmi um
það. Einu sinni féll skuggi yfir
húsaþyrpingu og var hann eins og
eitthvert óargadýr að lögun og
japlaði kjöftum. Og svo kvað við
há rödd. íbúarnir þustu út úr kof-
um sínum og sáu þá að skugginn
gerði sig líklega til þess að gleypa
kú. En röddin kallaði og sagði, að
þeir skyldu fara með beztu kúna
sína upp í gil nokkurt og skilja
hana þar eftir, til þess að friða
hinn hungraða anda. Venjulega
hlýða menn öllu slíku, en að þessu
sinni þrjóskuðust þeir, kveiktu eld
og skipuðu sér í fylkingu gegn
meinvættinni. Morguninn eftir
fóru þeir svo til töfralæknisins og
báðu hann að skera úr hvort hér
hefði verið illur andi eða fjöl-
kyngi. Hann var fljótur að kveða
upp þann dóm, að hér hefði ekki
verið um „amadhlozi“ (anda) að
ræða, heldur hefði þetta verið
skuggi af einhverju tré, vegna
þess að tunglsljós var, en það gæti
svo sem vel verið að einhver
galdramaður hefði notað þennan
skugga. Og hann vissi svo sem vel
hver sá galdramaður hefði verið.
Einhvern dreymir að annar mað-
ur hefir illan hug til gripa hans.
Svo geldist ein kýrin, þá er enginn
efi á því að það er að kenna þeim
manni, sem hann dreymdi. Hinn
ákærði reynir ekki að bera hönd
fyrir höfuð sér, hann hefir ekkert
vald yfir sál sinni og veit ekki
hvað hún gerir meðan hann er í
svefni. Hann leggur því mál sitt
í hendur töfralækninum og gefur
honum um leið geit, til að milda
skap hans. Verði hann nú samt
sem áður dæmdur sekur, er hann
skyldur að bæta kúna, og svo er
hann tortryggður upp frá því.
Maður getur líka átt á hættu að
fá á sig galdraorð, ef hann notar
ástardrykk, en fórnar ekki öndum
forfeðranna geit áður. Einu sinni
fór slíkur maður á veiðar og var
svo heppinn að veiða bukk. Rétt
á eftir dó vinur hans og því var
kennt um, að hann hefði ekki fært
fórn áður en hann fór á veiðarnar.
Það getur líka komið fyrir, að
menn séu grunaðir um að stela
sálum. Zúlúar grafa lík ættingja
sinna undir kofavegg sínum, svo
að galdramenn veki þá ekki upp.
Því er trúað statt og stöðugt að
galdramenn veki upp framliðna,
hnoði þá síðan þangað til þeir eru
ekki stærri en dvergar, og senda
þá svo sinna erinda. Þannig getur
galdramaður notað sál hins fram-
liðna til illverka. Einu sinni kom
hyena inn á milli kofanna og byrj-
aði að grafa í nýtt leiði. Og allir
voru sannfærðir um, að þarna
hefði verið galdramður í hýenu-
gervi og ætlað að ná í sál hins
framliðna.
Sumir galdrmenn verða þó fræg-
ir um gjörvallt Zúlúaland, og
frægðin heldur hlífiskildi yfir
þeim. Höfðingjar leita gjarna slíkra
galdramanna og biðja þá að valda
óvinum tjóni. Til er og, að slíkir
galdramenn gerist hirðmenn höfð-
ingja, enda þótt hvítir menn hafi
dæmt þá útlæga. Höfðingjarnir
gæta þess þó vandlega að þeir séu
ekki bendlaðir við galdra á neinn
hátt, eða galdramenn.
Þegar ég var hjá Selimano Zulu,
eða æðsta höfðingja þeirra Zúlú-
manna, gerði ég honum nokkrar
sjónhverfingar. Slíkt eru taldir
galdrar þar í landi, en ég fullviss-
aði hann um að þetta væri ekki
neinn galdur, heldur aðeins leikni.
Og til þess að sannfæra hann um
það, bauðst ég til að kenna honum
nokkur brögð. Hann var til með
það, en sagði að því miður mætti
hann ekki nota þau, því þá yrði
hann þegar grunaður um galdur.
En slíkt væri höfðingja ósamboðið.
En ef hann kenndi mönnum sín-
um brögðin, þá yrði hann talinn
heimskur og ekki væri það betra.
Smærri höfðingjar grípa stund-
um til bragða, sem líkjast göldr-
um, til þess að sýna yfirburði
sína og efla fylgi sitt. Eg sá einn
þeirra leika slíkan leik með byssu.
Einn af mönnum hans var settur
á ákveðinn stað og höfðinginn
sjálfur lagði töfrum magnað háls-
band á hann. Síðan gekk hann
nokkur skref frá og skaut á mann-
inn. Hann sakaði ekki, en varð
nær frávita af hræðslu. Höfðing-
inn gortaði þá af því, að hann
hefði verndað hann jafnvel fyrir
þessu hættulega vopni hvítra
manna. Nú var leidd fram kind og
tjóðruð á sama stað og maðurinn
hafði staðið. Höfðinginn lyfti byss-
unni ag skaut, og kindin datt nið-
(