Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1962, Blaðsíða 19

er af, því aS glampi beint í augun
á stuttu færi getur valdið óþægind-
um og jafnvel augnabliks sjóntruflun
um. Þegar mynd er tekin með leift-
urljósi er skugigamyndorm oft sterk
og til lýta, úr þessu má draga með
því að hafa ljósið sem næst vélinni
og ofar en linsan er og gæta þess
að sá sem er myndaður sé ekki fast
upp við vegg, þó verður að taka fram
að í sumurn tilfellum geta sterkir
skuggar gefið mynd sérstakt gildi.
Ef þið ætlið að taka myndir á lit-
filmur, verður að gæta þess að þær
perur sem nota skal henti til þess,
en þær eru auðþekktar, því að þær
eru bláar á litinn, eða auðkenndar á
annan hátt.
ív afeindatækni (eilífðarflash) eru
nú orðin algeng en þau hafa þann
kost að peran í þeim endist ca. 10000
glampa og hlaða má rafgeymi þeirra.
Þessi tæki eru mjög misjöfn að ljós
styrkleika, en á þeim er yfirleitl tafla
sem gefur upp leiðitölu þeirra.
Rétt er þó að lýsa Vz til 1 ljósopi
meira (t.d. 8 í stað 11) því að leiði-
talan er miðuð við beztu skilyrði.
H.S.
ar. Myndin er tekin á ca. 2 m. færi,
filma 17 Din, notaður ljósgrænn
filter og lítið rafeindatæki (Opta-
tron), ljósop 11.
þeirra (guide number) en hún ákveð
ur stærð ljóssins, ef leiðitalan er t.d.
25, og fjarlægð að því sem mynda á
4 metrar, þá deilum við fjarlægðinni
í leiðitöluna (25:4) og fáum út u.þ.b.
6, þ.e. hæfilegt ljósop er þá, 6, eða
leiðitala 40 og fjarlaagð 3,5 m 40:3.5 =
og ljósop þá c.a. 11 (miðað við 17DIN
filmur) þó ber þess að gæta að í stór
um herbengjum eða í dökku um-
hverfi þarf oft að hafa stærra ljósop
en leiðitala og fjarlægð gefa til kynna
vegna þess að ljósið endurkastast þá
síður frá umhverfinu. Þegar taka á
myndir af fólki sem er mislangt frá
vélinni er gott að miða fjarlægð við
það sem fjær er og fæst þá særnileg
mynd af heildinni þó það sem næst
er verði að vísu nokkuð yfirlýst, þó
má draga úr þessum áhrifum með
því að beina Ijósinu fyrst og fremst
að því sem er fjærst, þannig að það
sem næst er vélinni lendi utan við
sterkasta geislann, en forðizt að hafa
hvita áberandi hluti (t.d. dúka) með
í forgrunni myndarinnar ef hægt er.
Einnig verður að gæta þess að nota
ekki leifturljós á mjög stuttu færi
(t.d. 1 m.) því að pera getur sprungið
og valdið skaða, þó að slíkt sé afar
sjaldgæft, þið ættuð líka að vara fólk
við að horfa á peruna þegar smellt
UM jólin vilja margir
gjarnan taka myndir
heima — og það ætti að vera
auðvelt að ná góðum myndum
ef útbúnaðurinn er fyrir hendi.
Flestar myndavélar hafa sérstaka
tengingu fyrir leifturljós og er lokari
vélanna þannig útbúinn að hann
hleypir rafmagni til perunnar þannig
að ljós hennar er í mestum styrkleika
á sarna broti úr sek. og ljósopið nær
fullri stærð. Þetta er skiiyrði þess
að mynd fáist, því ef ljósið kviknar
of fljótt eða of seint, þá er vélin
lokuð þegar það nær mestum styrk-
leika. En til þess að myndin verði
góð, þarf ljósmagnið sem endurkast-
ast um linsuna inn á filmuna að vera
hæfilegt. Þar kemur til stilling vélar-
innar og gerð leifturljóssins og per-
unnar.
Lesbók œskunnar — MeB eigin höndum V
„FLASH - myndir "
T
JL il eru fjölmargar gerðir leift-
urljósa og pera, en hér verður mið-
að við algengustu tegundir. Flestar
perur er-u fylltar málmþráðum sem
brenna þegar rafm-agn kemst í þá
og mynda þannig ljó.s, en að baki
perunnar er málmskál sem kastar
ljósinu fram á ta-kmarkað svæði sem
lögun skálarinnar og gerð ákveður.'
Ljósið er sterkast næst perunni en
dvínar því fjær sem það fer og verð-
ur því að stilla vélina sa-mikvæimt því.
Flestar einfaldar vélar hafa aðeins
svokallaða X-stillingu og er þá hæfi-
legit að nota hraða 25 (1/25 úr sek)
en sumar vélar hafa einnig M-still-
ingu og má þá nota meiri hraða. Stærð
iijósopsins tfer eftir fjarliægð þess
sem mynda á og ljósstyrk perunnar
Með perunum fylgja notfkunarregl
ur sem m.a. gefa til kynna leiðitölu
Lítil stúlka í Ijósum kjól. Takiff
eftir hve kjólinn, og kisan sem telp-
an heldur á, endurkasta miklu ljósi
á kostnaff annarra hluta myndarinn
Þsssi mynd er tekin á 21 Din filmu,
notaff lítiff rafeindatæki (Optatron),
hraffi 1/50 úr sek., ljósop 5,6. Þeir
sem næst eru vélinni eru í ofsterku
ljósi (yfirlýst) og þeir sem fjærst
eru, í of litlu ljósi. Ljósstilling var
miffuff viff 4—5 metra fjarlægff. —
Myndavélinni og leifturljósinu var
haldiff ofarlega og því er baksviffiff
betur lýst en ella. Leifturljósiff var
staffsett ofan á myndavélinni og ber
því lítiff á skuggum.
Jólanóttina. Svo mikið kapp lagði fólk-
ið á aff komast til kirkju að það varð
að vera slæm færð og næstum mann-
drápsbylur til þess að það sæti heima.
Þegar komið var frá kirkju skemmti
fólkið sér við manntafl, leiki og spil
fram eftir kvöldinu.
A
gamlársdag fluttu álfarnir bú-
ferlum. Þá var um að gera ð forðast
reiði þeirra. Margt gátu þeir gert bæði
tii ills og góðs. Bærinn var sópaður og
prýddur, ljós loguðu bæði í frambæ og
baðstofu og þá gekk húsfreyja þrjá
bringi umhverfis bæinn og sagði:
„Komi þeir, sem koma vilja, veri þeir
lem vera vilja, fari þeir, sem fara vilja,
mér og mínum að meina lausu“.
Þetta var kallað „að bjóða álfunum
beim“. Á nýársnótt áttu mörg undur
oð geta gerzt. Kirkjugarðarnir risu og
svipir hinna framliðnu reikuðu um.
Þá breyttist vatn í vin. Kýrnar í fjós-
inu töluðu. Þá var óskastundin á ný-
órsnótt. Gátu menn fengið ósk sína upp-
fyllta etf þeir hittu á hana, en það gekk
VÍst oft il-la.
Það, sem húsfre^'junum reið mest á
að höndla á nýársnótt, var „búrdrífan".
Vöktu þær sumar alla nóttina til þess
að missa ekki af henni og hvíldu sig í
búrinu í myrkrinu því að hún var ósýni
leg við ljós. Það var erfitt að ná henni,
en þær höfðu ráð undir hverju rifi,
opnuðu búrgluggann og settu ílát undir
hann. Þegar drífan hafði fallið inn um
gluggann í ílátið lokrðu þær því vand-
lega. Tækist þeim þctta, þurftu þær
ekki að kvíða bjargarskorti á árinu,
sem í hönd fór.
Þá var gamlárskvöld gott til fanga
þeim, sem þorðu að sitja úti á kross-
götum á nýársnótt og stóðust allar þær
freistingar, sem lagðar voru fyrir þá,
af álfunum, sem þá voru á ferð. Þeir
sóttu auðvitað, að manninum, sem sat á
krossgötunum, og vildu ginna hann til
sín með alls konar fagurgala. Stundum
varð ein áltfamærin svo heilluð af hon-
um að hún vildi tæla hann til sín, og
búa með honum í álíheimum. Huldu-
fólkið hafði með sér dýrindis varning,
sem það vildi gefa honum. Gat hann
valið um. En það var úti um hann, ef
hann þáði nokkuð eða snerti. Því meir,
sem hasnn færðist undan að þiggja gjaf-
irnar eða koma með því, þvi æstara
varð það og ætlaði að slá hring um
hann og æra hann. Sumir segja að
krossmarkið hafi bjargað, aðrir að hann
hafi hellt yfir sig vígðu vatni áður en
hann fór að heiman. Þriðja sögnin er
sú, að þá hafi fjórar kirkjuklukkur
hringt samtímis, og hljómur þeirra bor-
izt huldufólkinu til eyrna, ,en þá
varð það svo hrætt að það gaf sér ekki
tíma til að taka varninginn með, en
hljóp á brott í dauðans angist.
H liðstæð þessu er sögnin um
Fúsa, sem átti að hafa setið úti á
krossgötum og staðizt prýðilega allar
ginningar álfanna þar til einn þeirra
rétti að honum flotskjöld. Þá á Fúsi að
hafa sagt þessi eftinminnulegu orð, um
leið og hann beit í skjöldinn:
„Sjaldan hefi ég flotinu neitað". En
með því voru örlög hans ráðin.
Það er gömul trú að á gamlárskvöld
geti maður séð lífsförunaut sinn, ef
maður fer inn í koldimmt herbergi með
spegil í hendi. Enginn má um þetta vita
og enginn viðstaddur vera. Sá seirn þetta
reynir hefir yfir þulu, og svo tekur
hann að stara í spegilinn og koma þS
ýmsar kynjamyndir fram, svo sem hönd
sem heldur á sveðju. En varast skal að
snerta hlutina eða taka við þeim. Það
verður manni til ógæfu. En smám sam-
an taka hlutirnir að skýrast, unz hin
rétta mynd kemur í ljós og sést greini-
lega, en hverfur svo.
Á gamlárskvöld var skammtað álíka
mikið og á aðfangadagskvöld. En ekki
mun matur hafa verið að öllu hinn
sami. Nú voru súr svið, súr lunda-
baggi, súr gollurshús og hanginn
sjærðill, biti af magél og svo laufa-
brauð og pottbrauð og ríflega útilátlð
viðbit.
Á nýársdag var matur sá sami
og á jóladaginn, aðalrétturinn hangi-
kjöt og má af því marka að hangikjöt
er og hefir verið okkar þjóðarréttur,
þótt sauðakjötið sé nú horfði með öllu,
en það þótti á sinni tíð hnossgæti. Á
hátiðisdögum torguðu menn ekki og nú
fóru menn að, líkt og rjúpan, sem safn-
ar í sarpinn. Menn. létu allt, sem þeir
leyfðu í lítinn kistil eða skrínu Og
geymdu til hallærisdaga vetrarins.
Þó var enn eftir einn dagur, sem
taldist til jólanna, þrettándinn, en það
var merkisdagur. Þrettándanóttin var
haldin helg víða um land, allt fram á
miðja nítjándu öld. Þrettándinn var
lögskipaður helgidagur til ársins 1770.
Þrettándanóttin er talin mikil oig
merk draumanótt. Þá nótt átti vitring-
ana úr austurvegi að hafa dreymt fyrir
fæðingu Krists, er hún því af sumum
kölluð „draumanóttin mikla“. Á þrett-
andanum var alls staðar breytt til með
mat og skammtað svo vel að enn var
satfnað í sarpinn. Er það víða siður enn
í dag að gefa góðan og mikinn mat
þann diag. Þetta var í þá daga kallað
„að rota jólin“. Síðar komst sá siður á
að kveðja jólin með brennum á þrett-
ándadagskvöld.
Elínborg Lárusdóttir.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 4^
83. tölublað 1962