Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1964, Blaðsíða 2

Þ
esar Anastas Mikoian varð
forseti Sovétríkianna k liðnu sum.
ri og Leóníd Breznev lét af því em
bætti — að beiðni Krustsjovs — til
að helffa sis formaiinsstarfinu í
Kommúnistaflokknum. var bað ná
leffa sasndóma álit erlendra sér-
fræðinea um sovézk málefni. að
möguleikar Breznevs á að verða
eftirmaður Krúslsjovs hefðu mjög
aukizt.
Bieytingin er almennt talin vera
fyrsta skrefið til að tryggja „rétt
an" eftirmann. Álitið er að Krust-
sjov hafi gengið þannig frá hnút-
unum, að þrír nánustu samistarfs-
menn hans tækju við þremur veiga
mestu embættum í ríkinu, næst
hans eigin embætti — Breznev
yrði formaður flokksins, Aleksei
N. Kósygin yrði aðstöðarforsætis-
ráðberra og Mikojan yrði forseti
rikisins.
Mervn gengu yfirleitt út frá því, að
meS þessari ráðstöfun hefði Krústsjtnr
fyrir augum tvö markmið; hann gseti
varið sjálfan sig fyrir þrýstingi frá svo
að segja öllum hliðum, og þegar valda
skeiðj hans væri lokið mætti skipta
valdinu á þrjár hendur, Breznev tæki
við flokknum, Kósygin fengi fram-
kvæmdavaidið og Mikojati héldi
stöðu sinni sem æðsti maður Æðsta-
ráðsins (þjóðþingsins). Þannig var
hugmyndin sett fram, og vel má vera
að hún reynist vera samkhætn veru-
ieikanum, en í Moskvu er allt á huldu
um merkingu þessara mannaskipta
enn sem komið er. *
±\(S því er varðar Leóníd Breznev,
þá vitum við um helztu atriðin í opin-
berum ferli hans, embætti sem hann
hefur gegnt, staðina sem hann befur
hein.sótt eða starfað á, en við vitum
sama og ekkert um manninn sjálfan.
Við vitum, að næst Krústsjov er
hann valdamesti maður í miðstjórn
Kommúnistaflokksins og að miðstjórn
in befur hið raunverulega vald í
Savétríkjunum. Við vitum líka, eða
teljum okkttr vita, að hann fjallar um
roálefni sem varða Iögregluna, herinn,
starfsmenn rikisstjórnarinnar og skipu
lagsroál ríkisins yfirleitt. Þetta veitir
honum að sjálfsögðu feiknarnikil vold.
En við vitum ekkert um hugmyndir
hans — og erum ekki einu sinni örugg
ir um að hann hafi nokkrar sjálfstæð
ar hugmyndir.
Á öllum starfsferli sínum hefur hann
sagt svo fátt opinberlega um grund-
vallarstefnumál, að helztu erlendu sendi-
ráðin í Moskvu, sem venjulega fylgj-
ast vel með slíkum málum, eiga mjög
erfitt með að skilgreina afstöðu hans
og stefnu í þeim hugmyndafræði-
íegu deilum sem verið hafa efst á baugi
í kommúnistaheiminum um langt skeið.
Hann hefur bergmálað sjónarmið
Krústsjovs, en ýnisum finnst hann
hafa gert það máttleysisíega og án
sannfæringar. í sumum mikitsverðum
málum, — t.d. að því er varðar eftirlit
LEONIDBREZ
flokksins með Iistamönnum — hefurhann
stundum gefið í skyn, að hann sé með
mæltur strangari aga, en Krústsjov
heíur líka stundum tekið þá afstöðu.
Við vitum sem sé að Breznev hefur
alla tíð stutt Krústsjov dyggilega. En
við vittum ekki, hvort hann mundi
halda fast við stefnu hans að honum
frágengnúm, eða hvort hann yrði jafn
dyggur þjónn annarrar stefnu. Gáta
Breznevs er gáta allrar þeirrar kyn-
slóðar sovézkra leiðtoga sem hann til
heyrir. Menn vita ekki miklu meira
um félaga hans eða keppinauta í mið
stjórninni — menn eins og Kósygin
og Podgorny (sem er annar nákominn
samstarfsmaður Krústsjovs). Það er
undravert hl7e keimlíkir allir þessir
menn eru í útliti, klæðaburði og allri
framkomu. Þeir eru gæddir sömu
mýktinni, klæðast sams konar dökkum
íötum, hafa sama suðandi raddhreim
inn þegar þeir flytja ræður, bera sama
alvörusvipinn og eiga sama ásetnin.g-
inn um að láta ekki á sér bera — tii
að skyggja ekki á höfuðpaurinn.
Þetta eru hinir nýju stjórnmálamenn
Sovétríkjanna — þeir minna einna
helzt á forstjóra stórra fyrirtækja á
Vesturtöndum, einbeittir, vinnusamir,
duglegir og séðir, en án nokkurs áber-
andi persónuleika.
Br
?reznev virðist samt skera sig úr
að því leytí, að hann er óþvingaðri,
persónulegri og hýrari á brá en flestir
félagar hans. Á ferðalögum sínum er-
lendis og við hátíðleg tækifæri heima
fyru- hefur hann fengið orð fyrir að
beita a/ipuðum kumpánabrögðum og
þeim sem helzt einkenna bandaríska
stjórumálamenn á kosningaferðalög-
uro..
Við þau mörgu hátíðlegu tækifæri,
þegar æðstu valdamenn í Moskvu
koma inn í móttökusal í Kreml í litl-
um hnapp þétt á hæla Krústsjovs,
stiiiguir hið opinskáa og laglega and-
lit .Síreznevs og viðkvæmnislegt göngu
lag hans skemmtilega í stúf við stífa
cg drungalega framgöngu félaga
hans. En að dæmi annarra opinberra
em.bættismanna í Sovétríkj unum hefur
Breznev haldið einkalífi sínu leyndu
fyrir forvitnum erlendum sendimönn-
um og venjulegum sovétborgurum.
Hann býr ásamt konu sinni, Viktoríu,
í einu af sex Iystihúsum sem ætluð eru
æðstu mönnum Sovétríkjanna á Lenin-
hæðum, íbúðarhverfi sem stendur í
brattri hlíð handan við Moskvu-fljót
með útsýn yfir borgina. Hann á a.m.k.
eina dóttur, Galínu, sem sögð er vera
sérlega lagleg, og ungan kvæntan son,
Júrí, sem er verkfræðingur. Tengda-
dóttir hans kennir ensku og dvaídist
nýlega nokkra mánuði í I/undúnum —
og það var æivintýri sem .^.kaðaði
hana ekki", að því er Breznev sagði
einum gesta sinna.
Og þetta má heita allt sem við vitum
um einkalíf Leóníds Breznevs, sem nú
er á 59. aldursári. Sagt er að hann
sé með köflum í meira lagi ölkær, og
þegar hann var í opinberri heimsókn
tii Marokkó í ársbyrjun 1961! gengu
sögui' um, að hann hefði gengið undir
aðgerð vegna hjartasjúkdóms, en það
var að sjálfsögðu aldrei opinberlega
staðfest.
Póiitísk ævisaga Breznevs á það
sammerkt við einkalíf hans, útlit og
hátterni, að hún er í fuliu samræmi vi5
hefðbundna forskrift fyrir sovézka
íramámenn. Svo keimlíkar eru hinar
pólitísku ævisögur helztu leiðtoga
Sovétríkjanna, t.d. eins og þær eru
skráðar í hinni „Miklu Sovét-alfræði-
orðabók", að við sjálft liggur, að þær
gætu hver fyrir sig átt við þá aila.
L
iJeóníd Iljitsj Breznev var 11 ára
gamall drenghnokki, þegar bolscKúka-
byltingin í Kússlandi brauzt út. Hann
var sonur stáliðnaðarmanns í hinura
litl'a námubæ Kamenskoje — sem
seinna var nefndur Dnéprodzersjinsk
— á bökkum Dnépr-fljóts. Hann vann
um skeið í stáliðjuveri, gerðist síðan
landmælingamaður, og fluttist loks
til Moskvu þar sem hann varð nem-
and' við Landbúnaðarstofnunina. 25
ára gamall var hann orðinn meðlimur
í Kommúnistaflokknum.
Snemma á ferli sínum sem flokks-
starfemaður varð Breznev bæjarstjóii
í heimabæ stínum, og svo gerðist það
árið 1938 að hann hækkaði í ti-gn og
íékk hið gamla starf Krústsjovs sern
aðalritari Kommúnistaflokks Úkraínu.
Síðan hefur hann alla tíð verið rrrjög
handgenginn Krustsjov. Á stríðsárun-
um var hann pólitískur komniissar i
18. herfylki Rauða hersins (í Úkraínu),
og eftir stríð tók hann aftur við starfi
sínu sem flokksforingi, fyrst í Úkrainu,
síðen í Moldavíu.
Árið 1952, ári áður en Stalín féll frá,
var hann sfcipaður meðlimur í mið-
stjórn Kommúnistaflokksins og vara-
meðlimur Forsætisráðsins. Þegar
Krústsjov varð aðalritari flokksins og
fékk í hendur stóraukið vald til em-
bættisveitinga, var eitt af fyrstu verk
um hans að skipa Breznev pólitískan
kommissar alls Rauða hersins og síðar
yfirkommissar hermálaráðuneytisins.
ÁriS 1954, skömmu eftir að Krusts-
jov hóf framlr/æmd áætlunar sinnar
um „landnám" í Kazakstan, varð
Breznev foringi Kommúnistflokksins
í Kazakstan og hafði yfirumsjón með
framkvæmd áætlunarinnar. Tveimur
órum síðar var búið að rækta 87 millj-
ón ekrur, og Breznev hafði fæirt sönn
ur á að áætiun Krústsjovs var fram-
kvæmanleg, þrátt fyrir viðvaranir
sérfræðinganna. Þegar allt fór út urn
þúfur (skömmu síðar) var hann aftur
kominn til Moslilvu og búinn að tryggja
sér mikinn og bjargfastan orðstír sem
afburðaduglegur skipuleggjari og verð-
mætur aðstoðarmaður Krústsjovs.
Árið 1960 tók .Sreznev við embætti
Klimente Vorosjílovs sem forseti Sovét
ríkjanna um þær mundir sem viðsjárn
ar út af U-2 njosnaflugvélinni stóðu
sem hæst. Hann varð að láta af hendi
sæti sitt í miðstjórn Kommúnistaflokka
'ins þá, en fékk það aftur í júní 1963
— tveimur mánuðum eftir að Froí R.
Kozlov, sem sagður er hafa verið and-
vígur ýmsum sfcefnumálum Krústsjov3»
fékk hjartaslag og hætti pólitískum
afskiptum.
Framihald á bls. 4.
Utgelaam: a.l. ArvaKur, KeyKjavIfc.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vleur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur KonráiS Jónsson.
Auglýsingar: Arnl GarSar Kristinsson.
Ritstjórn: ASalsUæU 6. Sími 22480.
2 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
29. tbl. 1964