Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Blaðsíða 30

>vf norðar sem dregur, þeim
mun mikilvægari eru jólin að
mínu áliti. Þar á ég ekki við
helgi þeirra, því hún hlýtur
alls staðar að vera jafn mikil,
heldur hátíðarbrigðin. Jafnvel
sunnarlega sem í Danmörku
eru jólin dásamleg tilbreyting
í öllu krapinu og leðjunni, en
i Thule fylgir jólunum einnig
gleði yfir því, að hið þrúgandi
myrkur leggst þá í undanhald.
Jólin eru fyrst og fremst há-
tíð barnanna og heimsskauta-
eskimóarnir varðveita alla tíð
sína barnsgleði, sem er svo hlý
og rík, að hún hlýtur að hrífa
alla, sem henni kynnast.
Jólaundirbúningurinn hefst
þegar í septemberbyrjun, með-
an enn er siglandi um fjörð-
inn fyrir ís og snjórinn hefur
ekki enn lagzt yfir allan gróð-
ur. Einn frostbjartan septem-
berdag leggjum við upp ásamt
nokkrum eskimóum og höldum
þvert yfir fjörðinn til nágrenn
is Knud Rasmussens-jökuls, þar
sem við vitum að vex kræki-
lyng.
í þessari för söfnum við
krækilyngi í sex sekki og í leið-
inni skjótum við nokkra fugla,
héra og seli. Krækilynigssekkj-
unum komum við fyrir á góðum
stað, þangað sem þeir verða
svo sóttir skömmu fyrir
jólin. Krækilyngið notuim við
til að skreyta með greni-
stofna og kústasköft, sem þann-
ig fá á sig svip ekta danskra
jólatrjáa.
Desembermánuður líður hjá í
einu hasti. Við erum öll önnum
kafin við jóalundirbúninginn og
eftirvænting litlu grænlenzku
sjúklinganna okkar er okkur
hvatning til að búa allt sem
bezt úr garði.
í litlu eldavélinni bökum við
heilmikið af alls kyns jóla-
brauði, kleinum, brún'kökum,
gyðingakökum, hringabrauðum
o.fl. o.fl. Við búumst við um
180 gestum yfir jóladagana, og
margir þeirra hafa ferðazt 2—
300 kílómetra leið í 40 stiga
frosti ,og við ætium ekki að láta
þá koma að tómum kofunum
hjá okkur. Á kvöldin leiðbein-
um við sjúklingunum við að
gera hjörtu og kramarhús, þeir
skreyta þau eftir eigin höfði
og hver vel unninn hlutur vek-
ur mikla hrifningu. Lítill
drengur vill, að móðir hans fái
hjartað, sem Savfak gerði, því
það hjarta tekur öllu öðru
fram.
Rúmlega tvö hundruð hjörtu
og kramarhús eru búin til. Síð-
an eru þau fyllt af margs
kyns góðgæti, góðgæti, sem eski
móarnir aðeins sjá og braigða á
jólunum. Þegar gestirnir svo
halda heim úr boðinu taka þeir
eitt hjarta eða kramarhús af
grindinni — sumir taka fleiri,
því heima bíða vinir og ætt-
ingjar, sem ekki áttu heiman-
gengt til jólaboðsins.
Litlu sjúklingarnir okbar
þreytast aldrei á að virða þessi
litskrúðugu hjörtu og kramar-
hús fyrir sér og barnsandlitin
Ijóma í aðdáun og tilhlökkun.
Við búum líka til blómsveiga,
tökum fram kertastjakana og
teiknum stórar jólasveinamynd
ir,smám saman fær sjúkrahús-
ið á sig hátíðarblæ, sem reynist
framar öllum vonum litlu sjúkl
inganna og undrún þeirra og
hrifning gleðja okkur hjúkrun
arfólkið og hlýja okkur svo
undarlega vel um hjartaræt-
urnar.
Aage Gilberg
r
o
Grænlands
grund
Úrdráttur úr
bókinni Nyrzti
lœknir í heimi
En mestu ánægjuna höfum
við hjónin af að útbúa jóla-
gjafirnar, búa þær tit og pakka
þeim inn sem bezt við kunnum.
Þetta eru jólagjafir til allra
sjúklinganna, þjónustufólksins
okkar og annarra, sem við höf-
um mest saman við að sælda.
Þessi ánægja er svo ríkuleg,
miklu auðugri en ánægjan, sem
við fundum til, þegar við heima
í Danmörku útbjuggum jóla-
gjafirnar til vandamanna okk-
ar. Hér setur allur hópurkm
traust sitt á gjörðir okkar og
við viljum ekki valda neinum
vonbrigðum.
Mitt í öllu. þessu annríki sitj-
um við svo nokkur kvöld við út
varpið og hlustum á jó'lakveðj-
urnar að heiman. Ég hef heyrt
fólk heima í Danmörku hafa
orð á því, að það vildi ekki
fyrir nokkurn mun missa af því
að hlusta á jólakveðjurnar til
Grænlands. — ,,Það er eitthvað
svo hrærandi að hlusta á kveðj
urnar“, segir það,en hvaða á-
hrif haldið þið, að þær hafi á
okkur, sem iangt í norðrinu
söknum félagsskapar vina og
vandamanma? Við eigum ágætis
ferðaútvarp og þarna sitjum
við; 1200 kílömetra fyrir norð-
an heimskautsbaiuiginin og
hlustum á hlý orð frá fólkinu
heima, það er engu líkara en
fólkið sé komið inn í herbergið
til okkar og það fer fyrir okk-
ur, sem öðrum Dönum í Græn-
landi, við klökiknum.
Mikið eigum við annars út-
varpstækninni að þakika.
Af og til getum við samt ekki
varizt brosi, t.d. þegar í kveðj-
unum til Julianehab og Ivigtut
ko.ma fram óskir um, að fólk-
inu þar megi lukkast að þreyja
myrkrið, því á þessum stöðum,
sem eru um 2000 kílómetrum
sunnar en Thule, veit fólkið
ekki, hvað það er að þreyja
myrkrið. Þessar óskir sýna,
hvað almenningur í Danmörku
veit raunverulega lítið um
Grænland. Ég hef það oft á til-
finningunni, að almenningur á-
líti Grænland vera eyju á stærð
við Langaland og haldi því, að
í Grænlandi þekki allir alla;
að Petersen í Godtháb hljóti að
þekkja Hansen í Hvalrosodden,
hvað þá Nielsen í Upernavik.
Loks rennur aðfangadag-
urinn upp, fagur og bjartur.
Kvöldið áður, þegar ég bauð
börnunum góða nótt, þrýstu
þau hönd mína, blikkuðu mig
og hvísluðu: „Nakorsak, á
morgun koma jólin.“ Klukkan
tólf snæðum við hádegisverð
með sjúklingunum, þeir, sem
rúmfastir eru, eru bornir fram
á ganginn svo þeir geti einnig
notið máltíðarinnar með hinum.
Þegar a'llir hafa etið nægju
sína af jólagrautnum, tökum
við lagið, bæði á dönsku og
grænlenzku, og svo kemur að
jólagjöfunum. Aldrei mun gleði
þessara litlu grænlenzku barna
líða mér úr minni, hrifning
þeirra yfir fábrotnum gjöfun-
um og hvernig þau drógu mig
afsíðis til að sýna mér það, sem
þau höfðu fengið.
Síðar um daginin fer ég í
sjúkravitjun. í öllum litlu jarð-
húsunum er þröng á þingi,
þar eru jólagestir að norðan
og sunnan, al'lt frá kornabörn-
um, sem í pokum á baki mæðra
sinna höfðu farið sína fyrstu
langferð yfir hafísinn, til gam-
almenna. Þrátt fyrir stöðugan
gestagang eru gólfin í húsun-
um tandurhrein og í frumstæð-
um stjökum skína nokkur jóla-
Ijós, stjakarnir eru ýmist úr
mislitum pappír, eða skornir út
úr klébergi. f mörgum húsanna
hanga líka uppi nokkur hjörtu
eða kramarhús, sem íbúarnir
hafa tekið heim með sér úr
fyrri jólaboðum í sjúkrahúsinu.
Og sumum hefur tekizt að
verða sér úti um nokkur jóla-
kort, sem þeir skreyta með blað
fóðraða veggina. í öllum hús-
um hangir skerpukjöt og mat-
arlyktina leggur um állt.
Því miður hafa gestirnir að
norðan smitað nokkra heima-
menn af kvefi, tvo unga menn
verð ég að láta flytja í sjúkra-
húsið, því þeir eru komnir
með lungnabólgu, en hini.r
sleppa með vægt kvef og sár-
indi í hálsi.
Allir, sem vettlingi geta vald-
ið, sækja kirkju. Vegna nýju
sjúklinganna kem ég aðeins of
seint, en heyri þó jólaguð-
spjallið lesið, bæði á græn-
lenzku og dönsku. Litla tré-
kirkjan er ljósum prýdd og
tvö stór jólatré standa í kór.
Og svo er það klæðnaður fólks
ins. Alilir eru í nýjum fötuim sem
eru falleg og einföld í senn.
Allar konurnar eru í nýjum
refaskinnsbuxum og síðar um
kvöldið, þegar konurnar heim-
sækja sjúkrahúsið, gizka ég á,
að samanlagt verðmæti kven-
buxnanna sé um 50.000 krónur
(danskar). Og mér flýgur í
hug: Skyldi nokkur maður
hafa haldið jólag'leði og fengið
til hennar konur í svo dýrum
buxum?
Prestur í Danmörku getur
alltaf átt von á smátruflunum
meðan hann flytur jólapredik-
un sína, einhverjum verður ó-
mótt í þrönginni eða litlu barni
liggur of hátt rómur, þegar það
spyr móður sína um eitt eða
annað. En í Grænlandi verður
presturinn að kunna að taka
meiri truflunum. Öll fjölskyld-
an sækir kirkju og álgengt er
að sjá móður taka barn
sitt upp úr bakpokanum og
leggja það á brjóst. Önnur móð-
ir heyrir skyndilega að sér
hvíslað: „Mamma, ég þarf að
pissa“, og þá dregur hún fram
undan kirkjubekknum tóma
niðursuðudós, isem barnið piss-
ar svo í. Þetta kemur okkur
Dönunum einkennilega fyrir
sjónir, en enginn annar skeytir
hið minnsta um það, því hér
þykir þetta ekkert tiltökumál.
Guðsþjónustunni lýkur með
því, að þríraddaður kór syngur
nokkra grænlenzka sálma.
Nokkrar kornabarnamæður
eru í kórnum og þegar kórinn
hefur upp raust sína, hefja
börnin sem nú njóta ekki
mæðra sinna, einnig upp sínar
raddir, en enginn lætur börn-
in trufla sig í söngnum, sem
hljómar reglulega fallega.
Áður en gengið er úr kirkju
dansa börnin smástund^ í kring
um jólatrén í kórnum. Á meðan
'he'ld ég heim til að ganlga úr
skugga um, að allt sé í röð og
reglu í sjúkrahúsinu — jú, jóla
tréð stendur fagurlega skreytt
í stóra ganginum. Litlu sjúkl-
ingarnir fá að hjálpa til við að
kveikja á kertunum og í næstu
andrá streyma gestirnir að úr
kirkjunni. Við höfðum að vísu
aðeins átt von á vandamönn-
um sjúklinganna okkar þetta
kvöld, en allir kirkjuigest-
irnir koma og dvelja drjúga
stund. Þeir brosa ánægðir,
þrýsta hendur okkar og l'á/ta
gleði sína í ljós á ýmsan
máta og við erum önnum kafin
við að bera fram súk'kulaði og
kOkur. Svo syngja aTllr jðla-
sálma og dansa í kring um
tréð.
Við og við dregur eiinhver
gestanna okkur afsdðis, sting-
ur hendinni í vasann á
hettuúlpunni sinni eða í
stígvélalegginn og dregur
upp lítinn böggul sem er
vafinn dagblaðapappír. Þennan
böggul réttir gesturinn ok'kur
um leið og hann segir — og
augu hanis tindra af eftirvænt-
ingu. „Itlit — þetta er handa
þér.“ Aldrei hafa nokkrar jóla-
gjafir glatt mig meira en þess-
ar, lítill hlutur skorinn í rost-
ungstönn, stígvélaþvengur
tófuskott eða eitthvað annað.
Hversu barnalegir gefendurn-
ir eru, þegar þeir afhenda
gjöfina, og gleðin, sem þeir
hafa af því að koma mér á
óvart — mér, manninum, sem 1
þeirra auiguim á a'llt, sem hægt
var að hugsa sér. Þessar gjafir
geymi ég sem dýrmætar minn-
ingar.
Það er ekki fyrr en um níu-
leytið um kvöldið,að við hjón-
in fáum tóm til að setjast við
okkar eigið jólaborð og snæða
hrísgrjónagraut og gæs. Aðlok
inni máltíðinni tökum við upp
gjafirnar að heiman og þau
mörgu bréf sem okkur hafa
borizt, sum þeirra eru skrifuð
svo snemma sem í júnímánuði.
Margir vorkenna okkur að
eyða aðfangadags'kvöldinu svo
fjarri vinum og ættingjum. Auð
vitað mundum við vilja vera
hjá þeim, en ókkur kemur sam-
an um, að við höfum áldrei áð-
ur lifað betri né hamingjusam-
ari jól en þessi, sem við höld-
um í frosti oig myrkri, með
glöðu og hjartahreinu fólki,
sem allt er okkur kært.
í Evrópu er flestum gjarnt
að sýna isína betri hlið á að-
fangadagskvöld, en það stend-
ur ekki ’lengi — aðeins dauft
skin af því mannlífi, sem allt-
af ætti að sitja að völdum. f
Thule ríkir friður og elska
manna í meðal jafnt virka daga
sem aðra.
Alla jólavikuna eru gestir að
líta inin og við að fara í heim-
sóknir til fólksins. Öll hjörtun
okkar og kramarhúsin ganga út
og í staðinn borðum við svo
mikið kjöt, að við verðum enn
syfjaðri en við eigum vanda
til. Hátíðahöldin rísa hæst á
Framlhald á bls. 64
62 LESBÓK MQRGUNBLAÐSINS
23. des. 1968