Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Síða 16

Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Síða 16
NASA Ævintýrið kostar 25,6 milljarða dollara Þotuhreyfla-rannsaknastofnun- ininii í KaMfornn'iu. Þar er>u í hópi miairgir vísiinidaimiemn, sem eftir eiga að homa mikið við Sögu NASA. Forstjóri þessarar nýju stofn- umar er ákiipaður Dr. T. Kei'tlh Gleninain, forsðti stjómniar Casie Xnstitiute otf Tedhirnoliogy í Clevie- lanid í Ohio-ríki. Hamin faer til yfinumsjónar hverja á fætur annarri hinar ýmsu vísinda- og tæknirannsóknastöðvar, sem fyrir eru staxfiaindi á vegum Bandaríkjiastjiómar. Stöðin í Hunitsiviille í Alabama, þar sem von Braum og Starfsiið 'hians hafa haldið uppi rannsóknum á eldflaugum og tilraunum þar að lútandi á vegum Bandarí'kja hers, kemur undir yfirráð Glennans í júlimánuði 1960. Fyrstu þrjú árin eru NASA ár meinhæðm 'Umhieimisiins og eigin misitalka. ELdflaugarnar brenna upp, gervihnettirnir toomast ekki á tilætlaiðar braut- ir. Árin 1058 og 1959 eru svörtu árin í sögu bamdaríslkra geim- rannsókna. Bilið mMiLi ásikior- andans bandaríska og kommún ískia risamis, sam þeigar hér er komiið sögu hefiur tekið myndir af þeinri hlið tunglsins, sem frá j'örðu snýr, er emniþá geysimiik- ið. En þagar kemiur fram á sjötta tug aldarinniair fer allt að gamga beltur. Eldflaugasteoitin verða miarkvissaxi og hmettinnir rata á réttar brautir. En NASA berst í böiklkium með fjárveitimgu, sem enn er skorin við nögi. Forset- inin unigi, sem nýtekinin er við völdum og setztur að í Hváta hiúsimu í Washiimgbon, Johin F. Kenineidiy, tilkymnir 11,8% hætek un á fjiárveitimgu til gedmranin- sókna. Þedr sem við þassar raninisókniir stanfa brosa við. Það sem þeir haÆa úr að mioða er (hrvorki fugl né fisteur. Ef B'amdaríkiin eiga að geta toomizt frarn úr feeppinaut sínum í geimferðak'aipplhlaupinu mikla þamf NASA ekki miiilljónir daila, heldur miilljarða. Og eirnu sinmi enin verðiur at- vik utan úr kuMianum til þess að umitumia vaTfærimni fjár- málaáæitluin ráð'amianina í Was- hiragton. Vorið 1961, 12. april, dkýzt mafn eitt mieð leiftur- hraða upp á himin samtíðarsögu og festist í miimni manma, rússn- eskt nafn: Yuri Gagairin. í Bamdarikjumum bætist svart- sýnd oÆan á mieinlhæðní miamina og vantrú á að Bamdaríkja- miömnum takiist notekru simni að Skáka Sovétríkjunum. En Banidaríkjamönnum lætur iffla að bíða ósigur. Kömraun geimsins er ekki aðeiras vísimda- ævintýri. Hún er úr þessu óhjákvæmiilega raáteragid þjóðar- metnaði þeirra einnig. Geim- ferðakapphlaupið dregur dám af pólitískri keppni stórveld- anma. Álitshnetekir sá sem Bandarikin hafa orðið fyrir snertir alla bandarísku þjóðina, og úti um heim skerðir hann áhrifavald kapítalismans. 25. miaí, 1961, tæpium fimmtíu dögum eÆtiir hið söguifræga ferðalag Yuri Gagaríns, ávarpar Jolhn F. Kemnedy Bandarikja- þinig. — Nú er upp runinin stund nýs bandarístes ævintýris, segir hann. Ég 'held að þjóð vorri muni takast að senda mann til tunglsáns og heimita hiarnn heil- an á húfi hieiim fyrir lok þessa áratugair. GaimanteitenaTair og atviminu- trúðar hienda óspart 'gamian að þesisu söguiega fyrirhieiti. Áðiur en fyrstd Ba'ndaríkj'amiaðurinn stígur fæti á stjörnu mætburimn- ar, sögðu þeir, verður Krúsjeiff búinn að teama fyrsbu tungl- uppdkeiruinni af maís í búr. En þetta fífldjiarfa fyrirhieit sem virtisit vera, gerði barada- rískum geimriannsótoniaimöninium samt kleiift að ná aiftur andain- um og sæfcj a í sig veðirið. Geim- ferðakaippöi'laup'ið breytti um svip; takmiarteið, sem að var keppt, var orðið fjarlægara, svo fjiarlægt eftir orð Kennedys, að fólká fóx að finnasit sem siá að- linn, sem á umdan var í keppn- inni, befði kannski farið niokik- uð geyst af stað og myndi eiga á hættu að þreytast, er mær drægi miaTkiniu. Kennedy hafði 'að sjélfsögðu haft samnráð við visiimdaróðu nauta sína óður en hann steor- aðd þannig á Sovétrókin. Por- ráðamenn geimraninisiókinia vest- anfhafs hötfðu saranifært hamn um að mjög líMegt væri, að tateasit maðtti að teoma mianirai til tunigllsins oig heim atftur ef Biandarikin væru þess reiðufoú- in að kosta ti'l geimrannsókna og geimlferða jafnimiMu fé og Sovétríkin. EldtflaugaT eru aðeins spurn- intg um stærð og þar af leiðandi um tilkostnað. Garagur himin- tumglanna er ó'umforeyitanlegur og hamn hafa roeran þekkt í þrjár alldiir. Úf í geimimn liggja óendanliega margar og tfjöl- breyti/liegar leiðdr. Taeknáiþróun nútímans býður svo mönnum æviratýraiegan úrvimnsiulhr'að'a rafreikraamnia, sem leysit igeta á dteaimmri stumd tflótonustu reiton- ingsdæmá. Án þeirra hefðu mennimir ekki einu sinni getað látið sig í alvöru dreyma um að yfiirgefa plánetu sína. En nú er svo komiið að ferð till tumgilsdins er orðin að leiraföldlu xeilkniings- dæmii með þekkitum stærðum: efni, mannatfla, timia. Um þetta leyti hefiur NASA á að slkipa 75 þúsurad mianraa starfsliði og stotfnunin er að byrja að sjá árangur starfs síns. En hún hefuir lítea orðið fyrir barðiinu á aigeragasba kvi'lla, sem á ríkisstofnanir leggst — hún er að kafraa í ákýrslu- og skj aia- tflóðii sjiálfrar sín. Gildi upplýs- imganina verður að enigiu í þeim hafsjó þeirra sem yfir flæðir. 'Þessa geragur enginin dluilinn, hvar sem hann er í sveit settur, inraan stofnumarinnar eða uban. Óratímá fer í að lesa steýrsLur og greinargerðir en tfram- kvæmidir siltja á hatoairaum. — Þetta liömiumarfyrÍTbæri er skínt „the raoise1 eða 'há'vaðinn. Áður en 'Orð er fundiið yfir fyrirbærið he'íuir NASA látið írá s'ér tfara 3i00 þúsund smálestir pnenitaðs Apollo 11 á ferð. Hér er verið að mjaka eldflauginni að skotpall- inum (efst t.v.). Flaugin er 110 m á lengd. Það tók 6 klst. að flytja hana þessa 5 km. Miklir peningar í spilinu Árið 1961, þegar Kennedy forseti, setti Bandaríkjamönn- um það takmark, að kom,ast til tunglsins, sá hann, að liinn geypilegi kostnaður við þessa framkvæmd, mundi um leið koma ýmsum til góða og Suðurríkin væru það svæði í Bandaríkjunum, sem þörfnuðust þess mest. Kostnaður við alla geimferðaáætlunina er gífurlegur: Mercury-áætlun- in kost.aði ?.76,5 milljónir dollara, Gemini-áætlunin kostaði 1,3 milljarða og Apollo-áætlunin kostar hvorki meira né minna en 24,1 milljarða dollara. Af þeim 25,6 milljörðum dollara, sem Bandaríkjamenn hafa eytt í geimferðaáætlan- ir sínar, hafa 21,4 milljarðar farið í rannsóknir og tilraunir, 1,6 milljarðar í ný mannvirki og 2,5 milljarðar í laun og stjórnunarkostnað. Flestir unnu við Apollo-áætlunina í febrúar 1966, samtals 300 þúsund manns. Afleiðingin af þessu hefur orðið sú, að heil svæði liafa blómstrað. Það á við um svæðið umhverfis Kennedyhöfða á Floridaskaga og ekki sízt bómiullarborgina Huntsville á bökkum Tennesee-árinnar. Þar urðu tím.amót árið 1950, þegar Wernher von Braun og 118 öðrum þýzkum eldflauga- sérfræðingum var komið þar fyrir til að vinna að áfram- haldandi tilraunum og árið 1960 tók til starfa geimflug- stöðin í Huntsville, sem kennd er við Marshall. íbúafjöldinn í Huntsville hefur vgxið frá 30 þúsundum árið 1950 í 161 þúsund. í bili hefur vinna í Huntsville náð hámarki vegna Apollo-áætlunarinnar, þar sem lokið hefur verið við 7 af hinum áætlnðu 15 Saturnusar-eldflaugum. miáls. Von Braiun getur ekfci orða buindiizt og siagir: — Með þessu áíramlh'ald'i þuirtfuim viið ekki að smíða neiin- ar eld'flaujgar. Við getuim bara hlaðiiið upp síkjalaíbuintounuim þangað till þeir ná alla leið til tumjglsiiras. Tuniglið, það er tatomarfcið sem uimbuinnar öil'uim áætliuinuim. Till þess að færia það raær þarf roei'ri dkipuiliag'rai'nga, öðnu vísi skipuilagninigu. Þá er það sem J'ohn F. Keiniraedy kiallLair ti/1 mann einn, þéttan á velli og þéttan í lund eins og þar stend- uir, miann scm kujraraur er að ró- lyradli og ákipuilagsgáfiuim, Jiamrnes E. Welbfo. Welbfo er Tögfræðtoigiur að imiennt og gegndi emlbættfi. a'ðstoðarforaætisráðlhierra í rílk- isstjór.n Truimians tforseta. Há'nm 'heifur startfiað við ýrrasa touirana hiástoól'a fi Bandiairíkj'unuim og setið í óital netfndiuim. Fjlárimála- áhyggjlur hietfur haran ©ragar og hann er ektei störtfuim hllað'inn þessa strandina. Saimt Wkar harara við. Hamn igeriir sér ifiuillLa grein tfyrfir því hversu óstoap- legt verte hann færist í fang með því að talka að sér yfiir- stjórn geiimtferð'a'stotfrauraariiran- ar. Að átforimia tferð till tuimgls- ins er eins og að leggja upp í alls ómöguflieigit kapphiiaiup að ótmöigullieigu iraartoi. Ekiki er helLdair tryggt að mægilliegt fé sé jafnan ifyrir hendi til fram- tovæmdiarana. Wöblb veit að til þess iað má tölkuim á verltoefnirau verða 'haran og mieran hans að tiLeiinlka sér dygigð sem íhieimuir- inn þetekir eklki: tfuilllltoominiuin- iraa. Jolhin Kennediy miá 'hiatfa siig allan við tifl. þess að 'tóljia Jam'es Wefofo á að taika að sér yHn> stjórn þessaTar stotfnunar, sem hietfur og vier'ðiuir að hafia á að skipa starfsfóllki sem er í senn samivizitouisaimir emfoættismienm og frumlh'erjar á sírau sviðli. Startfsmianraaker'fii NASA er tekið itiifl gagnigerrar endlurstooð- uinar. Nokkrir starfsmienin ’Sitofm uiraairimm'ar taka sdlg þá itill oig semja sjáltfir steipulagskerifi fyx ir ihana, í ©aimni þó, Þar er Drattinn 'alimiáttuigur efstur á folaðd, toratftaiveirtoaskrifsltio'fan hoinium á bsagrfi bönd, en síðam bver af annarri, umiferðar- dieild enigfianna, ifojáHparslkritf- sitofa þeirra sem tfaflllið foatfa í ónáð, góðvierk'adieiflidim oig písfl- arvat'tasfcritfsboifan. Eiranig em lögð drögin að búna'ði geimitfar- anna, þeim er úthlutað geisla- bauig, 'döguraarihj’úp og vseragjum og að sjáifsög'ðiu e.r þe'iim^gert að leradia á skýjium. Það miá bú- aist við fflestu >af sboifniura, s©m getur 'gerit sivona góðiiátlegt gys að s'jálfirii sér. Jamies Wefofo telk- ur við eimfoætti í mia'knlánuðli 1'9'61, og þar með foefst eiitt m'esta 'aifreks'tímiábilið í söigiu mannkynsins tfil þesisa. NASA verður að skipuleggja oig samræmia viranu tfóiks seim kemiur úx öflilum áttum og öll- ram stétituim. Á hiemraar veguim startfa að geiimraransókniuim og geim'fierðamiáflium vertofræöiirag- ar, 'eðli'isifiræðimgar, stærðfræð- inigar, stjö'rnufræðingar, fjár- miálasérfræðdragar, foagfræðinig- ar, lögfræðiinigiar, sálfræði'ragar, lséknar, iðnreikendur, stjórnun- arfræiðinigar, flluigroeran og óflial margir aðrir foæði úr foó'pi fouigsiulða oig framtevæmidia- mianraa. UNDIB FOBUSTU JAMES WEBB NÁÐI NASA HÁTINDINUM ÁLflur sá rndlMLi miaranaiffli, sem settuir var til þess -að vinna að tferð'irani t'ill tuinigisiras var eteki teteiran fxá öðrum verfketfraiuim. Andistaatt þvi sem beppiinaiuit- arnir í Sovétríkjiumiuim gerðu ákváðu Bandaríkljamienn að vinma að fjöldia áætLana í einiu, ýmsum gerðium efldlfflaiuiga, fjöl- foreyttu úrvalii .gedmifara og fcertfisbundunuim rannsólknum bæði á sviðii foreirana vísinda og 'tæfcniviísdindia. Welbfo átti átta ór fnamiuin'dian tfil þess að kiomia Bandaríkja- Tmarainii til tuinglsdras. Haran kynmAi sér mátevæiml'aga Man- Framhald á fols. 31. 16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. júlí 1969

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.