Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Síða 29

Hitabylgja gaus út og fylgdi
geysilegt reykjarkaf.
Síðan varð þögtn.. Logarnir
höfðu greinilega læst sig í bún
iniga geúnfaranma og drepið þá
um leið og þeir urðu eldsiins
varir. Líkin þrjú voru enin
reyrð niður í sæti sín og ekki
var hreyft við þeim næstu sjö
klukkuisitamdirin/ar meðan sér-
fræðingar leituðu orsakar
brunans ákaft.
Geimfarið var algerlega ó-
nýtt og ekki lenigur til neins,
nema gæti það gefið Skýrimgu
á slysimu. í vikulokin höfðu
sérfræðinigar nöktorar skýrimg-
ar á takteiwuim. Hin líklegasta
var um kerfið, sem beldur and-
rúmslofti fansinis þolanlegu.
Hefði það lekið einíhvers stað-
ar hefði ekki þurft nema örlit-
imn neista til sprenigingar. Og
hvemig, sem allt valt hefðu
geimfaramir aldrei verið minma
en fimm mínútur að opoa lúg-
una við beztu aðstæður.
Slysirnu var leynt fyrir al-
mennimgi í nœr tvær stumdir.
Menn fengu fyrst pata af því,
að eitthvað hefði komið fyrir,
þegar tæiknimenin hriegdu heim
til sín um sjö leytið og sögð-
uist mundu koma seint í matirun.
Eigirakomur þeima tðk að gnuna
sitthvað og hrimigdiu hver á fæt-
ur anniari í blöð og útvarps-
stöðvar til að fá máiruari fregm-
ir. Fréttamenin iiumnni þá þeg-
ar á lyktima og hrimigdu strax
til Kennedyhöfða. Em það var
eklki fyrr en klukkan hálf níu,
að fréttastofniumium var til-
kynnt um slysið. Ljósim loguðu
við skotpall 34 alla nóttima.
Dauði geimfaranina lagðist
erun verr í fólk vegna þess, að
tveir þeirira, Grissom og White,
höfðu framið slí'k afirek að nöfn
þeirra voru á vörum allra.
Gus Grissom virtist ekki lík-
legur til afretoa í geimfaraistarf
imu. Hamtn var mininistur þeima,
sem kjörnir voru 1959, aðeins
170 sm á hæð. En hann var
einn hæfileikamesti og rejmd-
asti þeirra fimmtíu geimfara,
sem þá höfðu verið þjádfaðir í
Bandaríkjuin/um. Er fyrri heims
styrjöldin skall á fékk hanm
ekki inmigömigu í herinin æstou
vegna, en komst inm, er hanm
varð átján ára og gekk þá í
flugheriinm.
Er hann var brautsfcráð-
ur tók hanin próf í vélaverk-
fræði frá Puirdueháskólanium
áður en harrn gekk aftur í fliug
herinin árið 1950. Hanm fór eitt
hundrað árásarferðir 1 Kóreu-
stríðinu og varð síðar reynsiu-
flugmaðuir.
Grissom stóð í skuigga 9hep-
ards, er hann fór hina sögu-
frægu Mercuryferð sina. Em
rúmium mániuði síðar var Griss-
om í sviðsljósimu. Ferðin tókst
geyaivel þar til kom að lemd-
ingu. Enn hefur ekki tekizt að
skýra það, hvers vegna hurð
geimfarsims þeyttist af stöfum,
er það Skall í hafið. Grissom
tókst að troða sér út og synda
brott rétt áður en geimfarið
sökik til botns með öllu, sem í
því var. Þyrla bjargaði honum
naumlega. Auðvitað átti Griss-
om alls eniga sök á þessu. Samt
sem áður varð hamm alkummiur
sem geimfarinm, er missti farið
sitt. Hamm varð enn hlédræg-
ari og hélt sig mest í félags-
skap fjölskyldu sininar. Hamn
var sannfærður um, að hann
yrði að samina hæfni sírna á ný.
Hann fékk færi á því, þegar
hann var valinin til farar í
fyrsta tveggj amiaminia geimifiairi
Bandaríkjanna. Þegar Gemimi
3 var Skotið upp árið 1965 varð
Grissom fyrsti maðurimm, sem
átti tvær geimferðir að baki.
Hanium til aðstoðar var John
Young. í þeirri ferð fnam-
kvæmdi Grissom mikið afrek,
er hann tók sjálfur stjórnina í
sínar hendur og stýrði geimfar-
inu af mikilli list um hættu-
svæði. Að þessari ferð lokimmi
virtist létta yfir Grissom. Hefði
harun farið Apolloferð sína, sem
aldrei var farin, hefði hanm
orðið eini geimfári heims með
þrjár geimferðir að baki.
Nokkrum stundum fyrir dauða
hans lét yfinstjórnandi Apollo
áætlunairininiar þau orð falla,
að:
— Gus lamigar verulega í þessa
ferð. Hamm er staðráðimm í því
að halda farimu á lofti í sextám
daga, ef það er yfirleitt mögu-
legt. —
Ed White var af ammari kyn-
slóð geimfara, þeinri, sem hófst
til vegs árið 1962. Hanm var
andstæða Grissomis, brosmild
ur og alúðleigur í viðmóti. Það
var þessum eiginleitoum ekki
síður að þatoka em afrek-
inu sjálfu, hve vinisæll harun
varð er hainn fór í hima frægu
geimgömigu sína 1965 og komst
þar með í röð firemstu geim-
fára. Heimurinn fylgdist með
hverju skrefi hans. White fór
út úr Geminifarinu og hé'kk í
átta metra langri tauig. Er hanm
hafði spássérað smástund í
geimnium tilkyninti hainm Mac-
Divitt, félaga sínum ofur ró-
lega: — Þetta er aldeilis gam-
an. Ég vil ekki fana inm. — Eitt
sinin hreytti McDivitt þessu í
hann:
— Þú ohreinkar glugganm
minin, skepniam þín! —
White, sem var á fluigi fyr-
ir utan, svaraði að bragði:
— Jamm! —
Hann sneri loks inm í farið,
að lokinni tuttugu mínútma
göngu. Hann átti mi'klu auð-
veldara með hreyfimigar, en So-
vétgeimfarinn Leonov hafði átt
þrem mámiuðum áður á styttri
gömgu. White sagðist svo frá,
að:
— Mér fammst ég vera orð-
inm rauðúr, hvítur og blár! —
White var jafn kjörinm til
geimferða og orðið gat. í West
Poinit Skiaraði hainm fram úir í
fótbolta og setti háskólamet í
400 metra grindaíhlaupi.
Mininstu munaði að hamm yrði
valinn í Bandaríska Ólympíu-
liðið árið 1952. Hamn lagði
mikla áherzlu á líkamlega Vel-
líðan og Skoktoaði þó nokkmar
mílur á hverjum mongni, sipp-
aði og hjólaði til vinmu simmiar.
Roger Ohaffee var þriðji mað
ur áhafiniarmnar, sem aldmei
komst á loft. Hanm gekk í sjó-
herinm, er hanm hafði lokið
prófi (í sömiu grein og White)
árið 1957. Hamn átti að baki
mjög lamgam flugtíma í þotum,
er hann gerðist geimfari árið
1963. Meðan stóð á æfimgum
fyrir Apolloförina hændist
hiran unglegi og myndarlegi
Chaffee mjög að Grissom og
virtist stundum apa sittíhvað eft
ir honum. Harnn hélt sig að sjálf
sögðu heldur í skugga hinma
reyndari félaga sinma, en átti
sameiiginlega með þeim þá
áköfu löngun að komast til
tunglsins. í herbemgi hans í
Houston haragir landslagskort
af tumglimu. Síðast liðið sumar,
er Chaffee og kona hamis fyigd
ust með geimskoti eirnu frá
Kenmedyhöfða sneri hanm sér
að henmi og sagði: —
— Martha, þetta verður dá-
samleg sjón. Ég get varla heð-
ið þess að komast um borð. —
Sumir spámenn líta á geim
skot Apollo-11 í þessum mán-
uði sem fyrsta skref mannsins
til væntanlegs landnáms á öðr-
um plánetum. En þetta geta
Bandaríkin í rauninni ekki gert
nema tH kæmi önnur Kennedy-
yfirlýsing frá núverandi stjórn.
Oig til þesg eru litlar Htouir að
hún verði gefin — eins og fyrr-
verandi yfirmaður hjá NASA
toomist að orðii: „Mér er eklki
kunnugt um neitt það bjóðar-
tatomairk úti í geimnum sem
stjórnmálamennirnir gætu sett
fyrir næsta áratug.“
Fyrstu árin eftir 1970 mun
megináherzla Bandaríkjamanna
beinast að tunglinu. NASA hef
ur í hyggju að senda tíu Apollo
geimför til tunglsins á næstu
þremur árum og einn-g að
þreyta Apollo-geimskipum í
rannsóknarstöðvar og 3tjörnu-
athugunarstöðvar. í fyrstu
ituinigfl.ferðuinium verður etolki
dvalizt nema örfáar klukku-
stundir á tunglinu. Síðar verða
ef til vill farnar lengri ferðir
um hina hrikalegu fjallgarða
tunglsins og upp á barma og
niður á botn stórra gíga eins
og Coipennious og Tydhio.
,, Apofl'iofeirðiin verður etoM
lokaþátturinn í könnun tungls-
ins,“ segir dr. William H. Pick-
ering, forstöðumaður Calteoh
Jet Propuflsiioin raaiinis'ótonia-
sboÆaninia, „ihelidiur mfum (hiúm
vekja fleiri spurningar en hún
svairar.“ Eðlisfræðingurinn Ro-
bert Jastrow bendir á, að á
tunglinu kunni að finnast klett
ar frá fyrstu billjón árunum í
sögu sólkerfisins. Finnist þetta
ævaforna tunglgrýti, verður
það mikilsverðasti vísindaár-
angurinn af tunglkönnuninni.
Um það bil sem Apollo-20
verður skotið á loft árið 1972,
munu tunglfarar geta haft allt
að tveggja vikna viðstöðu á
tungHnu (timinn takmarkast af
súrefnismagni því, sem hægt er
að flytja þangað). Að síðustu
myndi NASA vilja setja upp
fasta bækistöð á yfirborði
tunglsins. Þangað til væri hægt
að sieinida mainmila'Uis lanidiinigar-
geimför til tunglsins um leið og
geimfarar lentu ferjum cínum
þar, mannlausa geimfarið myndi
flytja birgðir, eldsneyti og
tuinigjepipa, siem gerði mönmium
fæx-t að dvelja lengur — og
fara víðar um tunglið.
Ef þessar fierðir heppnast og
ef tunglkönnuðirnir finna súr-
Með framtíðina í sigti: Eld-
flaugamar bera við himin í
HuntsviHe.
Einskonar tungljeppi, farartæki, sem fyrirhugað er að noía á
tunglinu.
Venusfar Rússa, sem kom til
skUa stórmerkum upplýsingum
um Venus.
iniáTT wml mrnmi
Miklar fyrirætlanir um
áframhaldandi geimflug
16. j.úJí 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 29