Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Page 31

geimför? Það liefur tekið lang-
an tíma að þjálfa mig sem geim-
fara og ég sé eoiga ástæ&u til
að leggja nú árar í bát. Aftur
á móti vil ég gefa öðrum færi
á að fara.
Gagarín var klæddur «in-
kennisbúningi. Hanin Wafði
nokkrar orður á brjóstimu og
voru þrjár þeirra mjög áþekk-
ar: gullslegnar kommúnistaorð
ur í rauðum borðum. Haon
sagði að ein þeirra væri rúss-
mesk, öramur tékkmesk og hin
þiriðj a búligÖTSk. Þegair hér var
komið sögu var haran orðinm
fremur órólegur og stóð upp og
bandaði blaðamömmum frá sér.
Þá var hann spurður að því,
hvort haran hefði beðið til Guðs,
áður en hanm fór í geimförina.
Haran hló varadræðalega, fórn-
aði höndurn og sagðist ekki
hafa gert það. „Sararaur komm-
únisti biður ekki til Guðs“, sagði
hann og hvarf inn í maranifjöld-
aran, en piltur úr Æskulýðsfylk-
iragunmi klappaði saman hönd-
nra af ánægju og sagði með
stolti sarantrúaðs aþeista: —
Helvíti stakk haran upp í þá!“
Blaðamannafundinum var
lokið.
Nokkru síðar gekk Gagarín
út að flugvélinmi aftur og
kvaddi viðlmælendur siraa. Haran
skrifaði nafn sitt á kort fyrir
forvitna safnara, en þó ekki
alla, því hanin sagðist ek'ki
mega vera að því. Síðan gekk
hann upp í flugvélina í fylgd
með Alexandrov sendiherra.
Þeir stóðu um stund í efstu
tröppurani og brostu til maran-
fjöldaras. Einar Olgeirsson
brosti á móti og veifaði. Gaga-
rín sagði glettnislega: „Ég ætti
að taka sendiherrann með
cmér!“
Nokkru síðar hvarf hann inn
í flugvéliraa og hélt upp í þann
sarma himin, sem hefur gert
hanra ódauðlegan, svo notuð
séu orð félaiga Krúsjeffs.
Og tjaldið féll.
nasa
Fraimh'ald af bflis. 16.
hattan-*áætliuraiinia, sem fætrði
B'anidarfkj amiöraniuim kjiarraonku-
spreragjuina á akiecmimiri tímia en
þremur árum og það í leynd
striðsárararaa. Wdbb aðlaigiaðti
þesaa áætiuin oig fiufliMoominaðd
haraa. Unidir forustu hans niáði
NASA hátindiiraum, árið 1964 og
hatfði þá tád ráðstöifluiniar mieiira
®h 5 milfljarða Bandaríkjiadiala
,0|g 420 þúauinid mia'raraa starfefliið.
Jamies Weibb, sem dró sig í
hllé í aktðber 19i68, sk'ömmu ifyr-
ir hiið söghaifræga fflug Aipodflio 8.,
er niýibúiiran aið -giafa út bók sem
ber hieitið Space Agie Maraage-
m'enit og bygigir að sjiáflfsögðu
mjög á reymsiliu hiarus 'aif þ'ví
hvernnig það var að stjórna
NASA. Meðafl annars segir
Webb í benind: Slkipuflaigniinig
NASA rakst síifedilt á eittlhivað
óvæmit og óvráðibúið. Við bjuigg-
um við sífelldan óstöðuigdieálka.
SJÖ Ara barátta undir
KJÖRORÐINU: RÚSSARNIR
KOMA
Fyrstu fræikorrain áttu eft'ir
®ið gefa af sér ýmsa uppsftcenu
sam enig'inin haiíði vflð búdzit.
Tæknirannsóknir í rannsólkna-
sito’ftnuinium hiáisíkiódaninia bsöttu
sífedflt vtiið raýjuim uippgötvunum,
seim hiöfðiu áhrdif á garag igerám-
íerðaásatftanainna.
NASA síkaut rótum í barada-
rísku þjóðlífi í h'áskófluiraum og
í iðrafyrirtælkjuraum, en sigldi
ekki siran sijó ein og óstudid..
Taeknflþróiunfln krafðdst að
vísu aukins mannafla, og véla-
búraa'ðar stoifraunari'ranar anð-
veldaði alla söfnun gagna og
niðurröðun upplýsiraga og úr-
virarasiiiu þeiirra, en Webb vildi
ekiki gairaga fraimlhjá baradarísku
eifnahagslífi og hiáskóluraum.. —
Hanin vildi dreitfa starfinu að
gieimraransókrau'rauim sam víðast,
svo að hið örvandi afl fjárveit-
iragararaa tii geimrainnsótona
feragi ruranið um æðar ecfnia-
hiagslífisiras og sem flestir gætu
verið þátttakenidiur í þessum
rararasiókraum.
Tvö 'huiradruð háskólár feragu
árflega fjárvedtiragiu tii raran-
sóikna, s’em nam adit að fjórtan
milljióraum B'aradiarílkja'dala, til
þess að vísindamenin, sem við
þá störfuðu, geetu sturadað
rararasókrair siraar á ýrrasium svið-
uim geiimivísirada og 20 þúsurad
einlkafyrirtæiki áttu lítoa drjúg-
an hlut að máli.
Þessi direifirag rarainsólkniararaa
er gott dæmi um slkipulagningu
startfs NASA, sem grundvallað-
iist á því að allt yrði að vera
nógu sveigjaraiegt til þess að
geta tékflð raauðsyndegium breyt-
jnigum, án tatfa eða bramlbodts.
Störf afllra starfemararaa NASA
voru tiil að myradia eitoki áltoveð-
in raemia að tveiimiuir þriðju eða
rúmlega það, svo að þeir gætu,
hveraær sam aðstæður krefðust,
teikið til hendii við eitthivað, sem
akltoi var áður ráð fyrir gert, en
sinma þurfti.
Þyragsta þrautin var að firaraa
hæfa leiðtoga, menn sem gátu
aðlagað sig þesaum sibreytidieigu
aðstæðum. Hér giltu eklki ömra-
ur lög eða reglur en þær sem
reynslan leiddi í ljós. NASA
sóar hvorki tímia né fé í starifs-
fóflk, siem ekflu steradiur í sitöðu
sirarai. Stotfraurain heíur sett sér
þrjár gruradvadlarregOlur í þeim
afiraum: eragar fastráðniiinig'ar hiil
lanigis tíma (fastráðndr starife'-
mieran stoifrauraairiniraar eru að-
eiras 35 þúsurad), reynisfliutírríi
ailflra mýráðiinnia dkial vera tveir
miánuðdr otg þjiáflfun þeirra al-
hfliiða.
Siigraat var á „ihiárvaðamium
sem aflflt ætlaði að kæ'fa áðlur
aneð „feed-badk“ kerfirau sam
kaflflað var, rmeð þ'Vi að sierada
i afllar upplýaimigar íram ag atftur
I tatfarflaust oig hia'fa þær eins
sltuttorðar oig giagraorðiar og
framiast var toostuir, ag með
aulkiraum .cEuradiahöldlum deilda-
fiorstjóxa, iraraan deildia og utam
J'aimes W'dbb kom á laggirraar
36 aðaflideifldum inmian NASA
sem spörarauðu fjögur firam
kvsamidasvið: rararasotonar . og
tætoraivísJiiradi, mairanaðair geim-
ferðir, vísimidi oig hagmýtíirag
þeirra, söínun gagna og úr
'virarasfta þeirra. Yfirmiaiðlur stofin
un'ariraraar á tíða fiuradi mieð átta
'aðadlframtovæimidastj'órum diedfld
arana, sem í samiaiirairagu lcuraraa
svör við öflfluim þeim spurrainig
uim, sem 'Uipip g'eta komflð á
fundinum.
NASA sam'ræmir og setur
samian. Hún er aðeiras mdflflillið-
ur. Af ihrverjum tíu Baradiaríikja-
döflum, siem stjórravöfld veiita til
stofirauraair inraar hieldur hún að-
eiras einum eftir. Hirair raíu
(haidia áifiram ferðftinirai út í etfraa
hagsflífið, til vehksmflðjia og i'ðra
fyrii-tæflcja og till raninsókraa-
stoímairaa hásikiófla víð'Sivagar um
Banidarílkiin. Vflð Mercury-áætfl
uraiiraa eiraa h'ermu apinlbeirar
heim,il'dir að starfað hafi sam-
taflis 2.030.528 maminB.
Með þessum tilkostnaði
mamna og fjár hiafur Baradaríkj-
unum fileygit fram á sviðíi geiim-
raransókraa og geimiferöa ag
tuniglið hafiur færzt nær með
hverju árirau. Sjö áruim etftir
hina sögufrægu ferð Gagaríras
út í hflminigeimiinn er staðairi
þessi í keppni stórveldanna:
aðein,s sjö áruim.
Mörgum karan að vaxa í auig-
um, hivensu mikdu fé er eytt tii
geimraransókna. NASA fær til
ráðatöfiunar 26 mfllljai’ða Banda
ríkjadadla og eyðir 24 milljörð-
um í Apollo-áætlunina eina. En
við verðum að leggja á þetta
baradarfsíka miælistifku. Alit
þetta fé er ökki raama 60%
þess fjár sem varnarmálaráðu-
Man'raaðar geAmtferðir
Perðdr fieiri geimtfara en eiras
Geimifiör á braut umlhverfis tiun gl
Tímiaienigd geirraferða
Tala geimtfara
Göraguferðir í geimraum
Stefiraurraót geimifara úti í geftmn um
Bandaríkin
19
13
1
3.456 kllst.
35
13 MLst.
8
Sovétríkin
12
3
0
869 tolst.
17
40 miíra.
3
Nú er svo komiið, að fimmdia
hvern dag er slkatið á lotft
aif baradaríslkri grurad einlbrverri
geimivél, eldtflaiug eða gervi-
hnietiti einlhvers toonar, á vegum
hersins eða rikisstofnana. Þar
enu á mieð'ail njósraaihnettir, sivo
nákv'æimdr að þeir geta ljós-
myradað miann á garagi á götu
úti úr 100 kílómetra hæð. Þessá
stöktobreytiraig á sviði barada-
rístora vísirada hefiur öfll orðið á
neytið fékto tiil ráðistöifiuraar fyr-
ir áríð IJ'6'8 eitt sairruara (68
m'iflljarða B'arad'aríkjiadala, fjár-
veitirag til stríðsrekstursiins í
Víetnam þar með taliran).
Fj árveitiragajviad'dlið er arad
stæðiragur sem NASA á sífiedlt
í höggii við Oig bairáttan á hirani
ósýnilegu víglínu fjárveiting'
anna 'harðnar enn nú þegar
langferðir milli hnatta eru á
næsta leiti.
Það er á allra vitorði, hvert
var kjörorð eða hvatndraigar-
áball Webbs í stjórnartíð baras
hjá NASA: Rússarnd'r koma!
Rússarnir tooma! Haft er fyrir
satt að Sovétríkin eyði hielm-
iragi meira fé tdd geimivísánida en
Bandarítoin. Sé svo, eiga Banda
ríkjamenn skilið enn meiri
beiður. En starfsmenra NASA
eru ekki sjál'flhælnir, og þeir
hrey'kjast ektoi af unnum afreto-
um. Þeir bíða þess nú að loka-
tafcmarltoinu, sem sett var 1961,
verði náð: að bandarískur geim
fard stígi fæti á turaglið fyrsfiur
jarðiambúa.
Afiormiað er, að það verði nú
hirara 20. dag júliímiáraaðar. En
vora Braura segir: Við störadum
betur að vígi nú. Samt vdtum
við að Soivétríkin geta von
bráðar stoótið geimfari af jörðu
beint tiil turagilisdiras og komdð því
heim afitur — ag karanSki geta
þedr gert þeittia á uradam 'Ofklkur.
Fyrirheit Kennedys er því
sem raæst efint. Ferðfln til
turagflisiras verður að veruileitoa
áðiucr era lokið er þessum ára-
tug aldaríranair. Hið ókteifa er
klei'Bt. orðflið og miaðuriran hefiur
tilieintoaö sér 'fiulfltoamniuninia að
þessu leyti. Næsta geimiferða-
áætlun ber toeitið „Mars-1978“.
GEIMFARAR
Á ÍSLANDI
Fnaimhald af bls. 14.
ur hiran 1. júlí 1967 og forseti
ísflan-ds fagmaði toomu geimfar-
araraa í heilsíðu auglýsiragu Loft
leiða í New York Times. Þar
sagðisvo:
„Á 10. öld stigu forfeður okk
ar fyrstir allra Evrópubúa fæti
á meginland Ameríku. Nú, á 20
öldinni, eru líkur fyrir því að
einhverjir ykkar komist fyrstir
manna til tunglsins. Þessir tveir
atburðir, með þúsund ára milli-
bili í sögunni, bera vitni óbug-
andi vilja mannsins. Brautryðj
endurnir í dag, eins og fyrir-
rennarar þeirra berjast fyrir
því að víkka svið þekkingar-
iranar, og breikka sjóndeildar-
hringinn. Ég hef ánægju af því
að bjóða ykkur, fyrir liönd
þjóðarinnar, velkomna til starfa
á íslandi. Við gleðjumst yfir því
að þér, geimfarar Bandaríkj-
anna, skulið enn einu sinni nota
land okkar til æfinga. Megi
heimsókn ykkar verða gagn-
leg og ánægjuleg.“
Orð forsetaras reyraast spá-
maninlega að því leyti, að eirara
geimfiariran úr þessum hópi,
verðucr, ef allt igecragur að óslk-
um, fyrsti riaðuiriinin tiil að sitiíiga
fæti á tuinglið. Það ex Neil
Armstrorug, sem þai'raa var með
í hópraiuim.
íslandisferð þeirra féla'gacnraa
hófist með reiðtúr o-g svifflugi
en síðan hófst alvara lífsiras og
leiðaniguriran hélt til Öskju. Að
eiinis eiiran í þesisum hópi hafiði
veirið í geimtför; Neii Armisitroraig.
Hanra fór ásamt Scott með Gem-
iind 8. ’þanra 16. miarz 1966, en
sú för endaði skyndilega og
öðruvísi en ætlað var vegna bil
un. ar. Er það í fyrsta og eiina
skiptið að geimfari 'hafi verið
handstýrt niður, era Armstrarag
sýndi, að hamin haf ði bæði góða
stjórn á sjálfum sér og geim-
farirau og allt tótast giftusam-
lega.
Blaðamöraraum lék nokbur for
vitni á að ræða vi'ð Armistromg
en flemigist aif vairð flíitið um sam-
ræður, því Armistrorag ex maður
mjög hlédrœgur og fincnst það
fremur galli á þessu starfi, að
horaum er veitt mikil athygli,
hvar sem hanin fer. Með félög-
um sírauim er harain kátur og ræð
iran og 'hrókur alls faginaðar, en
í hópi ókuranuigra verður haran
þöguill og vill þá sem minirast
segja.
Þeir Sigurður Þórarirassocn og
Guðmiumdur Sigvaldaaon jarð-
fræðingar, voru leiðbeinendur
eiras og hjá fyrri leiðaragrinum.
Áður era leiðaraigri þeirra og at-
huguraum við Ösíkju flau'k, feragu
'þeir marka hieirrasóikin.; þamgaS
komu þeir Bjarnd Beiraediktsisora
forsætisráðheaTia og Kari Rol-
vaag, seradiihenra Baradiairíikj-
arania, Þeir sraæddu kvöfldverð
með geimföruiraraum í Herðu-
breiðairliradum.

Teikning, er sýnir stjórnfar á braut umlwerfis tunglið, en tungl
ferjan er komin niður á yfirborð tunglsins.
16 júllí 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 31