Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1970, Blaðsíða 3

V'
Hiisafellsskógiir. — Tjaldið
stendur S litlu rjóðri og við er
um iiálfgert í feluni.
l>að er Iiætt að rigna. Ég
heyri söngraddir úr fjarska og
mannamál, stnndum lmeggjar
hrossagankiir. Sólin skín aftur
á gulan tjalddúkinn og: býr
þar til mynztur úr allaufgoið-
um bjarkargreinum. jfívr finnst
gaman að ligffja aftur á bak
og liorfa á þetta skrautverk,
ég ímynda mér að ég búi inn-
an í kínverskri postulinsskál
sem liffgur á hvolfi. Einn sum-
ardag fyrir löngu tjaldaði ég á
eggsléttum árbakka, grasigrón-
um, og tjaldið var ekki fyrr ris
ið en kónguló setti upp vef
sinn í mæninuni franimi við
tjaldopið og flýtti sér mikið.
Þá var logn og lieitt í veðri og
flugurnar ánetjuðust undir
eins. Kóngulóin varð dösuð af
áti og lagðist á nieltuna á sín-
um stað í netinu sem lnin hafði
reynzt svo fljót að búa til úr
slínii og hyggjuviti, en vista-
forðinn jókst og liékk i kring-
um liana, svartir dílar, sem bif
uðust við minnsta andvara. En
hér er engin kónguló uppi í
mæninum; tjahlið er kínversk
postulínsskál á hvolfi.
Vestan til í skóginum dunar
jökuláin. Ég braut mér í dag
leið þangað gegnum trjáþykkn
ið, fylgdi ekki stígum en gekk
á hljóðið. Snögglega birtist áin,
silfurgrá og hafði hátt á grýtt-
um botninum, ekki breið né
djúp, en féll í stríðum strengj-
um. Landið er skóglaust á
spildu báðum megin bennar, að
eins bert hraungrýtið. Hún
fyssar á stöku steinum og nibb
um og ber með sér fjallakul.
Öræfin lágu fólgin í surgi
vatnsins og ekki alveg laust
við að því fylgdi geigur af því
ég var einn. Maður óttast
stundum eins og börnin að
þetta eða liitt ætli að taka
mann, jafnvel éta mann. Og
þarna þaut jökuláin gegnum
skóglendið og gegnum lilýjan
suniardaginn — silfurgrá kulda
stroka.
Sum trjánna eru alliiá og
víða þykkur gróður í skógar-
botninum. En bér og jiar kem-
ur grátt Iiraunið upp úr kaf-
inu, einkum er nær dregur
ánni, þ\í skógurinn er allur
vaxinn á braunwn. Hraun:
smíði eldsins; skógargróður:
smíði moldar og ljóss og vatns.
Er það til vitnis um skýra hugs
un að fornþjóðir skyldu ekki
fella öll náttúrufyrirbrigði und
ir eitt og sama goðmagn? Eða
sýnir það grunnfærni og skýr-
ir hugmynd kristinna manna
um „guð allsherjar“, tilveruna
betur? Þær stundir koma að
mér finnast liin eldri fræði
vera gleggra bókliald.
Ég fikaði mig líka upp lilíð-
arbratta ofan allra skóga. I>eg-
ar minnst varði kom lækur
skoppandi á móti mér, rauður
lækur í mjóum farvegi milli
þúfna. Hann rann ýmist nndir
holbökkum eða féll niður í litla
hylji og þó öllu lieldur rauða
spegla. tlndir bolbökkuniim
varð rómur lians djúpur og
drýgindalegur, því Iiann var að
segja þúfunum fréttir ofan úr
Iiliðinni og um leið sina eigin
ferðasögu og þöttist af lienni
eins og oft vill verða um ferða
söguhöfunda. Bakkarnir kom-
ast ekki langt né sjá vel frá
sér og trúa þess vegna öllu
sem lækurinn þylur.
I ppi á háfjallinu er varða
sem engan geymir þó legginn
eða flöskuna, en þar skinu livít
ar boglínur við bláa heiðríkju,
jökullieimar íslands, þarna
geislaði landið sínum forna ís-
aldarljóma. Hljóðlaust var allt,
aðeins flugnasuð í mosavöxnu
grjótinu Jiar sem ég sat.
Nú slokknar bráðurn sólskin
ið í skóginum og Jiagnaður er
söngur fólksins. Söngur liinna
nýju hnatta sem komnir eru á
braut kringum jörðu heyrist
ekki heldur, þvi að sá sem býr
í tjaldi er jarðarbúi í fyllsta
skilningi, nálægur því öllu sem
gerði jörðina byggilegan stað í
geimnum. Hann leggur hlustir
við jörðinni þegar liann sofn-
ar, og lionum gleymast iill þau
farartæki sem eru tilraunir
manna til að slíta sig upp a.f
jörðinni, öll farartæki sem ætl-
uð eru til siglinga á gullniim
úthöfum ljóssins. Hann sofnar
inn í svalt grasið og fulgs-
raddir vekja liann að morgni.
1967.
að aðhyllast hugmyndina um andlega handleiðslu.
I>et<a er ekki trúarályktun, lieldur óumþráttuð vís-
indaleg fullyrðing. — Allur liinn lífræni heimur verð-
ur óskiljanlegur án guðs“.
Slík trúarjátning vísindanna er gleðiboðskapur á
jólum.
En jafnframt vara vísinilin menn við því, að reyna
að gera sér í huganum mynd af guði. I>að væri vottur
um furðulegan barnaskap, því að vér getum ekki
frennir gert oss grein fyrir lionum, en vér getum
gert oss grein fyrir elektrónum, prótónum, nevtrónum
og fleiri ósýnisögnum, sem vísindin hafa sannað að
til eru, en enginn liefir séð. l>að er ekki unnt að gera
líkneskju af guði. En hugmyndin um tilveru guðs er
hrein liugmynd, líkt og Iiugmyndin um orku og
ósýnisgeisla.
„Almætti guðs kemur í Ijós í þeirri staðreynd, að
maðitrinn, sem á ætt sína að rekja til sjávarorma, er
nú orðinn fær um að gera sér í liugarlund framtíðar-
tilveru æðra mannkyns. Kristur er sönnun þess að
þetta er ekki draumur, sem ókleift er að rætist, lield-
ur liugsjón, sem getur orðið að veruleika“, segir dr.
du Noiiy. Og hann bætir við:
„Hver sá, sem trúir á guð, verður að gera sér Ijóst,
að engin sönn vísindaleg staðreynd getur vitnað gegn
guði“.
I>annig liafa vísindin nú uppgiitvað guð. En í
sanibandi við það er fróðlegt að rifja upp frásögn
Snorra Sturlusonar um Jiað livernig menn uppgötv-
uðu guð fyrst á morgni aldanna:
„l>að spurðu þeir af gömlum frændum sfnum, að
síðan er talin voru mörg hiindruð vetra, þá var hin
sama jörð og sól og himintungl, en gangur himin-
tiinglanna var ójafn. Áttu sum lengra gang, en sum
skemmra. Af þvílíkum liliitum grunaði þá, að nokkur
mundi vera stjórnandi himintunglanna, sá er stilla
myndi gang þeirra að vilja sínum, og myndi sá vera
ríkur mjiig og niáttugiir. Og Jiess væntu Jæir, ef
hann réði fyrir liöfuðskepnuimni, að liann myndi og
fyrr verið hafa en himintunglin, og Jiað sáu þeir, ef
liann ræður gangi himintunglanna, að liann nuini ráða
skini sólar og dögg loftsins og ávexti jarðarinnar, er
Jiví fylgir, og slíkt sama vindum loftsins, og þar með
stormi sævarins. I>á vissu þeir eigi hvar ríki hans var,
en Jiví trúðu Jieir, að hann réði öllum hliitum á jiirðu
og í lofti, liimins og himintunglum, sævarins og veðr-
anna“.
Vísindin hafa farið svipaða leið, Jiau liafa horft til
himintunglanna, til Jiess að fá vitneskju hjá þeim,
og Jiau liafa skyggnzt um himingeiminn, en hann iiefir
reynzt þeim ómælanlegur. Stjarna tekur við af
stjörnu, sólkerfi af sólkerfi, vetrarbraut af vetrar-
braut eins langt og liægt er að eygja með fullkomn-
ustu stjörnusjám. En hvert sem litið er, er allur Jiessi
mikli linattaskari á fleygiferð um geiminn, knúinn
fram af ósýnilegu en ómótstæðilegu afli. Um allan
liinn óiiuelamli geim eru óskiljanlegir kraftar að
verki. Því varð einum vísindamanninum að orði: „I>að
er ómögulegt að skilja heiminn án guðs“. Þetta skildu
líka hinir ómenntuðu menn, er Snorri segir frá, að
einhver hlaut að vera stjórnandi himintunglanna.
Hugir Jieirra höfðu uppgi)t\að sannleikann löngu á
undan vísindiinum.
Svo litu vísindin nær sér, til jarðarinnar. I>ar voru
einnig ótal kraftar að verki. Og hvar sem lífið kom
við sögu, J>á var Jiar athöfn, kraftiir, hreyfing. Manns
Iiöndin var alltaf að skapa, en að baki liverri sköpun
lá aiinar kraftur en líkamsorkan, andlegur kraftur,
hiigsun. Mennirnir sköpuðu listaverk, Ijóð, siing,
myndir og ilriffjöðrin í því var liinn andlegi kraftur,
hugsunin og hún varð ódauðleg i listaverkunum. Var
Jiá ekki rökrétt ályktan af því, að alheimurinn væri
sköpunarverk eilífrar hugsunar og anda? Hér bar
aftur að sama brunni, að heimurinn var óskiljanlegur
án guðs.
Sköpunarþrá mannsins, hugsjón lians og skynsemi
bera J>ess vott, að á sinum góðu stinidum liefir liann
liaft samband við æðra lífsstig. Þet-ta er hugsamband,
og eins og fyrr er sagt er hugurinn hvorki bunilinn
af rúmi né tima. Og lífsamband er um allan liinn
ómælandi heim.
Ef vér lítiim svo aftur á uppliaf þessa máls, ævin-
týrið og útskýringu Jæss, þá fáum vér ef til vill skil-
ið, að maðurinn getur alltaf liaft samband við guð-
dóminn.
Þet-ta skýrir Kristur J)ó betur: — Guð er alls staðar
og í öllu. Hann er ekki fjarlægur neinuni af oss, því
að í honum lifuin, hrærumst og erum vér.
Og Kristur leggur mikla áherzlu á þýðingu bænar-
innar. Hún er tengiliðurinn milli guðs og manna, hug-
skeytin, sem vér sendiim almættinu. En boðskapur
Orot.tins til mannsins er:
Nefndu mig ef þér liggur á!
22. desemibeT 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3
<