Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1970, Page 10

r
SKREYTT JÓLATRÉ
1 SKUGGA GÁLGANS
H. M. Lunding, ofursti, fyrrum yfirmaður dönsku leyniþjónustunnar,
er þjóðkunnur maður í heimalandi sínu. Áður en síðari heimsstyrjöldin
brauzt út og á fyrstu stríðsárunum starfaði hann við leyniþjónustuna. 29.
ágúst 1943 var hann á vakt í skrifstofum leyniþjónustunnar í Kastellíinu í
Kaupmannahöfn og var þar handtekinn af Þjóðverjum. Hann var ásamt
öðrum foringjum úr danska herforingjaráðinu settur í stofufangelsi í
d’Angleterre-hótelinu, en andstætt því, sem varð um hina foringjana, var
Lunding sendur skv. sérstakri skipun Gestapo, leynilögreglu nasista, til
Berlínar um miðjan september. Gestapo grunaði Lunding — og með
réttu — um að hafa átt samstarf við Breta og andspyrnuhreyfinguna í
Danmörku.
Lunding ofursti hefur nú ritað endurminningar sínar, og heitir bókin
„Stimplað leyndarmál". í henni greinir hann m.a. frá dvöl sinni í Þýzka-
landi, þar sem hann var 20 mánuði í einangrunarklefa í þýzkum fangelsum
m.a. í kjallara aðalstöðva Gestapo í Berlín. Síðar var hann í fangabúðum
á borð við Flossenburg og Dachau, og munaði oft litlu, að hann yrði tekinn
af lífi. Eitt sinn var honum keypt líf fyrir 20 sígarettur.
í fangabúðunum dreif margt á daga Lundings, en hann var m.a. síðasti
maðurinn, sem hafði samband við Canaris, aðmírál, yfirmann leyniþjón-
ustu þýzka hersins (Abwehr). Þeir bönkuðust á með merkjamáli milli klefa
sinna nóttina áður en Canaris var tekinn af lífi.
Hér fer á eftir úrdráttur úr bók Lundings, þar sem hann greinir frá hinni
sögulegu Þýzkalandsdvöl sinni.
Frásögn Lundings ofursta
fyrrum yfirmanns dönsku
leyniþj ónustunnar af dvöl
hans í þýzkum fangelsum og
fangabúðum.
Við komum til Berlínar skömmu fyrir
miðnættá. Jafnskjótt barat væfl. loft-
varn'aflautanna yfir borgina og í kjöl-
farið sigldi minniháttar loftárás. Eftir
að flautað hafði verið aftur til merkis
um að haettan væri liðin hjá, var mér
ekið til aðalstöðva Gestapo, Reichsicher-
heitshauptamt, Prinz Albrechtstrasse 8.
Hér var aftur leitað á mér og nú mun
hressilegar en í Kaupmannahöfn. Ég
fékk aðeina að halda eftir einum hlut,
og það með naumindum: Giftingarhring
mínum.
í kjallara byggingarinnar hafði verið
innréttað fangel-si, og hér var mér kom-
ið fyrir í einmenningsklefa, sem var
fimm skrefa langur og tveggja skrefa
breiður. Mjög dauft ljós var í fclefan-
um, og loftræsting og hreinlætisaðstaða
mjög frumstæð. f klefanum var flet, sem
á daginn var lagt upp að veggnum og
læst við hann, lítið borð og stóll.
Á morgnana voru fangarnir vaktir kl.
5 og síðan fylgdi hreingerning á gangi
og í klefum til kl. 7. Kl. hálf átta var
útdeilt einum smábikar af gervikaffi
Haukur Hauksson þýddi
og einni þurri brauðsneið, sem þó fylgdi
einn og einn dag smásletta af sultu. Há-
degisverðurinn var ávallt % lítri af
einhverri grænmetissúpu. Súpa þessi
innihélt að heita engin fituefni, og í
henni var aldrei kjöt. Aðeins á sunnu-
dögum voru borin fram 40 grömm af
kjöti. Hnífar og gafflar þetoktust ekki,
en þeirra var svo sem ekki sériega sakn-
að heldur. Kvöldverður var súpa, ennþá
þynnri en sú í hádeginu, og ein krukka
af „tei“ með brauðsneið, sem ýmist
fylgdi sulta eða lítið eitt af feiti.
Fyrstu átta dagana fékk ég alls ekki
að fara út úr klefanum, en eftir kröft-
ug mótmaeli var mér leyft að fara út í
hálfa klukkustund á degi hverjum.
Með tilvísun til stöðu minnar, sem
foringja, mótmælti ég því einnig, að
ég skyldi vera látinn þvo klefagólf og
föt. Tekið var tillit til þessara mótmæla,
en með þeim afleiðingum að á tíu mán-
uðum var klefagólfið hjá mér aðeins
þvegið tvisvar.
Eftir fyrstu yfirheyrslurnar, þar sem
ég neitaði að vita nokkuð um ólöglegar
athafnir, var ég látinn dúsa í klefanum
í tíu daga án þess að fá að fara út í garð-
inn, og jafnframt var dregið af matar-
skamimti minum, sem þannig varð rétt
til þesg að ég dæi ekki úr vannær-
ingu. Mjög strángur vörður var jafnan
viðhafður. Fylgzt var með klefanum á
klukkustundar fresti og á nóttunni var
klefinn skyndilega upplýstur sex til
átta sinnum með mjög sterku rafmagns-
]jósi, og var það ákaflega óþægilegt.
Ég gat þannig aldrei sofið meira en
eina klukkustund í senn.
Eftir þessa meðferð hófust yfirheyrsl-
urnar á ný. Þær áttu sér stað að heita
daglega, og stóðu í sex tii átta klst. í
senn. .
Eftir tveggja og hálfs mánaðar stöð-
ugar yfirheyrslur, stundum á daginn,
stundum á nóttunni, gripu Þjóðverjarnir
ir til nýrra aðferða. Þeir tóku upp
nokkura konar skyndiyfirheyrsiur, þar
sem spurningum, sem svara skyldi með
„já“ eða „nei“ var látið rigna yfir mig.
Jafnframt sögðu þeir umbúðalaust
að þolinmæði þeirra væri nú senn á
enda. Ég neitaði öllu og var nú fluttur
í koldimman klefa og öll fríðindi, eins
og t.d. garðferðin, voru af mér tekin.
Ekkert var hugsað um þarfir mínar.
Þetta veikti mig töluvert, þ.e.a.s. líkam-
lega, en þar sem einmitt þá sex daga,
sem þessar aðgerðir stóðu yfir, voru
gerðar miklar loftárásir á Berlín, varð
það mér til nokkurrar hugarhægðar.
Eftir þesisa meðferð var ég veikur
um nokkurn tíma, og það var hreinlega
ekki hægt að yfirheyra mig. Ég lá í klef
anum án þess að læknir vitjaði mín,
en tvisvar sinnum eða svo kom heil-
brigðiðsforingi og spurði hvort ég
væri ekki dauður ennþá. Aspirín og
aðrar töflur, sem kona mín sendi mér,
voru gerðar upptækar.
Síðari hluta febrúarmánaðar kom ég
til síðustu yfirheyrslu.
Hún stóð í um það bil 12 klst. í óupp-
hituðu herbergi og Þjóðverjarnir héldu
áfram að sýna mér fram á hversu neit-
anir mínar væru ósennilegar. Yfir-
heyrslan hélt áfnam næstu nótt, en ég
hélt fast við fullyrðingar mínar og
benti m.a. á að það hlyti að liggja í
augum uppi, að ég mundi ékki hafa lát-
ið handtaka mig í skrifstofu minni 29.
ágúst, hefði ég haft slæma samvizku.
DAUÐADÆMDUR AF GESTAPO-
MULLER
Að morgni þess 5. marz fékk ég skip-
un um að raka mig, og með rakvélinni
fékk ég einnig afhenta greiðu og sagt
að greiða mér. Eitthvað sérstatot hlaut
að vera á seyði.
Síðdegis var ég sóttur í kleíann og
svört hetta var dregin yfir höfuð mér.
Tveir SD-menn leiddu mig til annarrar
byggingar á yfirráðasvæði Gestapo.
Það var víst á annarri hæð þessarar
byggingar, sem þeir tóku af mér svörtu
hettuna og fóru með mig inn í skrif-
stofu, þar sem fyrir voru tveir SS-for-
ingjar. Annar þeirra sagði mér, að
leiða ætti mig fyrir Gestapo-yfirmann
Himmlers, Obergruppenfúhrer Hein-
rich Múller,
Ég var síðan leiddur inn í stóra skrif-
Martin Niemöller
— þýzkur prestur og andstæðingur Hitl-
ers. Hann aðvaraði Lunding í Dacliau-
búðunum.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 22. desember 1970