Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1970, Page 16

Sé litið um öxl yfir sögu mannkynsins, eru trúarbrögð og trúar-
líf jafnan efst á baugi meðal þeirra sköpunarafla, sem mótað hafa
líf og sögu Iiðinna aida og skiptir þá litlu hvort dæmi eru tekin
úr sögu kristinna manna eða annarra. Engum dylst livern regin-
þátt guðstrúin og þjóðfélagsleg beiting hennar liefur átt í andlegri
mótun einstaklinga og þjóða, enda liefur kirkjan löngum teygt
arma sína til veraldlegra valdastóla og skammtað þaðan trúarlegt
og siðferðilegt frelsi manna.
Svo er guði fyrir að þakka, að sagan geymir annað og betra
en veraldlega valdbeitingu trúarinnar. Við fslendingar áttum Ey-
stein Ásgrimsson, Hallgrím Pétursson og Jón Vídalín. I>ött allir
væru þeir börn síns tíma, eru þeir ógleymanleg dæmi um trúarlegt
samband einstaklingsins við æðri mátt, um frálsræði mannsins
til að sækja kraft og hiíggun til guðs, án milliliða, án forskriftar.
Ástæðulaust virðist að draga í efa, að hið beina samband ein-
staklingsins við guð gegnum bænina liafi verið það hálmstrá, sem
gaf forfeðrum okkar von og kjark til að halda í horfinu meðan
verst gegndi á liðnum öldum.
Á íslandi og víðast livar hafa viðliorf manna til kirkju og trúar
mjög breytzt á síðari tímum. Hin nýju viðhorf eru vafalaust auð-
skýranleg í ljósi breyttra þjóðfélags- og lífsliátta, þótt ekki verði
farið náið út í það hér. Kirkjuiegt vald er á fallandi fæti og menn
láta gjarnan í Ijós siðferðilegt og trúarlegt sjálfstæði sitt með því
að sniðganga gamla hefð eða beinlínis með því að ögra henni með
alls kyns andhverfu hátterni. I>etta birtist ekki sízt meðal ungs
fólks víða um lieim í yfirfærðri trúardýrkxm á „pop“-stjörnum, í
flótta til eiturlyfjaneyzlu og „hippa“-lífs, svo eittlivað sé nefnt.
Fiestir vilja skýra þetta fyrirbæri sem uppreisn gegn „viður-
kenndum“ félagsháttum og siðferðilögmálum. Jafnframt virðist
augljóst, að hér er á ferðinni djúpstæð löngun til nýrrar lifs-
túlkunar og að baki þessari uppreisn býr sterk triiarþörf, þörf til
að finna „það bezta í sjálfum sér“ .
Gallinn er liins vegar sá, að þetta sama framúrstefnufólk virð-
ist stefna blindandi niður í móti — í öfuga átt við andlegan
þroska — líkt og vatnið, sem leitar hinna lægstu leiða, sé það ekki
liamið, myndar loks öfluga strauma, sem skilja eftir auðn og eyði
leggingu í fari sínu. Þessa sömu strauma mætti nýta mönnum til
heilla væri skynsamlega að farið og stefnt í rétta átt. Sú spurning
hlýtur að vakna hvort hamingja komandi kynslóða sé ekki ein-
mitt undir því komin hvernig þeim tekst að hemja þessa öflugu
strauma, hvort þeim tekst að beizla þá andlegu orku, sem í mann-
inum býr, hvort þeim tekst að fiiina í sér þá æðri skynjun, sem
er öllum líkamlegiim skilningarvitum fullkomnari. — Um aldarað-
ir hafa trúaðir menn leitazt við að þroska með sér æðri skynjun,
þótt aðferðir þeirra hafi ekki lilotið viðurkenningu raunvísinda
manna. Þó er svo komið, að margir eru famir að viðurkenna, að
hin líkamlegu skiiningarvit mannsins séu harla takmörkuð á
mælikvarða tilverunnar. Eitthvað meira verður að koma til ef við
eigum nokkru sinni að skilja eðli og rök alheimsins, okkar eigið
hlutverk og tilgang. Þeir, sem þekkja mátt trúarinnar af eigin
reynslu, telja enga leið vænlegri til þekkingar og þroska en að
leita sambands við æðri mátt, enda virðist allt mæla með því, að
með manninum búi hæfileiki til að tengjast æðra afli, því innra
með honum sjálfum leynist óslökkvandi þrá í þá átt að breyta
sjálfum sér í eitthvað æðra og betra.
I Hafnarfirði gnæfir myndar
legt hús byggt á bjargi efst í
bænum, einstætt í sinni röð
vegna þess starfs, sem þar fer
fram innan veggja. Hér hafa
fimmtán Karmelsystur frá Hol-
landi haslað sér völl til að
helga líf sitt guði og iðka bæna
gjörð og hugleiðslu öðrum til
bjessunar og sáluhjálpar og
sjálfum sér til andlegs þroska.
Sá, er þetta ritar, hefur átt
þess kost að heimsækja syst-
urnar og ræða við þær um
hinn innri tilgang klausturlífs-
ins. Þær hafa verið svo vin-
samlegar að gefa svör við ýms
um spurningum, sem gjarnan
koma upp i huga leikmannsins,
er hann reynir að gera sér
grein fyrir hvað veldur því, að
fólk dregur sig þannig i hlé frá
almennu samfélagi.
Til skamms tíma tíðkaðist að
hafa grindur um þvera gesta-
stofu systranna, þannig að þær
sátu fyrir innan en gestir fyrir
framan grindurnar. Nú hefur
þessu verið breytt, grindurnar
eru horfnar og við augum blas-
ir vistleg, teppalögð stofa með
myndum á veggjum, stofublóm
um og þægilegum nýtízku hús-
gögnum. Hér andar nýjum blæ
og greinilegt er, að hin frjálsa
formhyggja nútímans hefur
sigrað gamla hefð, sem staðið
hefur öldum saman lítt sem
ekki breytt. Klæðnaður klaust-
ursystra hefur einnig tekið
stakkaskiptum til frjálsara
forms, einkum höfuðbúnaður-
inn, sem nú leyfir hárinu að
njóta sín óhindrað. Ýmsar aðr-
ar breytingar hafa átt sér stað,
sem allar miða að þvi að opna
og auðvelda sambandið við um
heiminn.
Það er glaðvær og broshýr
hópur, sem gengur inn í stof-
una til móts við gestinn og
hann má hafa sig allan við að
anna öllum þeim glettnislegu
spurningum og svörum og and
ríku athugasemdum, sem á hon
um dynja. Svo sannarlega fylg-
ir þessum konum ótrúleg, geisl
andi gleði, samfara djúpu æðru
leysi, sem er svo smitandi að
undrun sætir. Hópurinn skipar
sér í hring, og þegar stærstu
móttökuöldurnar lægir, kemur
fyrsta spurningin eins og af
sjálfu sér:
„Hvers vegna hafið þið gert
þessar breytingar, sem nýlega
hafa átt sér stað í klaustrinu?"
„Þessar breytingar eru túlk-
un á þeim nýja anda, sem á
rætur að rekja til kirkjuþings
ins (Vaticanum II) í Róm i tíð
Jóhannesar páfa XXIII, sem
kvað svo á, að hið innra mikil-
vægi klausturlífsins skyldi
haldast sem fyrr, en ýmislegt á
hinu ytra borði, sem orðið
væri úrelt eða á annan hátt
óæskilegt, skyldi hverfa. Þetta
leiddi til sjálfsgagnrýni og
nýrra tilrauna innan reglunnar
og taka þurfti afstöðu og
mynda viðhorf gagnvart þeim
„I>ess vegna
gerðist
ég nunna”
Ingi Karl ræðir við Karmelsystur í
klaustrinu á Jófríðarstöðum i Hafnarfirði
Unnið við innrömnnm mynda.
í samkomustofunni sitja systurnir við ýmiss konar hannyrðir.
Svipmynd úr gestastofunni, —
tvæv svstui' í áköfum samræð-
um. Út nm þennan glugga er
fagurt útsýni yfir bæinn og
f jörðinn.
ýmsu nýjungum, sem til greina
gátu komið. Kirkjuþingið lagði
jafnframt ríka áherzlu á þjón-
ustu kirkjunnar við mannkyn-
ið, og þessa hugsun hefur Karm
elreglan einnig tileinkað sér.
Hér og þar hefur meira að
segja sú spurning vaknað,
hvort ekki væri réttara að
hefja störf utan klausturmúr-
anna í þjónustu almennings.
Flest klausturfólk er þó þeirr-
ar skoðunar, að æskilegast sé
að inna af hendi andlega þjón
ustu i þágu heimsins með bæna
haldi i kyrrlátu skjóli klaustr-
anna. Síðast en ekki sízt hafði
það áhrif á líf okkar Karmel-
systra, er kirkjuþingið ákvað
að segja skilið við hina ka-
þólsku guðfræðikenningu um
tvískiptingu (dualisma) likama
og sálar. Maðurinn er ekki
gerður af líkama annars vegar
og sál hins vegar, heldur er
hann líkami gæddur sál, sem
taka verður tillit til í heild.
Þar af leiðandi beinist um-
hyggjan ekki eingöngu að sál-
inni, heldur að manninum öll-
um samkvæmt hinni nýju skil-
greiningu.
í sambandi við þessi nýmæli
langar okkur að vitna í um-
mæli Jóhannesar páfa 13., sem
komst að orði eitthvað á þessa
leið: „Djúp íhugun kirkjunnar
um sjálfa sig, um tilvist sína og
tilgang, hefur leitt hana til
þeirrar sannfæringar, að henni
beri að opna glugga sina og
dyr gagnvart heiminum og gera
öllum mönnum ljóst, að þeir
séu velkomnir, því allir eru
þeir bræður hennar og systur.
Hún vill boða þeim fagnaðar-
erindið fyrir opnum tjöldum en
ekki einangra sig.“
Fyrir okkur táknaði þetta í
reynd: Engar svartar, langar
slæður framar fyrir andlitinu
og engar grindur framar á
milli okkar og þeirra, sem koma
i heimsókn. Þótt við litum fyrst
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. destemiber 1970