Lesbók Morgunblaðsins - 19.03.1988, Síða 13

Maríukirkjan, stolt borgarbúa og stærsta múrsteinskirkja í
heiminum. Hún hrundi að stórum hluta ísprengjuárás í stríðinu,
en var byggð upp aftur.
Breite Strase 2 er
eitingahús.
því að þeir náðu undir sig Eystrasaltsverzl-
uninni og síðar teygði áhrifasvæði þeirra
sig allt til Spánar - og íslands eins og menn
þekkja úr íslandssögunni. Þetta voru hvort-
tveggja í senn: Kaupménn og útgerðarmenn
vöruflutningaskipa, sem mynduðu laustengt
samband; voru einskonar varnarbandalag
gegn ófriðaröflum, ekki sízt sjóræningjum,
en án nokkurrar sameiginlegrar stjórnar.
Það voru engir embættismenn á vegum
Hansaborganna, enginn fastur floti, engir
sameiginlegir sjóðir. En þetta var voldug-
asta verzlunarafl álfunnar á þeim tíma og
afraksturinn varð eftir í þessum borgum og
þess sér stað í gömlum glæsibyggingum.
Ekki voru menn sízt iðnir við að byggja
guði til dýrðar: Sjö kirkjur á örlitlu svæði
hólmans, sem Liibeck var upphaflega byggð
á, þar sem Svartá og Trave renna saman.
Þessir turnar setja ennþá svip á Lúbeck
ásamt öðrum veraldlegum turnum; ekki þó
skýjakljúfum.
Raunar hlýtur ferðamaður utan af íslandi
að spyrja sjálfan sig við komuna til Lúbeck:
Hver einasti gafl í gamla bænum hefur sín séreinkenni og byggðin er
mjög þétt. Þótt LUbeck sé lítil um sig, er mannfjöldinn helmingi meiri en
í Reykjavík.
Hvar eru Breiðholtin? Hefur ekki þurft að
byggja nýtt hús hér í 500 ár? Jú reyndar.
í Lúbeck búa nú 244 þúsund manns; borgjn
er eftir því helmingi fjölmennari en
Reykjavík, en sýnist á stærð við gamla
Vesturbæinn eða tæplega það. Að sjálfsögðu
eru nýleg úthverfi, sem enginn ferðalangur
lítur á; þau eru auk þess fremur lágreist og
á kafi í skógi, svo lítið ber á þeim. Ferðamað-
urinn kemur til að sjá Hansaborgina, gamla
bæinn, sem rekur uppruna sinn til ársins
1143. Þá var reistur kastali og virki vegna
þess að Slavar höfðu komið báli og brandi
og eytt þorpi, sem þar var fyrir. Litlu síðar
efldist þarna til -valda maður, sem hét Hin-
rik Ljón og var svo ljóngáfaður að hann
réðist í að byggja dómkirkju og þarmeð var
Lúbeck orðinn alvöru bær.
Skammt fyrir norðan var voldugur óvin-
ur, nefnilega Danakóngur. Honum tókst að
leggja Lúbeck undir sig árið 1201, en aldar-
fjórðungi síðar lágu Danir í því, þegar her
þeirra var gersigraður. Þarmeð varð Lúbeck
fríríki og fékk að vera það nokkurnveginn
Veitingahúsin eru oftar í stíl liðinna alda en nútímans - og þar er
á borðum staðgóður þýzkur matur.
byggðar í gotneskum. í síðari heimstyrjöld-
inni voru gerðar loftárásir á Lúbeck og fjór-
ar kirkjurnar hrundu að verulegu leyti. En
viti menn; borgarbúar voru ekki í rónni fyrr
en búið var að endurbyggja þær allar. Mið-
að við hausatölu er það svipað því, að Reyk-
víkingar byggðu í snarhasti tvær nýjar
Hallgrímskirkjur. -Hér hlýtur að búa sann-
kristnast fólk norðan Alpafjalla, sagði ég
við þýzka leiðsögumanninn. Hann hristi
höfuðið: -Ekki ef marka má eftir kirkjusókn-
inni, sagði hann.- Aðeins örfáir virðast
sækja messur.
Hvað um það; borgarbúar vildu sjá sína
turna og ekkert múður. Þegar komið er inn
á ráðhústorgið við Mengstrasse og Kola-
markaðinn, blasa við að auki turnar ráð-
hússins eins og röð af vel ydduðum blýönt-
um. Og vegna þess að það var desember,
þegar blaðamaður Lesbókar var þarna á
ferðinni, hafði hefðbundinn jólamarkaður
verið settur upp á ráðhústorginu. Þá er þar
komið fyrir fjölda af vel skreyttum smákof-
um, þar sem fólk selur allskonar heimatil-
búið glingur og drekkur volgt glúvein til
að ylja sér, því það getur verið napurt þarna
í skammdeginu. Hinsvegar er hitinn oft um
17 stig þegar komið er fram í mai og á
sumrin er algengur hiti 20-25 stig.
Maríukirkjan
Á Ráðhústorginu er maður svo að segja
undir einum veggnum á þeirri kirkjunni, sem
framar öðrum er prýði staðarins og stolt.
Hér gnæfir Maríukirkjan með tveimur 125
metra háum turnum og hæðin undir loft í
kirkjuskipinu er 38,5 metrar. Það hefur
ekki verið yfirmáta vinsælt, þegar leiðsögu-
menn draga ferðamenn í kirkjur; það er
stundum nefnt á „penan“ hátt ABC (úr
ensku: Another Bloody Church - enn ein
fjárans kirkja). Ég ætla heldur ekki að
mæla með því, að ferðalangar utan af ís-
landi komi í sjö kirkjur Lúbeck-borgar, nema
þeir séu sérstakir kirkjurannsóknamenn.
En eitt vil ég segja þeim: Komið í Maríu-
kirkjuna, því það er áhrifamikið. Svo farið
sé fljótt yfir sögu: Hér var byggð rómönsk
basilíka, mikið steinbákn um 1200, í stað
timburkirkju. Síðar var hún endurreist í
gotneskum stíl eftir tízku tímans, en skipu-
lagið að frönskum hætti: Miðskip og tvö
hliðarskip. Fáar kirkjur frá miðöldum höfðu
sankað saman öðrum eins listaauði og varð-
veitt framá þessa öld til þess eins að verða
eyðingunni að bráð í loftárásinni nóttina
eftir pálmasunnudag 29. marz 1942. Þá
varð þessi glæsilega bygging að stórum
hluta ijúkandi rúst. Meðal þcss sem eyddist
var háaltarið; mikið barrokstykki eftir
Thomas Quellinus frá Antwerpen og hinar
risastóru kirkjuklukkur duttu niðui: á stein-
gólfið og mölbrotnuðu. Nú hefur verið byggð
innan í kirkjuna minningarkapella um árás-
ina; þar eru kirkjuklukkurnar í maski á
gólfinu, nákvæmlega eins og þær litu út
eftir árásina.
Yfir nýju altari hangir nú stórt knísifix
eftir myndhöggvarann Gerhard Marks, en
það sem umfram allt gerir þessa stærstu
í friði til ársins 1937, að maður að nafni
Hitler kom við sögu.
Borgin var byggð á dálítilli hæð við árn-
ar. Eftir sigurinn yfir þeim dönsku var ráð-
ist í að reisa borgarmúr með tveimur tröll-
auknum hliðum: Holstentor og Burgtor.
Þau standa enn og Holsten-hliðið, byggt
þegar Hansaveldið var að líða undir lok um
1470, er eitt helzta kennimark borgarinnar
og turnarnir tveir með þremur oddmjóum
spírum á milli, eru einskonar táknmynd
Lúbeck-borgar. Þetta vígalega hlið gefur
ótvírætt til kynna, að það hefur ekki verið
árennilegt að reyna innrás; þetta er eins
og krepptur hnefi út á við, en ósköp vinaleg
höll inn á við og hýsir raunar borgarminja-
safnið.
Leiðin liggur gegnum Holstenhliðið, yfir
brú og uppá hæðina, þar sem eru gömul
hús, þröngar götur og þessir fjallmyndar-
legu turnar. Enginn skilur hversvegna þurfti
að byggja sjö stórkirkjur á 13. öld; fyrst í
rómönskum stíl og síðar voru þær endur-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19. MARZ 1988 1 3