Lesbók Morgunblaðsins - 04.01.1997, Síða 6
Gesturinn
Reykjavíkur hefjast 9. janúar næstkomandi þegar
Dómínó eftir Jökul Jakobsson veróur frumsýnt ó
litla sviói Borgarleikhússins. Eftir að hafa rifjað upp
fyrstu uppfærsluna í Iðnó fyrir aldarfjóróungi leit
ORRI PALL ORMARSSON inn á æfingu á verkinu
í Borgarleikhúsinu og heyrði hljóðið í leikstjóran-
um, Kristínu Jóhannesdóttur — þegar hann hafói
HANNA MARIA
KARLSDÓTTIR
MARGRÉT er afar sérkennileg kona,
ekki auðskilin en samt ótrúlega auð-
skilin — þegar maður skilur hana.
Hún er eins konar strengjabrúðu-
stjórnandi á heimiiinu en verður sí-
fellt að leika leiki til að halda lífi.
Þegar hún var yngi'i hafði ákveðinn
maður djúpstæð áhrif á hana, breytti
lífi hennar, og upp frá því hefur hún
þjáðst af sérkennilegum sjúkdómi —
lífinu sjálfu!
HALLDORA
GEIRHARÐS-
DÓTTIR
SIP er unglingur í uppreisn gegn for-
eldrum sínum — sem eru ömurlegir.
Hún er í tilvistarkrísu, þar sem hún
er ekki búin að ná löppunum niður á
jörðina, og sparkar í foreldra sína en
vonast til að fá spark til baka. Hún
er eiginlega mjög dæmigerður ungl-
ingur, sem vill gera allt annað en það
sem hann á að gera, en vill samt,
innst inni, að allt sé gott.
Hótíóahöld í tilefni qf aldarafmæli Leikfélags
nóð óttum og fullvissað sig um að hann hefði
ekki farið húsavillt.
JÚ, VÍST hét hann Pétur,“ segir
Gestur, þegar þau Margrét, vin-
kona hans frá fornu fari, rifj'a upp
kynni sín af ungum pilti, sem
svipti sig lífi. „Hvað annað gat
hann svo sem heitið.“ „Jú, auðvit-
að hét hann Pétur,“ svarar Mar-
grét um hæl, „en ertu viss um
að hann hafi framið sjálfsmorð?" Já, skyldi
Gestur vera viss, framdi Pétur kannski bara
sjáifsmorð í óeiginlegum skilningi, hét hann
kannski alls ekki Pétur, heldur Gestur, og
hvað er hann að vilja á heimili Margrétar,
sem orðin er eiginkona og móðir, eftir allan
þennan tíma við vegagerð í fjarlægri heims-
álfu? Fór hann kannski aldrei?
Þegar Leikfélag Reykjavíkur frumsýndi
Dómínó Jökuls Jakobssonar í Iðnó á Listahá-
tíð í Reykjavík 1972 sagði Þorvarður Helga-
son í leikdómi í Morgunblaðinu: „Dómínó er
gott leikrit, það er skrifað út úr tímanum,
sem við lifum á af höfundi, sem skynjar vel
sína samtíð. Það er mjög ánægjulegt að þessu
viðburðasnauða og bragðdaufa leikári skuli
þó ljúka með einu nýju velgerðu íslenzku
leikriti og einmitt leikriti, sem gefur leikurun-
um tækifæri til að takast á við listina. Leik-
ritið er sérkennilegt en við skulum ekki láta
það villa okkur sýn um kosti þess.“
Og enn eru áþekkar skoðanir uppi á ten-
ingnum. „Frá mínum bæjardyrum séð er
Dómínó eitt af sérstæðustu leikritum Jökuls
og þess vegna hvað mest spennandi að fást
við eftir þetta hlé sem orðið hefur á flutningi
á verkum hans,“ segir Kristín Jóhannesdótt-
ir, sem setur verkið upp í Borgarleikhúsinu,
en ríflega hálfur annar áratugur er síðan
verk eftir Jökul var á fjölum atvinnuleikhús-
anna. „Einmitt þess vegna verður mjög fróð-
legt að fylgjast með viðbrögðunum við þess-
ari sýningu, því meðan Jökull var og hét
átti persóna hans til að stilla sér upp á milli
verka hans og viðhorfsins til þeirra."
Af þessu má ráða að Kristínu þykir tíma-
bært að skoða verk Jökuls í nýju ljósi og
hvers vegna ekki að fá manneskju, svo sem
hana sjálfa, sem hvorki þekkti höfundinn
persónulega né sá sýninguna á Dómínó í
Iðnó til að stjórna uppfærslunni?
Drastiskir atburöir
„Þó verkið sé að vissu leyti bundið tíman-
um sem það var skrifað á hefur það skírskot-
un til okkar tíma,“ segir leikstjórinn. „Við
skyggnumst inn í sérkennilegan og lokaðan
heim fjölskyldu þess sem við myndum kalla
„betri borgara". Þarna hafa einhveijir mjög
drastískir atburðir gerst og við fylgjum pers-
ónunum í gegnum völundarhús minninga og
tilfinninga í leit þeirra að rót sársaukans,
lífshamingjunni og samhengi hlutanna."
Kristín kveðst hafa lagt upp með það að
Dómínó sé tragí-kómedía, því þótt alvaran
kraumi undir niðri sé sýn Jökuls umfram
allt skemmtileg, sem sé vitaskuld engin tilvilj-
un „þar sem flestum sem þekktu Jökul ber
saman um að hann hafí verið ákaflega
skemmtilegur maður“. Og samkvæmt leik-
stjóranum er morgunljóst að hann á ennþá
erindi við okkur. „Ef eitthvað er þá er hann
sterkari en nokkru sinni."
Að áliti Kristínar byggist leiksýning á hin-
um heilaga þríhyrningi, verkinu sjálfu, fram-
setningunni og magíu leikarans. „Magía leik-
arans á að skipa öndvegi, hvort sem er í
kvikmyndum eða leikhúsi, en að upplifa hana
getur verið eins og að sjá ljósmynd framkall-
ast. Þess vegna getur ekkert leikrit orðið
gott nema samstarf leikstjóra og leikara
gangi upp.“
Stööug uppgötvun
Og hópurinn sem vekur Dómínó af blundi
hefur „heldur betur ekki“ brugðist vænting-
um leikstjórans, en hann skipa Egill Ólafs-
son, Eggert Þorleifsson, Hanna María Karls-
dóttir, Halldóra Geirharðsdóttir, Margrét Ól-
afsdóttir og Guðrún Ásmundsdóttir. „Ég er
óskaplega lánsöm að hafa fengið að vinna
með þessum hópi. Það kemur fyrir að ákveðn-
ir töfrar eiga sér stað innan hópa og í upp-
hafi grunaði mig að það gæti gerst að þessu
sinni, nokkuð sem ég fékk fljótlega staðfest.
Við fundum strax farveginn. Það hefur eitt-
hvað magnað gerst á þessu æfingarferli sem
hefur verið stöðug uppgötvun."
Starfið í leikhúsinu heillar því Kristínu,
líkt og Jökul forðum, en í viðtali í Morgun-
blaðinu, í tilefni af frumsýningu á Dómínó í
Iðnó, lét hann svo um mælt: „Ég er fljótur
að vinna hverja leikgerð, en með uppskrift
gjörbreytist oft allt og þegar byrjað er að
frumvinna leikritið í leikhúsi, fýkur tæplega
helmingur af stykkinu og samið er upp í stað-
inn. Megnið af vinnunni er í leikhúsinu eftir
að æfingar eru byijaðar. Þetta er eins og
að koma með járn í smiðju. Það þarf að hita
það og síðan sveigja til í það form sem þyk-
ir gefa mesta möguleika.“
I ljósi þessara ummæla þarf ekki að koma
á óvart að leikritaskáldið hafi, í umræddu
viðtali, sagst kunna best við sig í leikhúsinu,
„nema á frumsýningum. Þá vildi ég vera
uppi á fjöllum eða úti á sjó“.
Morgunblaðið/Ásdís
GLATT á hjalla í samkvæmi hjá hjónunum Margréti (Hönnu Maríu Karlsdóttur) og Kristjáni (Eggerti Þorleifssyni), aðrir viðstaddir eru dóttir
þeirra, Sif, (Halldóra Geirharðsdóttir), Soffía samkvæmisljón (Guðrún Ásmundsdóttir og Gestur, gamall vinur húsfreyjunnar (Egill Ólafsson).
INYJU LJOSI
MARGRET
ÓLAFSDÓTTIR
LOVÍSA lifír í fortíðinni. Hún hefur
verið glæsikvendi og aðaldrifíjöðrin í
öllu fjörinu, og þótt allt sé hrunið,
reynir hún að halda í það. Þá þykir
henni gott í staupinu og reynir því
að drekka þegar hún getur — hún er
eiginlega alveg út úr heiminum.
Samkvæmisljónið
GUÐRÚN
ÁSMUNDSDÓTTIR
SOFFÍA er ekki sú alvinsælasta með-
al húsráðenda en einhverra hluta
vegna er henni boðið I allar veislur,
sennilega vegna þess að hún var í
öllum veislum í gamla daga. Hún er
þaulvön partímanneskja sem finnst
hún virkilega kunna sig en treður
auðvitað í spínatinu allan tímann.
EGILL
ÓLAFSSON
GESTUR er einn af þessum karakter-
um sem margir kannast við, það er
að segja hann er þessi óvenjulegi gest-
ur sem birtist alltaf þegar síst skyldi.
Það er ekki alveg ljóst í hvaða erinda-
gjörðum hann er kominn en hann er
þaulsetinn og hefur undarlegt lag á
að láta allt snúast í kringum sig.
Smám saman gerast síðan þeir hlutir
að Gestur fer að verða mikilvægur
fyrir verkið enda eru áhöld um það
hvort hann hafi verið svo mikið í
burtu.
Húsbóndinn
EGGERT
ÞORLEIFSSON
KRISTJÁN er húsbóndinn á heimii-
inu, búinn til í bílskúr vestur í bæ og
notar Einar Ben við öllu innvortis.
Hann er athafnamaður af fyrstu kyn-
slóð, býr með konu af annarri kynslóð
og á dóttur af ’68 kynslóð. Þarf að
segja meira?
Ættmóðirin
Dóttirin
Húsfreyjan
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 4. JANÚAR 1997