Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1997, Blaðsíða 28

Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1997, Blaðsíða 28
FYRSTA leikhúsráð Leikfélags Reykjavíkur 1963. Frá vinstri: Sveinn Einarsson leikhússtjóri, Steindór Hjörleifsson leikari, Helgi Skúlason leikari og formaður ráðsins, Guðmundur Pálsson leikari og Baldvin Tryggvason framkvæmdastjóri. VETURINN áður en ég kom til starfa hafði að mörgu leyti verið gott ár hjá Leikfélaginu, bæði listrænt séð og aðsóknarlega. Þetta fer nefnilega oft saman, góðu heilli. Dró þar lengst sigurganga þess leikrits Jökuls Jakobsson- ar, Hart í bak, sem oft hefur verið haft til marks um þá nýöld íslenskrar leikritunar, /er síðan hefur óslitið staðið, en fáa óraði fyrir þá. Hart í bak kynntist ég í handriti Helgu Valtýsdóttur að mig minnir sumarið 1962 og var það þá ekki fullsmíðað. Náin samvinna var milli Jökuls og Gísla Halldórs- sonar meðan á tilurð verksins stóð og átti Gísli ekki lítinn þátt í þessari sigurgöngu, ekki aðeins á sviðinu heldur og við skrif- borðið. Jökull var erlendis þetta sumar og því fékk ég lánað hlutverkahefti Helgu, en æfingar skiist mér að hafi hafist um vorið. Hart í bak gekk svo allan þann vetur og ekkert iát á, þannig að ég var mjög hepp- inn að hafa slík spil á hendi, þegar við byrjuðum um haustið. Þá hafði verið sýndur Ástarhringurinn eftir Schnitzler, sem ekki dró að sér mjög marga áhorfendur en gaf 10 ungum leikurum góð tækifæri, og hafði ég verið með í ráðum um það val. Sömuleið- is benti ég Leikfélagsstjórninni á leikrit Durrenmatts, Eðlisfræðingana, sem þá var alveg nýtt af nálinni og fór eins og eldur í sinu um leikhús Evrópu og varð það til þess, að sá öndvegishöfundur var þá kynnt- ur hér. En Þjóðleikhúsið kynnti annan Sviss- lendinginn til og annan höfðingjann í þýsk- um leikbókmenntum þessara ára, Marx Frisch, með Andorra einmitt þetta sama vor. Hafði Helgi Skúlason leikstýrt Schnitzl- er en Lárus Pálsson kom sem gestur og stýrði Eðlisfræðingunum og varð það hans síðasta uppfærsla hjá Leikfélaginu. Leikstjórarnir voru í rauninni aðeins tveir, Gísli Halldórsson og Helgi Skúlason. Helgi hafði tiltölulega nýlega hafið sinn '' leikstjóraferil og var auk þess í erfiðri að- stöðu sem formaður, en í ótvíræðri sókn. Gísli mátti heita lengra kominn á þessu sviði og var eftirsóttur víðar en í Iðnó í krafti nokkurra rómaðra og áhrifa- mikilla sýninga. Það flækti svo málið enn, að báðir voru í hópi bestu leikara félagsins, þannig að oft var illmögulegt að manna vanda- söm leikrit án þeirra. Einkum var staða Gísla sterk, þar sem hann gat valið og hafnað að vild (hann hefur 1897 Leikfélag Reykjavíkur li® ára ~ 11. jantiar 1997 i LEIKHÚSSTJÓR- INN TEKURTIL HENDINNI Sveinn Einarsson var ráóinn leikhússtjóri hjá Leikfélagi Reykjavíkur 1963 og var sá fyrsti sem bar þann titil. Hér segir hann frá aókomunni í Iðnó, leikurunum og hugmynd um sínum í kafla sem fenginn er úr bók Sveins, Níu ár í neóra. SAMLESTUR í Iðnó á Dúfnaveislunni eftir Halldór Laxness, sem þarna er mættur til skrafs og ráðagerða. aldrei látið efnalegt gæðakapphlaup segja sér fyrir verkum); satt að segja fannst mörgum, að þeir og félagið þyrftu að sitja og standa sem hann vildi. Helgi hafði ekki sama fijálsræðið, þar sem hin félagslega skylda hvíldi á honum, að bera sáttarorð og miðla málum, finna nýja útvegi, án þess að láta sitt hæfi sitja í fyrirrúmi. Gísli er mikill gáfumaður og handgenginn hinum bestu bókmenntum, en styrkleiki hans fólst ekki síður í persónuleikanum, sem er býsna sérkennilega samsettur og getur verið æði fyrirferðarmikill. Gísli er skap- maður mikill og getur tekið upp þunga þykkju og stundum lengi, en svo getur hann verið allra manna spaugsamastur, léttur og hlýr, bóngóður með afbrigðum og hrókur alls fagnaðar. Á þessum árum voru mjög við lýði svokallaðir Iðnó-brandarar; voru margir sleipir í þeirri íþrótt en fæstir þó leiknari Gísla: verður vikið síðar að þess- ari sérstæðu tegund kímnigáfu. Mér var ljóst, að lífsnauðsyn var fyrir leikhúsið, að gott samstarf tækist með okk- ur Gísla. Við hófum þreifingar og gengum marga hringi kringum Tjörnina. Þessi samt- öl okkar urðu mörg áður varði og bárust leikar meðal annars í Plantasíuna í Þórs- höfn í Færeyjum þar sem við greindum og spáðum í íslenska leiklist eina sögufræga Jónsmessunótt. Af þessum samtölum spratt margt það, sem síðan hefur þróast í ís- lenskri leiklist, af þeim spratt líka vinátta sem stendur enn; það kann að vera við sjáumst varla misserum saman, en við tök- um upp þráðinn eins og við höfum síðast hist fyrir nokkrum mínútum. En þarna við Tjörnina haustið 1963, beindust orð mín í ákveðna átt: Ég vildi, að leikrit Sartres, Fangarnir í Altona, yrði fyrsta verk, sem heyrði undir mitt val í leikhúsinu, og ég vildi, að Gísli stjórnaði því. Eftir nokkra eftirgangsmuni varð þetta ofan á. Nokkur metnaður fólst í þessu vaii, það skal viðurkennt. Leikurinn var eitt helsta stórvirki, sem fram hafði komið í nýrri bókmenntum um nokkurt skeið, svipmikið uppgjör við nýliðna hildarsögu, sem ýmsir virtust þó tilbúnir að gleyma við fyrstu hentugleika. Ég rek hér ekki efnið, en þar segir sögu þýskrar fjölskyldu, auðkýfings, sonar hans, sem hefur lokað sig uppi á háalofti, systurinnar, sem hefur aðgang að honum, bróðurins, sem er kominn á kaf í hið þýska wirtschaftswunder, og svo mág- konunnar, sem tekst að fá kauða niður; hann hafði aldrei viljað trúa því, að stríðið væri á enda. Ég hafði séð þetta leikrit í Stokkhólmi ári eða tveimur áður, og hrifist mjög af rómaðri sýningu Alfs Sjöbergs á Dramaten; hann hafði á að skipa einvalal- iði, þeirra á meðal Max von Sydow í hlut- verki Franz þess sem lokar sig inni, Lars 28 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 11.JANÚAR1997

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.