Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.1997, Blaðsíða 8

JÓN HELGASON
í ÁRNASAFNI
Innan við múrvegginn átti ég löngum mitt sæti,
utan við kvikaði borgin með gný sinn og læti;
háifvegis vakandi, hálfvegis eins og í draumi
heyrði ég þungann í aldanna sígandi straumi.
Undrandi renndi ég augum með bókanna röðum:
eljuverk þúsunda, varðveitt á skrifuðum blöðum;
hvar sem ég fletti, við eyru mér ólguðu og sungu
uppsprettulindir og niðandi vötn minnar tungu.
Las ég þar kvæði með kenningum römmum og fornum,
kerlögur Bölverks var reiddur í sterklegum hornum,
ginnandi kynngi í goðjaðars veiginni dökkri,
galdur og kveðandi djúpt inn í heiðninnar rökkri.
Las ég þar sálma og lofsöngva þjóðar í nauðum,
lífsvonin eina var samtvinnuð krossinum rauðum,
yfirtak langt bak við ömurleik hungurs og sorgar
ómuðu sætlega strengleikar himneskrar borgar.
Oftsinnis meðan ég þreytti hin fornlegu fræði
fannst mér sem skrifarinn sjálfur hið næsta mér stæði,
hugurinn sá yfir hlykkjóttum stafanna baugum
hendur sem forðum var stjórnað af lifandi taugum.
Ólík er túninu gatan og glerrúðan skjánum,
glymjandi strætisins frábrugðin suðinu í ánum,
lífskjörin önnur, en fýsnin til fróðleiks og skrifta
fannst okkur báðum úr dustinu huganum lyfta.
Vatnsfallið streymir af ókunnum öræfaleiðum,
andblærinn líður um túnið af fjarlægum heiðum,
kveiking frá hugskoti handan við myrkvaða voga
hittir í sál minni tundur og glæðist í loga.
Stundum var líkast sem brimgnýr er þaut mér í blóði,
bergmál af horfinna kynslóða sögum og Ijóði,
hróðugur kvað ég þá stef mín í stuðlanna skorðum,
stofninn er gamall þótt laufið sé annað en forðum.
Hvíslar mér jafnan á orðlausu máli hér inni
eyðingin hljóða, en þótt hún sé lágmælt að sinni
vinnur hún daglangt og árlangt um eilífar tíðir
örugg og máttug, og hennar skal ríkið um síðir.
Senn er þess von að úr sessinum mínum ég víki,
senn skal mér stefnt inn í skugganna fjölmenna ríki,
spyrji þá einhver hvar athafna minna sér staði
er það í fáeinum Iínum á gulnuðu blaði.
Bókfellið velkist, og stafirnir fyrnast og fúna,
fellur í gleymsku það orð sem er lifandi núna,
legsteinninn springur, og letur hans máist í vindum,
losnar og raknar sá hnútur sem traustast vér bindum.
Jón Helgason, 1899-1986,var textafræðingur og Ijóðskóld. Hann var forstöðumaður
Árnasafns og síðar Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn 1927-72 og prófessor
í norrænum fræðum við Hafnarhóskóla 1929-69. Ljóðið er birt i tilefni af því að nú er
lokið flutningi íslensku handritanna fró Kaupmannahöfn.
KIRKJUFELL úr „Vernes Journey“.
SAMSAFN
ÞEKKINGAR
Bandarísku listakonunni Roni Horn liggur_
margt ó hjgrtg um Island, en segist þó ekki
verg þess umkomin aó predika. ORLYGUR
STEINN SIGURJÓNSSON fékk skýringgr
hjá Roni á sýningu hennar.
RONI hefur valið verkum sínum
samastað í galleríinu í Ing-
ólfsstræti 8 og nefnir hún
sýninguna „Reading Rooms“.
Roni hefur komið hingað
til lands með reglulegu milli-
bili síðan 1975 og unnið ljós-
myndir, sem eru uppistaðan
í röð átta bókverka hennar, sem hún nefnir
„To Place“. Hún á verk á söfnum víða í
Bandaríkjunum og Evrópu og í Matthew
Matts galleríinu í New York var nýlega
opnuð stór sýning, sem nefnist „You are the
Weather". Hana er einnig hægt að sjá í
samnefndu bókverki í Ingólfsstræti 8 og þá
tekur hún þátt í Feneyjarbíenalnum ’97.
Roni ferðast mikið um heiminn og segist
verða fyrir áhrifum víðast hvar. „Eg vinn
úr þeim áhrifum með meðvituðum hætti og
hallast að því að kalla afraksturinn samsafn
þekkingar", segir Roni. Hún hóf ljósmyndun
fyrir alvöru á áttunda áratugnum og Island
hefur verið henni hugleikið æ síðan. Roni
er vissulega ekki fyrsti útlendingurinn sem
heillast af landi og þjóð og þaðan af síður
sá fyrsti sem tjáir hughrifin. Hún var fús
að segja frá því hvaða hvatir lægju að baki
hingaðkomum hennar. „Þetta tengist fyrst
og fremst persónuleika mínum og þörfum.
Breytingar þær sem ísland hefur gengið í
gegnum á þeim tíma sem ég hef komið hing-
að samsvara sér vel með persónleika mínum.
Heimsóknir mínar eru þannig grundvallaðar
á eigin forsendu frekar en þjónustu við land
og þjóð.“
Engin greining
Þar með er ekki sagt að íslendingar njóti
ekki góðs af Roni og verkum hennar. Þvert
á móti. „Ætlun mín með verkum mínum er
ekki að segja frá reynslu útlendings á Is-
landi. Hér er ekki um neina greiningu á
þjóðmenningu að ræða og ég hyggst ekki
segja íslendingum hvernig þeir eru.“ Megin-
markmið Roni er hinsvegar að hvetja til
gagnrýninnar umræðu og meðvitundar um
þá framvindu sem á sér stað á ýmsum svið-
um og hún tekur dæmi af steinsteyptum
vegum. „Mér finnst óþarfi að leggja stein-
steypta vegi út í alla afkima út frá hringveg-
inum til þess eins að ná hámarksþægindum.
Það hefur sljóvgandi áhrif á samband manns
MERGUR MÁLSINS 25
GRÍS OG GRÍSARI
EFTIR JÓN G. FRIÐJÓNSSON
*
IMÁLI íþróttamanna er oft talað um að ar grísa-grísaði-grísað eða grísast á e-ð,
óverðskuldaður sigur hafi verið t.d. grísa á jafntefli. Ekki verður sagt að
(hreinn/algjör) grís, sá sem vinnur merking þessara orða sé gagnsæ né heldur
heppnissigur er grísari eða hann er hefur mér tekist að finna beinar erlendar
grísinn og enn fremur eru notaðar sagnirn- samsvaranir.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. JÚNÍ 1997