Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.1997, Blaðsíða 19

Morgunblaðið/UG
ÖSKRAÐ af öllum lífs og sálar kröftum. Bandaríski
þjóðsöngurinn íflutningi öskurkórsins.
ÖÐRUVÍSI
KÓRSÖNGUR
Þrjátíu Finnar hafa þaó tómstundagaman aó
öskra saman í kór. Þeir feróast um Evrópu,
belja þjóóiög og barnavísur og skemmta
sjálfum sér og öórum konunglega. URÐUR
GUNNARSDOTTIR villtist inn á tónleika hjá
þessum kraftmikla kór.
EIR taka bakföll og kasta sér fram
í feikna sveiflu, svitinn rennur af
þeim og maður veltir því fyrir sér
hvort nokkur hætta sé á að þeir
fari úr kjálkaliðnum. Þijátíu Finnar hafa
komið sér fyrir á sviði Fasching-jassklúbbs-
ins í Stokkhólmi á heitu júníkvöldi. Þeir eru
í kór sem nefnist Mieskuoro Huutajat, Ösk-
urkórinn, og ber svo sannarlega nafn með
rentu. Tónlistarflutningur þeirra á meira
erindi við augu en eyru, er svo skrautlegur
og skemmtilegur að tárin renna niður and-
lit áhorfenda. Best skemmtir sér þó stjórn-
andinn, Petri Sirviö, sem stjórnar herlegheit-
unum með trommukjuða.
Kórinn hefur starfað í tíu ár, en hugmynd-
in kviknaði hjá Sirviö og nokkrum félögum
hans. „Fyrst fæddist hugmyndin um útlit
kórsins, svört jakkaföt, lakkrísbindi, hvítar
skyrtur og yfirvegaða sviðsframkomu. Svo
komu öskrin,“ segir Sirviö, sem sviptir sér
úr jakkanum og losar um bindishnútinn að
loknum tónleikum. Aðrir kórfélagar hafa
greinilega í hyggju að gera sér glaðan dag.
Upphafsmenn kórsins léku flestir í rokk-
hljómsveitum á þeim tíma sem kórinn var
stofnaður og sú er enn raunin með fjöl-
marga kórfélaga. Sjálfur hefur Sirviö sung-
ið í hefðbundnum kór, var í hljómsveit sem
lék afar nútímalegt rokk og hefur auk þess
starfað við útvarp, samið smásögur og séð
um útvarpsþætti.
Flestir kórfélaga eru á milli tvítugs og
þrítugs og er mikil endumýjun í kórnum.
„Ástæðan er ekki sú að þeir eyðileggi í sér
röddina, það þola ekki allir við í kórnum
vegna lélegs húmors og vondrar lyktar,"
segir Sirviö. Ekki eru gerðar kröfur um
næmt tóneyra en kórfélagar verða að hafa
gott taktskyn. Kórinn æfir vikulega og þá
ekki síst sérstaka öskurtækni, sem Sirviö
segir koma í veg fyrir að menn missi röddina.
Hann hefur fulla vinnu við að stjórna
kórnum, útsetja fyrir hann, sjá um útgáfu
geisladiska og póstkorta og að bóka hann
á tónleika heima og heiman. Kórfélagar
halda sig til hlés í heimaborginni Oulu, þar
sem margir hrista höfuðið yfir uppátækinu.
Kórinn hefur komist á metsölulistann í Finn-
PETRI Sirviö stýrði kórnum af yfirvegun,
með trommukjuða.
landi en Sirviö fullyrðir að hann sé þó mun
vinsælli í útlöndum og mestra vinsælda njóti
hann í Holiandi.
Á efnisskránni eru lög af ýmsum toga,
þó hætt sé við að áheyrendur beri tæpast
kennsl á þau í flutningi kórsins. Þjóðsöngv-
ar ýmissa landa, þekkt þjóðlög, barnavísur
og fyrirlestrar eru á meðal þess sem söngv-
ararnir flytja, án þess að notast við magn-
ara, slíkt myndi líklega gera út af við áheyr-
endur. íslenski þjóðsöngurinn er ekki enn
komin á efnisskrána, en Sirviö hefur nú
þegar útvegað sér textann. Það eina sem
vantar er aðstoð við framburðinn.
SIGILT MEÐ
SVARTRI SVEIFLU
Bobby McFerrin er einn fórra poppara, sem
hqfq snúió sér aó sígildri tónlist meó góóum
órangri. En hann iókar tónlistina ó sína vísu og
boðskapurinn er gleði, eins og SIGRUN DAVIÐS-
DOTTIR heyrði ó tónleikum með honum íTívolí.
BOBBY McFerrin er sprottinn úr
tónlistarhefð, en ekki aðeins þeirra
svörtu, heldur úr sígildri hefð líka.
Á tónleikum segir hann gjarnan
frá því að faðir hans var fyrsti svarti
óperusöngvarinn, sem söng við Metropolit-
an óperuna í New York og móðir hans
kenndi í tónlistarskóla í New York. Þó
McFerrin hafi í upphafi sjálfur valið popp-
leiðina þá leitaði á hann að hverfa aftur
til þeirrar hefðar, sem hann óx upp við.
Ekki gerir hann það þó alveg á venjuleg-
an hátt, heldur með þvi að blanda saman
og reika á milli. En sönginn fræga, sem
hann sló í gegn með,„Don’t worry be
happy“, nennir hann síður að rifja upp
lengur, en áréttar að bæði þann texta og
aðra texta hans eigi ekki að skilja sem
lofsöng til kæruleysis, heldur séu þeir
sprottnir af búddatrú, blandaðri afrískum
áhrifum.
Þegar hann varð fertugur fyrir nokkr-
um árum ákvað hann að gefa sjálfum sér
það í afmælisgjöf að geta stjórnað sinfó-
níuhljómsveit og tók í tæka tíð að sækja
námskeið og leita til reyndra stjórnenda.
Námið hefur skilað sér og hann er nú
fastur stjórnandi St Paul’s kammersveit-
arinnar í Minneapolis, auk þess sem hann
er gestastjórnandi víða. Og þess vegna
kom hann líka til Kaupmannahafnar, þar
sem hann stjórnaði útvarpshljómsveitinni
á tónleikum í Tívolísalnum.
Ekki berandi óperurödd
en létt og lipur
En McFerrin gerir fleira en að stjóma.
Hann syngur nefnilega líka og það á sér-
stæðan hátt. Ekki texta, heldur raular
hann eigin tónverk, eða syngur hljóðfæra-
raddir í tónverkum. í samvinnu við selló-
leikarann Yo-Yo Ma hefur hann gefið út
geisladisk, „Hush“, þar sem þeir syngja
og spila saman sígild verk áhátt, sem að
fólk annaðhvort hrífst að, eða þolir ekki.
Þegar McFerrin fór að koma fram á sin-
fóníutónleikum sögðu gagnrýnendur
gjarnan að nú þyrfti hann að finna milli-
stig þess að laða poppáheyrendur sína
með og sannfæra sígilda hlustendur um
að hann ætti við þá erindi. Viðtökurnar í
Tívolísalnum bentu til að hann væri á
góðri leið eftir þessu millistigi.
Þessi glæsilegi maður með mjúku hreyf-
ingarnar vatt sér inn á sviðið í svörtum
buxum, víðri svartri skyrtu gyrtri niður í
buxurnar og mjúkum ilskóm, stillti sér
upp fyrir framan hljómsveitina formála-
laust og byijaði að stjórna forleik að brúð-
kaupi Fígarós eftir Mozart. Eftir nokkra
takta hætti hann, sneri sér að áheyrendum
og sagðist hafa gleymt að byija á sínum
hluta, greip hátalara, byijaði aftur og
söng nú með sellóröddina. Hver hefur sinn
smekk, en mér fannst útkoman á hátalara-
söngnum með hljómsveitinni ekki nærri
eins skemmtileg og flutningur hans er á
diskinum með Yo-Yo Ma, þar sem röddin
blandast sellóinu á magnaðan hátt. Hér
lá hátalarasöngurinn ofan á hljómsveitar-
hlutanum og maður gat ekki annað en
velt fyrir sér hvort hann hefði í raun nokk-
uð þurft á hátalaranum að halda. Röddin
er engan veginn stólpahljóðfæri óperu-
söngvara, en hún ætti þó að ná í gegn
með hljómsveitinni, því hún hefur létta
og smjúgandi eiginleika.
McFerrin söng í gegnum Pavane eftir
Gabriel Fauré og hluta af hljómsveitar-
svítu nr. 3, hvort tveggja slagarar úr létt-
klassíkgeiranum og um það mátti segja
það sama og forleikinn að Fígaró. Svo
kom að konsert fyrir tvö selló og hljóm-
sveit eftir Vivaldi, þar sem Morten Zeuten
sellóleikari lék á móti McFerrin sem söng
hinn sellóhlutann. Þetta varð meira furðu-
legt en hrífandi og aftur var það hátalara-
hljóðið í McFerrin sem gerði áhrifin mun
daufari en er á fyrrnefndum diski. Fyrir
Zeuten voru þetta kveðjutónleikar með
hljómsveitinni, því hann er nú að taka við
prófessorsembætti í sellóleik við Konser-
vatoríið í Höfn, sem Erling Blöndal
Bengtsson skipaði áður en hann fór að
kenna við Ann Arbor í Michigan.
Og viróulegar frúr
sveif luóust meó
Glansnúmerið var hins vegar einsöngs-
kafli McFerrins. Hann kom inn, settist á
stjómendapallinn og tók að syngja af
munni fram eitthvað sem hljómaði eins
og jazzblanda, en með margvíslegu ívafi
víðsvegar að úr tónlistinni. Hann brá á
leik með áheyrendum, sem vora orðnir
að myndar kór áður en þeir vissu af. Og
Bobby McFerrin
glansnúmer þeirra var þegar McFerrin
söng undirrödd í Ave Maria, meðan áheyr-
endur sungu sjálfa laglínuna í þessu ann-
ars ekki alveg auðsungna lagi. Það mátti
heyra á að þarna var áhugafólk um tón-
list saman komið. Fyrir framan mig sátu
tvær virðulegar frúr, sem ekki virtust
ætla að láta lokka sig í sönginn. En
McFerrin var ekki búinn að vera lengi að,
þegar þær voru komnar á fullt í kórsöngn-
um og fylgdu öllum hans hljóðum og tökt-
um. Og allt var þetta flutt með gleði og
gamni og spaugilegum athugasemdum,
án þess að hann gengi þó of langt í fífla-
skap.
Eftir hlé stjórnaði McFerrin sinfóníu í
C-dúr eftir Bizet og fórst það undurvel
af hendi. Hljómsveitin fylgdi honum fag-
urlega og yfírbragðið var létt og leikandi.
Svo fylgdi gríðarlegt klapp og fagnaðar-
læti og þá kom rúsínan í pylsuendann:
McFerrin brá sér aftur á stjórnpallinn,
setti sig í stellingar og fyrstu hljómarnir
í forieiknum að Vilhjálmi Tell eftir Ross-
ini hljómuðu frá blásturhljóðfærunum. En
aðeins fyrstu hljómarnir . . . því svo tók
hljómsveitin sig til og söng - já, hver
hljóðfærahópur söng sína rödd - og það
var eftirminnilega vel af hendi leyst.
Ungmennin, sem með mér vora,
skemmtu sér ákaflega, eldra fólkið í kring
virtist ekki gera það síður og hljómsveitin
kannski best. McFerrin hefur sagt að
hann hafi hvergi séð aðra eins tónlistar-
lega uppdráttarsýki og hann hafi orðið
vitni að í mörgum hljómsveitum, þar sem
samkeppni, baktal og óánægja grói. í
hans huga er það gleðin yfir tónlistinni,
sem skiptir máli.. . og það voru glaðir
áheyrendur sem yfírgáfu salinn og gengu
út í sumarhlýjuna þetta kvöld í Tívolí.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. JÚNÍ 1997 1 9