Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.1997, Blaðsíða 16

HANDAN skýjanna; Antonioni, Malkovich og Marceau við tökur á nýjustu mynd leikstjórans.
FLEIRIÆVINTÝRI
ANTONIONIS
ítalski leikstjórinn Michelangelo Antonioni er 85 ára
og lauk nýlega vió geró kvikmyndarinnar Handan
skýjanna meó John Malkovich í aóalhlutverki.
ARNALDURINDRIÐASON skoóaói um hvaó myndin
fjallar en Antonioni hefur ekki tekist aó fá dreifingu
á henni í Bandaríkjunum og hefur ekki verió
áberandi í kvikmyndalífinu frá því hann gerói
Farþegann um miðjan áttunda áratuginn
STEINAR VILHJÁLMUR
JÓHANNSSON
EINN
UNDIR
BLÁUM
MÁNA
Það var kvöldið sem ég var
sofnaður
frá þeim veruleika sem ég lifi
fyrir,
að ég gekk upp á Skólavörðu-
hoitið,
settist við styttuna af Leifi
heppna
og rauf bindindi.
Elskendur gengu hjá
og ég fiautaði Blue Moon
(lagið sem var leikið þegar þú
brostir
tii mín í fyrsta skipti).
Og máninn sveif einsog sigð yfir
húsþökunum á dimmum og
grimmum himni
suður yfir Einarssafni Jónssonar
þarsem draumurinn er
meitlaður í
stein
líktog tákn um von eða
glæsileika
sem nú virtist horfmn.
Mitt Ijóð var brunnur sem kynni
að þorna.
Minn dómur varðþröngur gang-
ur og harðlæstur
hleri.
Mín hinsta von var snerting svo
nákominnar handar.
Andartak sem varír.
Höfundur er skáld í Reykjavík og hefur
gefið út fjórar Ijóðabækur og skáld-
sögu. Nýjasta Ijóðabók hans Uranus
er nýkomin út.
SIGRÚN
GUÐMUNDSDÓTTIR
FAÐIRINN
(eftir August Strindberg)
Hjálparvana horfðum við á þig
færðan í spennitreyju
og leiddan brott.
En áfram göngum við framhjá
heimili þínu í Drottninggatan.
ORÐIN
Leyfðu þeim að dvelja í djúpinu
og hvílast þar
og hvílast þar
Leyfðu þeim að dvelja í djúpinu.
Ljóðin eru úr væntanlegri Ijóðabók.
Höfundur er píanókennari.
MICHELANGELO An-
tonioni er enn að
gera kvikmyndir
orðinn hálfníræður.
Hann sendi nýlega
frá sér myndina
Handan skýjanna
eða „Beyond the
Clouds" og segir í nýjasta hefti ameríska
kvikmyndatímaritsins Film Comment að hún
sé ein af mikilvægustu myndum tíunda ára-
tugarins. Ennfremur að hún hafi ekki fram
að þeim skrifum fengið dreifingu í Bandaríkj-
unum, enginn hafi viljað taka að sér dreifingu
á henni í landi kvikmyndanna. Antonioni er
maðurinn sem gerði Ævintýrið („L’Awent-
ura“), Rauðu eyðimörkina („The Red Desert"),
„Blow-Up“ og Farþegann („The Passanger")
svo nokkrar séu nefndar og er sannarlega
einn af merkustu kvikmyndaleikstjórum á
seinni hluta aldarinnar. Hann er iðulega spyrt-
ur saman við nýbylgjuleikstjóra eins og God-
ard, Truffaut og Pasolini þótt hann sé mun
eldri en þeir og hefði við kvikmyndagerð í tvo
áratugi áður en þeir urðu áhrifaafl fyrir og
eftir 1960. En það ár var eitt höfuðverk An-
tonionis, Ævintýrið, frumsýnt, myndin sem
vakti loks á honum heimsathygli og hún setti
hann í hóp með arkítektum nýbylgjunnar.
Núlimafirring
Að honum gangi illa að fínna dreifíngarað-
ila í Bandaríkjunum fyrir Handan skýjanna
kemur kannski ekki svo mikið á óvart því
verk hans hafa undanfarin mörg ár ekki náð
í bíóin vestra eða ekki orðið að veruleika yfír-
leitt. Erfiðleikar hans nú minna á að það virð-
ist hafa kostað átak að fá myndir hans sýnd-
ar hér á landi í upphafí. Pétur Ólafsson kvik-
myndagagnrýnandi Morgunblaðsins skrifaði
um hann í blaðið árið 1962 í tilefni Ævintýris-
ins og þá hafði engin mynda hans verið sýnd
í kvikmyndahúsunum hér. Tveimur árum
seinna, þegar myndin var orðin fjögurra ára
gömul, kom hún í Bæjarbíó í Hafnarfírði.
Síðar var Nóttin („La Notte“) sýnd í aðeins
örfáa daga í Tónabíói. Hún og Sólmyrkvi
(„L’Eclipse") fylgdu í kjölfar Ævintýrisins og
mynda einskonar trílógíu utan um það sem
kallað var lýsing á „nútímafirringu“ í myndum
leikstjórans; tregða í samskiptum persóna
hans er rauði þráðurinn í næstum öllum kar-
akterstúdíum Antonionis.
Hann er fæddur árið 1912 í bænum Ferr-
ara á Ítalíu og duflaði við 16 mm myndir og
skrifaði um kvikmyndir í bæjarblaðið áður en
hann flutti til Rómar árið 1939 að velta fyrir
sér kvikmyndum fyrir alvöru. Þrítugur komst
hann í tæri við Rossellini og Marcel Carné
og tók að vinna heimildarmyndir og árið 1950
leikstýrði hann sinni fyrstu kvikmynd, Sögu.
um ástarsamband, „Cronaca di un Arnore"
þar sem sjá má mörg af viðfangsefnum hans
í seinni myndum birtast í fyrsta sinn. Á næstu
tíu árum gerði hann fjórar kvikmyndir en
engin þeirra hafði nein viðlíka áhrif og Ævin-
týrið árið 1960. Á eftir fylgdu Nóttin, Sól-
myrkvinn og Rauða eyðimörkin sem allar
voru um bága stöðu mannsins í tæknivæddu
nútímasamfélagi. Leikkonan Monica Vitti lék
fyrst fyrir hann í Ævintýrinu og var í sam-
starfí við hann síðan. Árið 1966 gerði hann
„Blow-Up“, fyrstu mynd sína á ensku. Hún
var tekin í Englandi og hafði karlmann í aðal-
hlutverki, sem var nýtt fyrir Antonioni. Eftir
það fór hann til Ameríku og gerði tvær mynd-
ir, „Zabriskie Point“, árið 1970, sem tekin
var í ameríska vestrinu og loks Farþegann
og hafði þá snúið sér aftur að viðfangsefnum
sínum frá því snemma á sjöunda áratugnum.
Fjórar sögur um óstína
Antonioni hefur ekki verið áberandi frá því
hann gerði þá mynd með Jack Nicholson í
aðalhlutverki á miðjum áttunda áratugnum.
Hann hefur lítið starfað frá því hann sendi
frá sér „Identification of a Woman“ árið 1982.
Hann gerði margar tilraunir til þess að fílma
Þjáningu eða dauða („Suffer or Die“) án
árangurs en rætt var m.a. við Debru Winger
og Mick Jagger um hlutverk í þeirri mynd.
Hann flutti aftur til Ítalíu eftir að hafa búið
í Bandaríkjunum um skeið. Talað var um að
hann gerði mynd fyrir Martin Scorsese sem
skyldi heita „The Crew“ eða Tökuliðið en
henni hefur verið frestað um óákveðinn tíma.
Árið 1995 hlaut Antonioni heiðursóskar fyrir
framlag sitt til kvikmyndanna.
Þýski leikstjórinn Wim Wenders er með-
framleiðandi Handan skýjanna sem saman-
stendur af íjórum köflum er byggja á sögum
í bók Antonionis, „That Bowling Alley on the
Tiber; Tales of a Director" eða Keiluhöllin á
Tíberfljótinu: Sögur af leikstjóra. Antonioni
stýrir köflunum sjálfur en Wenders tekur atr-
iðin sem tengja þá auk formála og eftirmála,
er fylgja sögunum. Paul nokkur Hogue skrif-
ar ítarlega um myndina í Film Comment og
segir hana samsetta úr fjórum óvenjulegum
ástarsögum tengdum með íhugunum kvik-
myndaleikstjóra í leit að efni i næstu mynd
sína. Sá er leikinn af John Malkovich en aðr-
ir leikarar í myndinni eru m.a. Sophie Marce-
au, Peter Weller, Ines Sastre, Fanny Ardant,
Irene Jacob, Vincent Pérez og Kim Rossi-Stu-
art. Marcello Mastroianni og Jeanne Moreau
ber einnig stuttlega fyrir augu.
Fyrsti hlutinn gerist í fæðingarbæ Antoni-
onis á Ítalíu, Ferrara, og segir af ástarsam-
bandi sem enn er eftir að innsigla. Næsti
gerist í Portofino og segir af daðri milli leik-
stjórans og ungrar búðarstúlku, sem kveðst
hafa myrt föður sinn. Sá þriðji segir af ónýtu
hjónabandi í París og sá fjórði er um ungan
mann sem gerir hosur sínar grænar fyrir
ungri, guðhræddri konu í Aix-en-Provence. í
köflunum öllum koma fram velþekkt höf-
undareinkenni Antonionis frá því hann var
upp á sitt besta eins og fírring og einangrun
persónanna, tilfínningastífla, tilvistarkreppa
innan um tæknihyggju og velmegun nútím-
ans, óöryggi og misheppnuð ástarsambönd
svo nokkuð sé nefnt.
Handan vió skýin
Titill myndarinnar er fenginn úr áður-
nefndri bók Antonionis en ekki úr þeim sögum
hennar sem hann hefur kvikmyndað heldur
annarri er heitir Sjóndeildarhringurinn. Þar
segir frá flugslysi. Einn af rannsóknarmönn-
unum á slysstað talar til fjölmiðla og lýsir
slysinu á nákvæman og tilfinningalausan hátt
en hann horfír framhjá áheyrendum sínum
og að fjarlægum sjóndeildarhringnum á skýin
þar og loks „handan skýjanna". „Að horfa
handan við skýin er einskonar írónísk vamar-
aðferð er lýsir því að vera í erfiðri stöðu en
standa samt utan hennar,“ skrifar Houge.
„Það getur sem best verið lykillinn að kjaman-
um í aðferð Antonionis í kvikmyndagerð.
Bestu verk hans, og þar með talið Handan
skýjanna, byggjast á einstæðu samspili nútíð-
ar og tímalausrar veraldar."
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. JÚNÍ 1997