Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1998, Qupperneq 10
; ! IS i* p- ?* ' fe • 1 lf> 1 sy-T, ;
1 II i jL n i
MEÐ NÝJU húsunum á uppfyllingunni hefur miðbær Hafnarfjarðar fengið aukið vægi og glæsibrag sem ekki var til áður. Við hönnun bygginganna hefur í ríkari mæli en oft áður verið tekið i
HAFNARFJÖRÐUR á það
sameiginlegt með ýmsum
öðram bæjum umhverfis
landið, að þar myndaðist
verzlunarstaður og síðan
bær út frá hafnaraðstöðu.
Frá náttúrannar hendi var
það líklega bezta höfnin við
Faxaflóa og má heita furðulegt að siglingu
frá Kaupmannahöfn skyldi ekki fremur beint
þangað en að Hólminum utan við Reykjavík.
Saga verzlunar og atvinnuhátta í Hafnarfirði
fram til síðustu aldamóta er rakin í stuttu
máli á öðram stað og vísast hér til þess.
A myndum má sjá að seint á síðustu öld
var Hafnarfjörður ekki annað en óregluleg
röð húsa undir hraunbrúninni og fjaran var
þar fyrir neðan. Athafnasvæðið framan við
húsin varð með tímanum að aðalgötunni í
bænum; Strandgötunni, sem er þar að vísu
ennþá, en komin snertuspöl frá sjónum
vegna uppfyllinga.
A þeim tiltölulega skamma tíma sem bára-
járn var ráðandi byggingarefni var mikið
byggt í Hafnarfirði og með tímanum reis fal-
leg byggð bárajámshúsa við Strandgötuna, í
hraunbollum upp af henni, en einnig utan í
Hamrinum og vestur með firðinum. Mörg
þessara húsa standa sem betur fer enn.
Um 1920-30 mátti segja að Hafnarfjörður
væri bárajámshúsabær, en með tilkomu
steinsteypunnar viku stæðileg bárajámshús
við Strandgötuna fyrir steinsteyptum hús-
um, sem mörg hver vora óþarflega kassalaga
og menn tóku þá ekkert mið af byggðinni
sem fyrir var; húsum með hallandi þökum og
göflum, sem „Gaflarar“ kenna sig við. Þó
vora tö markverðar undantekningar, til
dæmis Hafnarfjarðar Apótek við Strandgöt-
una, sem var steinsteypt hús með háu risi,
kvistum og bogadregnum dyrum og glugg-
um á jarðhæð.
Ekki má heldur gleyma því að Hafnfirð-
ingar fengu eitt fallegt hús í miðbæinn með
tilkomu steinsteypunnar: Þjóðkirkjuna, sem
byggð var 1917 og er byggingarsögulega
merkilegt hús vegna þess að hún er fyrsta
kirkjan sem brautryðjandinn Rögnvaldur
Ólafsson lét steypa eftir að hafa teiknað
nokkrar frábærar timburkirkjur. Stein-
steypuklassíkina frá áranum 1920-30 má og
FJÖRUKRÁIN, eitt sérkennilegsta húsið í hinum nýja miðbæ Hafnarfjarðar. Elzti hluti hússins er „Gamla búðin“ frá 1841.
EFTIR GÍSLA SIGURÐSSON
Eftir að hús með flötum þökum og kassalagi ruddu
bárujárnshúsum á brott við Strandgötuna hefur Hafnar-
fjörður fengið athyglisverðan og nútímalegan miðbæj-
arkjarna, sem teku r mið af svipmóti eldri bygginga í
bænum. Um þessa nýsköpun hafa hinsvegar verið
skiptar skoðanir.
sjá í fáeinum fallega gerðum íbúðarhúsum í
nánd við miðbæinn. Því miður fór þó hér eins
og víða annarsstaðar, að bættur efnahagur
og byggingatækni höfðu ekki sjálfkrafa í för
með sér betri arkitektúr og tilfinningu fyrir
umhverfinu.
Við Strandgötuna risu með tímanum ný og
stærri hús í funkis-stíl, með flötum þökum og
alltof kassalöguð til þess að falla að þessu
umhverfi. Þau era það sem enskir kalla „cut
and paste modemism“, þ.e. einskonar
„álímdur" módernismni, sem fór bara eftir
eigin duttlungum og valtaði yfír allt sem fyr-
ir var. Hús Sparisjóðs Hafnarfjarðar við
Strandgötu 8-10 tókst þó bærilega, en beint
á móti er gott dæmi um hugsunarlausa ný-
1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25. APRlL 1998
4