Lesbók Morgunblaðsins - 23.05.1998, Side 6

NUTIÐ FLYTJANDANS A AÐ
AUÐGA, EKKI AFMYNDA
JORDI Savall og Montserrat Figueras.
Ljósmynd/Albert Aymamí
Cantorum í Basel, og hót' að leika á viola da
gamba.
Þessi tegund tónlistar sem þið hjónin legg-
ið stund á var samin á tilteknu augnabliki
sögunnar og við tilteknar kringumstæður
sem eru mjög frábrugðnar því sem er í dag.
Hvernig tekst ykkur að koma þessarri tón-
list til nútímaáheyranda og vera trú upphaf-
legum tilgangi tónlistarinnar?
Jordi: Eitt skilyrðið er þekking á þeirri
tækni og stíl sem beitt var á þessum tíma, og
hvað við getum tjáð áheyrendum. Tónskáldið
s
Itónlistarheiminum er töluð
einskonar alheimstunga, eins-
konar esperantó tónlistarinn-
ar. Þetta er tungumál sem
ekki hefur neinn persónuleika og
tónlistarmaður frá Fíladelfíu
leikur alveg eins og tónlistar-
maður frá Bremen eða Berlín og
tónlistarmaður frá Vínarborg
eins og annar frá París. Allir tala
sömu tungu. Við viljum fara út
fyrir þetta alheimstungumál og
leita okkar eigin skilnings á sér-
hverjum tíma og sérhverjum
stíl. Og það sem meira er, við
verðum að læra að túlka tónlist-
ina frá elstu nótnaritununum,
frá gregorískum söng, frá
miðaldatónlist, endurreisnartón-
list, frá sérhverju landi og sér-
hverjum tíma til þess að nálgast
höfundinn og boðskap hans á
viðeigandi hátt, frá réttu sjónar-
horni. Grunnvillan er sú að okk-
ur hættir alltaf til að bæta við
þessi tónverk hlutum sem við
höfum vanist á að heyra í verk-
um síðari tíma. Ef þú ferð frá
námi í gregórískum söng yfir í
miðaldatónlist og frá henni yfír í
endurreisnartónlist hefurðu
möguleika á að skilja til hlítar
gildi sérhvers skrefs fram á við.
Við verðum að gaumgæfa nótna-
blöðin án þess að blanda Brahms
eða Beethoven inn í málið. Við
viljum reyna að láta fólk skilja
tónlist liðinna tíma eins og hún
sé tónlist dagsins í dag.
Tejið þið að nútímafólk skiiji
og kunni að meta þessa tegund
tóníisþu-?
Jordi: Ég get ekkert
staðhæft um það, en ef svo væri
ekki hefðu ekki selst 700.000
eintök af geisladiskinum með
tónlistinni úr Tous le Matins du
Monde, né heldur tugir
þúsunda eintaka annarra diska
sem við höfum gefið út. Það
kæmu ekki heldur þúsundir
ungra sem aldna á tónleika okk-
ar hér í Barcelona og víðs vegar
um heiminn. Þetta er ekki bara
persónuleg skoðun mín, heldur
er þetta eitthvað sem hægt er
að færa sönnur á. Við það að
endurheimta forna tónlist ríkir
mikil sköpunargleði vegna þess
að fólk þarf að uppgötva það
sem tilheyrir sögu okkar.
Þjóðfélag sem ann ekki fortíð
sinni, rótum sínum, er deyjandi
þjóðfélag. Sonur sem hefur ekki
áhuga á fjölskyldu sinni, á for-
eldrum sínum, er ónáttúrulegur.
Ég tel það eðlilegt að þjóðfélag-
ið hafi áhuga á fortíð sinni og sögu og þessi
áhugi getur verið fagurkeralegs eða vits-
munalegs eðlis, eða einfaldlega til skemmt-
unar, hann getur komið til af mörgum or-
sökum, en ég tel hann nauðsynlegan.
Telur þú að vinsældir tónlistar fyrri tíma,
Katalónski tónlistarmaðurinn Jordi Savall hefur nóð
heimsfrægð fyrir að kynna verk gleymdra tónskólda
fyrri tíma. Nú kemur hann ó Listahótíð ósamt konu
sinni, sópransöngkonunni Montserrat Figueras, og Rolf
Lislevand. HÓLMFRÍÐUR MATTHÍASDÓTTIR heimsótti
þau hjón í Barcelóna.
UTBREIÐSLA fornrar tón-
listar tók kipp með óvænt-
um vinsældum kvikmynd-
arinnar Allir heimsins
morgn ( Tous les Matins du
Monde ), en geislaplatan
með tónlistinni úr myndinni
seldist í hundruðum
þúsunda eintaka. Jordi Savall sá um tónlist-
arval myndarinnar og hlaut fyrir það
verðskuldaða viðurkenningu. Honum hefur
tekist að auðga tónlistarheiminn með því að
endurheimta tónverk og höfunda þeirra, sem
löngu voru fallnir í gleymskunar
dá. Ásamt konu sinni,
sópransöngkonunni Montserrat
Figueras stofnaði hann Hesper-
ion XX hópinn, sem fylgir þeirri
stefnu að kynna verk óþekktra
höfunda og heldur ótal tónleika
ár hvert. Auk þess hefur Savall
stofnað hljómsveitimar La
Capella Reial de Catalunya, sem
flytur tónverk katalónskra
höfunda frá 15. - 19. öld og Les
Concert des Nations, sem flytur
hljómsveitarverk frá þessu sama
tímabili. Síðasta áformið sem
Jordi Savall hefur hrundið í
framkvæmd er stofnun eigin
hljómplötuútgáfu, Alia Vox, nú
fyrir skömmu, til þess að gefa út
verk þessarra þriggja
hljómsveita.
Jordi Savall og kona hans
Montserrat Figueras búa ásamt
syni sínum í útjaðri Barcelona.
Hvenær fenguð þið fyrst
áhuga á þessari tegund tónlist-
ar?
Montserrat: Ég fékk hann
mjög snemma. Ung að árum
nam ég klassískan söng, aðal-
lega ljóðrænan og kórsöng. Það
eru fjölmargir tónlistamenn í
fjölskyldu minni en ég hafði
samt ekki sérstakan áhuga á
söng fyrr en ég var 17 ára. Þá
fór ég að syngja með föður mín-
um, sem var viola da gamba-
leikari í hljómsveit sem lék eink-
um miðaldatónlist. Eftir það fór
ég að hafa áhuga á þessari tón-
list. 19 ára heyrði ég svo enskan
kontratenór, Alfred Heller,
syngja og þá upplaukst fyrir
mér nýr heimur.
notar sitt eigin tungumál og þar sem við
skiljum það getum við yfirfært stíl hans og
áform til nútímans án þess að svíkja hann, en
einnig án þess að fram fari eins konar forn-
leifauppgröftur. Við erum ekki að endur-
heimta brot úr verkum heldur erum við að
endurheimta list. Tónlist er sérstök að því
leyti að sem list er hún einungis til þegar hún
er flutt. I því er hún ólík myndlist, högg-
myndalist og arkitektúr, vegna þess að hún
er einungis til í nútíðinni þegar hún er flutt,
sama á hvaða tíma hún var samin. En sú
nútíð sem flytjandinn gefur frá sér á ekki að
afmynda, heldur að auðga. Ef
ekki er fyrir hendi þekking,
virðing fyrir stílbrögðum, fyrir
hugmyndum, þá er meiningin á
bak við hugmyndina afmynduð.
s
Eg fann að þessi tegund
tónlistar var eitthvað sem
ég gat skilið. Það að geta
blandað saman tilfínn-
inganæmi og tækni. Fram að
þeim tíma hafði ég ekki haft
áhuga á óperum, en það breytt-
ist eftir að hafa hlýtt á
miðaldatónlist. Meðan ég var við
nám í Schola Cantorum í Basel
lagði ég einnig stund á
nútímatónlist og mér fannst hún
líka stórfengleg. Það er um að
ræða samskonar tungumál,
hægt er að flytja þessi verk á
persónulegan hátt og koma með
eitthvað frá eigin brjósti, en um
leið virða fyrirætlun tónskálds-
ins. Þessa sömu heimspeki er að
finna í miðaldatónlist; þú verður
að virða þekkingu þess tíma, en
um leið er nóg rúm fyrir per-
sónuleika söngvarans. Og þetta
er það sem höfðaði mest til mín.
Jordi: Frá sex til fjórtán ára
aldurs var ég í skóla Escolapios
munkanna í Igualada, þar sem
tónlistarferill minn hófst með
söng í drengjakómum eða Escolania. Þar
hlaut ég kennslu í undirstöðuatriðum og var
þjálfaður í notkun innra eyrans. Eftir það hóf
ég nám í sellóleik í tónlistarskóla í Barcelona
og ákvað að helga mig tónlistinni. Síðar fékk
ég svo styrk til náms í hinum virta Schola
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 23. MAÍ 1998