Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1998, Qupperneq 17

f
BRECHT-KABARETTINN TIL HINNA OBORNU FRUMSYNDUR I IÐNO
Morgunblaðið/Kristinn
SIF Ragnhildardóttir tekur ofan með tilþrifum.
UÓÐRÆN SÖNGDAGSKRÁ
MEÐ LEIKRÆNU ÍVAFI
SÖGUMAÐURINN Sigurður Skúlason tengir kvæðin saman og skýrir samhengi þeirra.
þeir ekki eignast alþjóðlega metsöluhöf-
unda.
Hann telur þó að Islendingar geti ekki
kvartað undan áhugaleysi í Frankfurt, þar
hafí orðið mikil breyting á síðustu árum:
„Kunnur er framgangur íslenskra höfunda
á Norðurlöndum, að undanförnu í Þýska-
landi (þar sem góðir kiljusamningar hafa
fylgt í kjölfar harðspjaldaútgáfu t. d. hjá
Einari Má, Einari Kárasyni og Steinunni
Sigurðardóttur, en kiljan er besta trygging
góðrar útbreiðslu). En áhuginn hefur líka
aukist mjög í Frakklandi, á Ítalíu og Spáni
eins og marka má af góðum viðtökum Guð-
bergs Bergssonar. Enski markaðurinn er
hins vegar erfiður, fyrir utan gott gengi
Olafs Jóhanns, útgáfu Einars Más í Banda-
ríkjunum og hugsjónaútgáfu Mare’s Nest
hafa stóru fyrirtækin haldið að sér höndum.
Nú hefur þó fengist drífandi útgefandi að
bókum Einars Kárasonar á ensku, þar sem
er skoska forlagið Canongate. Fleiri höf-
undar eru líka farnir að vekja athygli. A
stefnunni var skrifað undir útgáfusamning
fyrir bókina 101 Reykjavík eftir Hallgrím
Helgason í Danmörku, og mörg önnur lönd
sýndu honum áhuga.
A messunni leitast útgefendur líka við að
búa í haginn fyrir ný verk. Útgefendur
Thors Vilhjálmssonar og Einars Kárasonar
voi-u mjög áhugasamir um væntanlegar
bækur þeirra og verk yngri höfunda eins og
Gyrðis, Sjóns, Kristínar Ómarsdóttur og
Guðmundar Andra Thorssonar vöktu athygli
og verða send til margra aðila á næstunni.
Sama er að segja um skáldsögur Kristínar
Marju Baldursdóttur, söguleg verk Böðvars
Guðmundssonar, Árna Bergmanns og
Björns Th. Bjömssonart og nýlega hefur
verið samið um útgáfu á Álfrúnu Gunnlaugs-
dóttur í Þýskalandi og Pétri Gunnarssyni í
Frakklandi."
Nokkum fyrirvara hefur Halldór á um
þennan mikla árangur með því að ítreka að
fyrir utan beina samninga komi árangurinn
oft ekki í ljós fyrr en að nokkmm mánuðum
liðnum frá stefnunni.
Svanurinn flýgur víða
Jóhann Páll Valdimarsson segist ekki
vera eins mikill atvinnumontari og sumir
kollegar hans, en fæst þó til að segja frá því
helsta sem er á döfinni hjá honum og hans
höfundum: „Svanurinn og Meðan nóttin líð-
ur komu út hjá Steidl rétt fyrir sýninguna
og hafa viðtökur verið mjög góðar og 2.000
eintök þegar seld af Svaninum. Stór og af-
bragðsgóður ritdómur birtist í Suddeutsche
Zeitung um Svaninn og fleiri dómar vænt-
anlegir og mikil bjartsýni hjá Steidl með
viðtökur bókanna. Steidl hefur til viðbótar
keypt útgáfuréttinn á Tröllakirkju Ólafs
Gunnarssonar og Sú kvalda ást sem hugar-
fylgsnin geyma eftir Guðberg. Rocco, stór
brasilískur útgefandi, hefur keypt réttinn á
Svaninum og Faðir og móðir og dulmagn
bernskunnar og gefa út Svaninn á næsta
ári. Mér vitanlega hefur aldrei komið út bók
eftir íslenskan höfund í Brasilíu eða Suður-
Ameríku yfir höfuð. Gallimard gaf Svaninn
út og er að prenta hana í þriðja sinn og
sömu sögu er að segja um Tusquets á Spáni
þar sem bókin hefur selst afar vel og þeir
hafa nú keypt réttinn á Sú kvalda ást líka.
Mare’s Nest á Englandi hefur tvíprentað
Svaninn og hafa nú keypt réttinn á Sú
kvalda ást og Tröllakirkju Ólafs Gunnars-
sonar og eru báðar væntanlegar á næsta
ári. Samningaviðræður standa yfir við
ítalskan útgefanda um Svaninn og einnig
finnskan."
Meiri kraftur
Það eru vitanlega fyrst og fremst höfund-
ar sem koma út á fyrrgreindum forlögum
sem njóta þess að bækur þeirra séu kynntar
útgefendum og öðru bókmenntafólki í
Frankfurt. Hinir eru að mestu úti í kuldan-
um nema þeir sjálfir og útgefendur þeirra
séu á staðnum. Menn hafa talað lengi um ís-
lenska Bókmenntakynningarstofu að nor-
rænni fyrirmynd sem gæti tryggt út-
breiðslu og kynningu íslenskra bókmennta
án tillits til forlaga og veldis þeirra sem far-
ið er að jaðra við einokun. Bókmenntakynn-
ingarsjóður styrkir þýðingar íslenskra bók-
mennta en hefur ekki mikið bolmagn. Til-
vist hans hefur þó greitt götu margra is-
lenskra verka sem annars hefðu ekki komið
út erlendis.
Þetta er mikið hagsmunamál fyrir íslensk-
ar bókmenntir og höfunda. Halldór Guð-
mundsson komst svo að orði að verði ekki
settur enn meiri kraftur í kynningu íslenskra
verka sé hætta á að þau missi af lestinni,
ekki síst vegna tilhneigingar til metsölu-
hyggju.
Mútter Courage, Makki
hnífur, Súrabaja-
Johnny og ótal fleiri
þekktar jafnt sem
minna þekktar persón-
ur úr verkum Bertolts
Brechts stíga fram á
svið Iðnó í túlkun
söngkonunnar Sifjar Ragnhildardóttur, sem
syngur fjöldann allan af kvæðum Brechts í
íslenskri þýðingu Þorsteins Gylfasonar, og
Sigurðar Skúlasonar leikara sem fer með
hlutverk sögumanns eða kynnis sem bregður
sér í ýmis gervi, meðal annars skáldsins
sjálfs.
Hugmyndina að sýningunni átti Sif og hef-
ur hún verið að gerjast alllengi. Hjólin fóru
svo að snúast þegar samstarf tókst með henni
og Þorsteini Gylfasyni, sem tók að sér að þýða
kvæðin, og seinna slóst í hópinn Þorsteinn
Þorsteinsson. Þeir nafnar eru höfundar lausa-
málsins, þ.e. textans sem Sigurður Skúlason
fer með og tengir milli kvæðanna sem Sif
syngur og valdi sjálf eftir mikið grúsk í heim-
ildum, nótum og gömlum upptökum. Lögin
við ljóðin eru eftir þrjú höfuðtónskáld
Brechts, þá Kurt Weill, Hanns Eisler og Paul
Dessau. Helga E. Jónsdóttir er leikstjóri, um
svið og búninga sér Elín Edda Árnadóttir,
hljóðfæraleikur er í höndum Árna Schevings
og Karls Olgeirssonar en sá síðarnefndi er
ennfremur tónlistarstjóri.
Til hinna óbornu er yfir-
skrift Ijóðrænnar söngdag-
skrór með leikrænu ívafi
sem Ljóð og söngvar Sifjar
Rggnhildardóttur setjg upp
í Iðnó í tilefni þess að 100
ár eru liðin frá fæðingu
þýska skáldsins Bertolts
Brechts. AAARGRÉT
SVEINBJÖRNSDÓTTIR
fylgdist með rennsli og for-
vitnaðist um tildrög sýn-
ingarinnar hjá nokkrum
aðstandenda hennar, en
frumsýningin verður ann-
að kvöld^ sunnudagskvöld.
Ljóðskáld ekki síður
en leikritaskáld
Sif segist hafa haft mikið dálæti á kvæðum
Brechts allt frá því að hún kynntist þeim þeg-
ar hún var í leiklistamámi i Svíþjóð. „Þannig
að þetta hefur verið löng fæðing,“ segir hún.
Hana langaði til þess að leggja meiri áherslu
á ljóðskáldið Brecht en leikritaskáldið.
„Margir virtust ekki átta sig á því að hann var
ekki síður ljóðskáld," segir hún og bætir við
að sér hafi strax þótt það liggja beint við að
gefa sýningunni heitið Til hinna óbornu, eftir
einu frægasta ljóði skáldsins. „Brecht er
klassískur. Hann verður alltaf til, líka íyrir þá
sem enn eru ekki bornir," segir hún.
Leikstjórinn, Helga E. Jónsdóttir, minnist
einnig á það að í hugum flestra sé Brecht
leikritaskáld en sjálfri hafi henni ekki síður
þótt gaman að skoða nánar ljóðin hans.
„Vissulega er hann eitt sérstæðasta og
áhrifamesta leikskáld þessarar aldar og sá
sem hefur kannski haft hvað mest áhrif en
færri þekkja hann sem ljóðskáld. í rauninni
má þó kannski segja að hann sé fyrst og
fremst ljóðskáld," segir hún og bætir við að
það sé misskilningur hjá mörgum að verk
Brechts séu tormelt og þung. Hér sé a.m.k. á
ferðinni spennandi og skemmtileg sýning og
heilmikil dramatík.
Ekki sevisaga, bókmenntasögulegar
eða pólitískar hugleiðingar
„Þetta er fyrst og fremst dagskrá með
kvæðum eftir Brecht, sem öll eru sungin og á
fáeinum stöðum er farið með parta úr þeim
líka. Lausamálstextinn á að þjóna þeim til-
gangi einum að varpa Ijósi á kvæðin, stundum
með því að segja eitthvað um tildrög þeirra,
undir hvaða kringumstæðum þau voru ort, og
stundum með þvi að segja eitthvað um sam-
hengi þeirra, leikritin sem þau eru tekin úr,
þannig að fólk átti sig á því í stórum dráttum
hver persónan er sem syngur,“ segir Þor-
steinn Gylfason.
Sýningin skiptist í sex hluta, með einum til
íjórum söngvum í hverjum þeirra. Þessir
hlutar bera yfirskriftirnar Ur Túskildingsóp-
erunni 1928, Úr sögu Brechts, Nazistar taka
völd 1933, Úr Happy End 1929, Stríð
1939-1945 og Úr Mahagonný 1929. Þorsteinn
ítrekar að kvæðin séu þungamiðjan í sýning-
unni og allt annað sé einungis til þess gert að
þjóna þeim. „Hér er alls ekki um það að ræða
að segja ævisögu Brechts eða vera með ein-
hverjar bókmenntasögulegar eða pólitískar
hugleiðingar um hann,“ segir Þorsteinn enn-
fremur.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24. OKTÓBER 1998 1 7