Alþýðublaðið - 14.03.1987, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 14. mars 1987
Pólitískur áhugi var mikill á ísa-
firði á þessum árum og jafnaðar-
stefnan var ofarlega á baugi. Ég
starfaði í félögum ungra jafnaðar-
manna á ísafirði og Akureyri...
Hlutverk ráðgjafans er
að benda á lausnir
— Þú hefur ennfremur verið
gagnrýndur fyrir uð hafa veitt
mörgum ríkisstjórnum efnahags-
ráðgjöf allt frá árinu 1970 og að
slíkur bakgrunnur sé óheppilegur
fyrir verðandi þingmann. M.a. hef-
ursú gagnrýni heyrst að þú hafir átt
sök á efnahagsóförum ríkisstjórnar
Geirs Hallgrímssonar og Þjóðvilj-
inn skrifaði um þig leiðara ásínum
tíma og kallaði þig höfund kaup-
lœkkunarlaganna 1978 og kaup-
ránslaganna í tíð núverandi stjórn-
ar?
Tími frjáisra fiskveiða
er liðinn
— Nú boðar þú þá stefnu Al-
þýðuflokksins að horfið skuli frá
miðstýringu og ríkisforsjá. En varst
þú ekki sjálfur hluti af þessu mið-
stýringarkerfi, m.a. sem oddamað-
ur við fiskverðsákvarðanir og guð-
faðir kvótakerfisins?
„Það er rétt. Sem embættismað-
ur var ég oddamaður í fiskverðs-
ákvörðunum. En það er ekki þar
með sagt að mér finnist þetta fyrir-
komulag skynsamlegt í alla staði.
Reyndar hafa forsendur fyrir fisk-
verðsákvörðunum breyst mikið síð-
ustu árin. Nú ætti að gefa þær
Brœðurnir þrír, Þórir, Guðmundur og Jón. Brœðurnir misstu foreldra sína
ungir. „Það var ákaflega sárt fyrir mig og brœður mína“, segir Jón um þá
reynslu. Þetta var erfiður tími fyrir unga drengi og auðvitað mótaði þessi
reynsla mig á margan hátt.“
Föðuramma Jóns, Rebekka Jónsdóttir frá Gautlöndum i hópi ísfirskra barnabarna sinna. Elsti bróðirinn Þórir lengst til
hœgri, Guðmundur er bak við Rebekku ömmu og Jón lengst til hœgri.
Um þessar upphrópanir hef ég
aðeins það að segja, að ég hef verið
starfsmaður við Þjóðhagsstofnun
sem hefur þríþætt hlutverk. í fyrsta
lagi á stofnunin að fylgjast með af-
komu þjóðarbúsins og árferði. í
öðru lagi á stofnunin að gera spár
og áætlanir til opinberrar birtingar
og fyrir stjórnvöld, og í þriðja lagi
er stofnunin tii ráðuneytis fyrir Al-
þingi og ríkisstjórnir. Þessi þrjú
verkefni hafa verið misjafnlega
mikilvæg allt eftir því hverjir hafa
setið í ríkisstjórn og í hve miklum
mæli hefur verið til Þjóðhagsstofn-
unar leitað. Hlutverk ráðgjafans er
að benda á lausnir, stjórnmála-
manna og ríkisstjórna að taka
ákvarðanir og bera ábyrgð á þeim.
Það er því einföldun að einn
embættismaður eða fleiri ráði þeim
málaflokkum sem þeir eru með til
ráðuneytis. Hvað varðar tíð Geirs
Hallgrímssonar, þá heppnaðist
sumt en annað miður. Ráðgjöf í
efnahagsmálum í tíð þeirrar ríkis-
stjórnar var aldrei eins manns verk.
Og ég ætla mér ekki þá dul að eigna
mér allt hrós þegar vel tókst til og
alla skömm þegar miður gekk. Mér
Iíkaði vel að vinna með Geir Hall-
grímssyni. Hins vegar Ienti stjórn
hans í miklum erfiðleikum 1974—
75 þegar hækkun á olíuverði dundi
yfir. Ekki tókst að ná samstöðu um
efnahagsstefnuna til að hemja
þensluskeiðið, sem fylgdi 1976—
78; innlend eftirspurn tók of ört við
sér og fór úr böndunum. En margt
sem sú stjórn gerði var velheppnað,
ég minni á að jöfnuður náðist í ut-
anríkisviðskiptum 1978. Og þjóð-
arbúið náði sér hægt og sígandi upp
úr orkukreppunni.
Ég átti að sjálfsögðu aðild að
undirbúningi aðgerðana vorið
1983. Reyndar gerði ég opinberlega
grein fyrir mínu áliti um miðjan
maí sama ár áður en stjórn var
mynduð. Þá voru efnahagsmálin
komin í óefni og valið sem menn
stóðu frammi fyrir, var hvort hluti
launfólks ætti að missa atvinnuna
og landið lánstraustið eða kjörin
yrðu skert hjá öllum. Varðandi aðra
gagnrýni sem heyrst hefur þá vil ég
benda á einfaldar staðreyndir. Til
dæmis var ég fjarri góðu gamni frá
hausti 1980 til ársbyrjunar 1983 en
þau ár gegndi ég störfum aðalfull-
trúa Norðurlanda í framkvæmda-
stjórn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í
Washington. Á þessum tíma skilst
mér að ýmislegt hafi farið úr bönd-
unum á íslandi án þess að ég vilji
kenna fjarveru minni um það“, seg-
ir Jón hæversklega og glottir.
frjálsar og stofna fiskmarkaði. Ég
hef t.d. alla tíð verið andvígur milli-
færslum í sjóðakerfi sjávarútvegs-
ins.
Grundvöllurinn fyrir kvótakerf-
inu var hins vegar lagður þegar ís-
lendingar fengu óskoruð yfirráð
yfir 200 mílna fiskveiðilögsögu
þeim yfirráðum fylgir ábyrgð. Rök-
in fyrir því að stjórna fiskveiðum
með opinberum afskiptum eru þ.ri-
þætt. I fyrsta lagi getur óheft sokn
leitt til ofnýtingar fiskstofna. í öðru
lagi verða veiðarnar of dýrar og
flotinn of stór vegna þess að hver
einstaka útvegsmaður skeytir ekki
um áhrif eigin sóknar og afla á afla-
brögð annarra. í þriðja Iagi hafa
sveiflur í tekjum sjávarútvegs ekki
eingöngu áhrif á afkomuna í grein-
inni sjálfri heldur einnig á allan
þjóðarbúskapinn. Til að stuðla að
jafnvægi og jöfnum framförum í
hagkerfinu er æskilegt að jafna
þessar sveiflur. En spurningin hlýt-
ur alltaf að vera: Hvernig á ríkið að
hlutast til um veiðarnar til hagsæld-
ar fyrir alla þjóðina? Kvótakerfið
var sett á við erfiðar aðstæður í
kjölfar aflabrests árið 1984 og þótt
það sé engin óskalausn, var það
breyting til framfara. Reyndar átti
kvótakerfið sér undanfara í kvóta-
kerfi á loðnuveiðar sem sett var á í
ráðherratíð Kjartans Jóhannssonar
1979 en það hefur skilað góðum ár-
angri fyrir loðnuútgerðir. Boð og
bönn eru ekki æskileg en það er ljóst
að tími frjálsra veiða er liðinn. Nú-
verandi aðstæður eru ekki neyðar-
aðstæður heldur varanlegar að-
stæður. Þar af leiðandi losnum við
ekki undan afskiptum hins opin-
bera af fiskveiðum með þjóðarheill
í huga. Hins vegar verðum við að
snúa agnúa af veiðileyfakerfinu og
gera það sveigjanlegra; binda það
ekki við skip heldur úthluta veiði-
leyfum hverju sinni eftir aðstæðum
og þá gjarnan til nokkurra ára í
senn. Það er mikilvægt að framtak
manna og útsjónarsemi fái að njóta
sín i þessari undirstöðugrein. Á því
lifir þjóðin?"
Það verður að þvo upp
— Þú sagðir að þú vœrir ípólitík
til að gera gagn. Geturðu nefnt
dœmi um þetta?
„Langtímahagsmunamál hafa
legið í láginni. Tvennt er brýnt: Að
opna hagkerfið og að draga úr af-
skiptum ríkisvaldsins af atvinnulíf-
inu. Það verður að skapa atvinnu-
lífinu hagstæðara umhverfi. Ekki
síður þarf að hugsa um velferð
fólksins í landinu. Styrkja mannúð
og menningu, námsaðstoð, og
menntakerfið yfirleitt, hlúa að hús-
næðismálum, lífeyrismálum, heil-
brigðiskerfinu. Jafnaðarmenn hafa
mikið verk að vinna. Það er óspart
þráttað um dægurmál á efnahags-
sviðinu og aðrir málaflokkar verða
oft útundan. Það má líkja jafnvæg-
isstjórn í efnahagsmálum frá ári til
árs við uppþvott. Það verður alltaf
að þvo upp svo eldhúsið fari ekki á
hvolf og fjölskyldan borði með
puttunum. Við megum ekki eyða
tímanum í að rífast um hver eigi að
vaksa upp. Við eigum að skipta
uppþvottinum bróðurlega á milli
okkar og vinna það verk sjálfkrafa.
Við eigum að snúa okkur meira að
hinum hliðum fjölskyldulífsins,
rækta garðinn og byggja upp húsið
og heimiliðl*
Kratískar rætur
Jón Sigurðsson á rætur að rekja
til Alþýðuflokksmanna. Afi hans,
séra Guðmundur Guðmundsson í
Gufudal, er meðal frumherja Al-
þýðuflokksins á ísafirði. Guð-
mundur var mikill félagsmálamað-
ur, bindindisfrömuður og átti þátt í
að stofna kaupfélagið og bökunar-
'félagið (Félagsbakaríið) sem faðir
Jóns tók við) og hann var ritstjóri
ísafjarðarblaðanna Skutuls og
Njarðar. Einkunnarorð Njarðar
voru reyndar: Gegndrepa af brenni-
víni stendur enginn trúan vörð um
ísland. Þetta urðu áhrínsorð á Jón,
alla vega bragðar hann vart áfengi
og hætti að reykja fyrir 20 árum. En
áfram með kratismann í blóði Jóns:
Séra Guðmundur var giftur Re-
bekku Jónsdóttur frá Gautlöndum
í Mývatnssveit og synir þeirra settu
mikinn svip á kratismann á Isafirði.
Haraldur varð þingmaður, ráðherra
og fyrrum formaður Alþýðuflokks-
ins. Ketill var kaupfélagsstjórinn og
Sigurður faðir Jóns var bakarinn
sem bakaði alþýðubrauðin í Félags-
bakaríinu. Alls eignuðust þau séra
Guðmundur og Rebekka tíu börn,
þ. á m. Jón, föðurÓlafs gagnrýn-
anda. Sjálfur segir Jón Sigurðsson
um pólitískt uppeldi sitt:
„Faðir minn var mikill áhuga-
maður um almannatryggingar og
sat lengi í stjórn Sjúkrasamlagsins.
Hann var jafnaðarmaður og átti
nokkurt safn bóka um stjórnmál og
sögu. Pólitískur áhugi var mikill á
ísafirði á þessum árum og jafnað-
arstefnan var ofarlega á baugi. Ég
starfaði í félögum ungra jafnaðar-
manna á ísafirði og Akureyri en
vegur minn átti þó ekki eftir að
liggja um pólitík. Eftir háskóla-
námið í Stokkhólmi kom ég heim
og .tók við störfum sem ekki gátu
samrýmst flokkapólitðk. Mitt starf
var fólgið í því að lýsa valkostum,
ekki skoðunum. Ég hef unnið fyrir
stjórnmálamennúröllum flokkum.
Til að mynda hef ég unnið fyrir sjö
forsætisráðherra: Bjarna Bene-
diktsson, Jóhunn Hafstein, Ólaf
Jóhannesson, Geir Hallgrímsson,
Benedikt Gröndal, Gunnar Thor-
oddsen og Steingrím Hermanns-
son. En þótt ég hafi haldið mig frá
flokkapólitík, þá neita ég því ekki
að rætur mínar standa í Alþýðu-
flokknum. Hins vegar er ég nýgeng-
inn í flokkinn"
Alþýðuflokkurinn frjáls-
lyndari í
efnahagsmálum en Sjálf-
stæðis-
flokkurinn
— Aukið fylgi Alþýðuflokksins
í skoðanakönnunum bendir til
ákveðinnar þróunar í átt að tveggja
flokka kerfi. Eru þáttaskil fram-
undan í íslenskum stjórnmálum?
„Það eru engar ýkjur að þáttaskil
liggja í loftinu. Alþýðuflokkurinn
hefur unnið sig uppúr lægð og fylgi
flokksins á undanförnum mánuð-
um hefur verið nokkuð á
bilinu 20—30%, oftast 20—25%,
Sjálfstæðisflokkurinn hefur rokk-
að frá 30 upp í 40%, oftast 35—
40%. Þessar tölur gætu bent til þess
að tveggja flokka kerfi væri að þró-
ast. En við skulum hafa hugfast að
skoðanakannanir eru ekki kosning-
ar og að hinir óráðnu eru stærsti
flokkur landsins. Þeirra atkvæði
munu ráða úrslitum í vor. Ef Al-
þýðuflokknum tekst að tryggja sér
mikið fylgi úr hópi óráðinna, eins
og sumar skoðanakannanir benda
til, verða vatnaskil í íslenskum
stjórnmálum í vor. Að mínu mati er
sú þróun tvímælalaust til góðs.