Alþýðublaðið - 14.12.1995, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
HELGIN 14. -17. DESEMBER 1995
v i t i m e n n
Það versta við það er að bless-
uð börnin eru fórnarlömb
snarbrjálaðrar og ótímabærr-
ar jólasveinadýrkunar sem er
álíka fölsk og yfirlýsingarnar
um að bæta kjör hinna verst
settu sem eru helst til þess
fallnar að framkalla gæsahúð
og grænar bólur.
OÓ á víðavangi í Tímanum í gær.
Þýskir knattspyrnumenn eru
komnir í vetrarfrí, sem lýkur
ekki fyrr en í febrúar, og við
sýnum ekki leiki sem þeir spila
ekki.
Svona einfalt er það. Úlfar Steindórs-
son framkvæmdastjóri Stöðvar 3.
Morgunblaðið í gær.
Hugmyndir um aukna skatt-
heimtu til að mæta fjárhags-
vanda heilbrigðiskerfisins,
sem heilbrigðisráðherra hefur
viðrað, bera hins vegar aðeins
vott um uppgjöf í baráttunni
við útþenslu ríkisútgjaldanna.
Úr leiðara Morgunblaðsins í gær.
En hitt sagði ég heldur ekki,
að það væri örugglega allt í
lagi að vera samkynhneigður.
Bjarni Karlsson sóknarprestur í Vest-
mannaeyjum, í opnu bréfi til Davíðs
Þór Jónssonar, i Mogganum i gær.
í markaðssetningu á Medis-
ana Turbo-buxum hefur
aldrei verið haldið fram að
nóg væri að fara í buxurnar
og leggjast á meltuna með
konfektskálina í kjöltuna.
Þetta hljómar nú samt vel. Þuríður Otte-
sen í Morgunblaðinu i gær.
fréttaskot úr fortíð
Sumar-
bústaðir
verkamanna
Víða um lönd færist það í vöxt að
verkamenn fái allt að 14 daga
sumarfrí. Jafnframt færist það í
vöxt að einstök verkamannafélög
taki á leigu eða kaupi sumarbú-
staði upp í sveit, og skiptast þá fé-
lagsmenn á um það, að „taka frí-
ið“ og búa í húsunum, einkum
þeir sem kvæntir eru - hinir eiga
hægara með að fara víðar. Nýlega
hafa póstmenn í Kristjaníu keypt
allstórt hús á fögrum stað upp í
sveit skammt frá Kristjaníu; í því
eru 13 herbergi og 3 eldhús.
Hér á landi mun þetta lítið sem
ekki eiga sér stað, nema ef vera
skyldi að prentarar hafi sumarbú-
stað á leigu.
Alþýðublaðiö
6. október 19201
Staður
í tilverunni
Það er rétt hjá höfundi Reykjavíkurbréfs að ríkis-
forsjá, einokun og skömmtunarkerfi, hafa verið á
undanhaldi sem ráðandi hugmyndir um stjórn
efnahagsmála í heiminum á síðustu áratugum. Hitt
er misskilningur að Sjálfstæðisflokkurinn hafí verið
frumkvöðull slíkra efnahagsumbóta s.I. hálfa öld.
Þvert á móti. Þetta pólitíska valdabandalag hefur
yfírleitt varið ríkisforsjána, millifærsluna, skömmt-
unarkerfín og fákeppnina fram á seinustu stund.
Því aðeins hefur hann drattast úr sporunum að
hann hafi verið teymdur í rétta átt.*
Sjálfstæðisflokkurinn einn á því
láni að fagna að þeir grundvallar-
þættir, sem hann hefur byggt
stefnu sína á í meira en hálfa öld
njóta nú meiri stuðnings og viður-
kenningar en nokkru sinni fyrr.
Hinir flokkamir þrír eru allir að
leita að nýjum stað í tilverunni.
Háborðið
Jón Baldvin
m ” . Hannibalsson
skrifar
I þessari tilvitnuðu klausu birtist
niðurstaða höfundar Reykjavíkur-
bréfs Mbl. laugardaginn 2. des. s.l.
I þessu Reykjavíkurbréfi var höf-
undurinn að hugleiða stöðu ein-
staklingsins í íslensku þjóðfélagi,
frammi fyrir valdboði ríkisins eða
einokunarvaldi forréttindaaðila.
Höfundurinn komst að þeirri nið-
urstöðu að hlutur einstaklings
hefði skánað talsvert á síðastliðinni
hálfri öld. Það er rétt. Hitt liggur
ekki eins í augum uppi að þessa já-
kvæðu þróun megi rekja til verka
Sjálfstæðisflokksins eða áhrifa
hans á stjóm landsins. Þó hefur
Sjálfstæðisflokkurinn verið stærsti
flokkur þjóðarinnar síðastliðna
hálfa öld.
Ekki verður með sanni sagt að
Alþýðuflokkurinn hafi ekki fundið
sér „stað í tilvemnni“ - í sögu lýð-
veldisins. Alýðuflokkurinn er
brautryðjandi velferðarríkisins.
Sjálfstæðisflokkurinn var lengi vel
harður andstæðingur þess. En hef-
ur síðar, eins og flestir andstæðing-
ar jafnaðarmanna, fallist á það í
grundvallaratriðum. Alþýðuflokk-
urinn eins og aðrir jafnaðarmanna-
flokkar - hefur fyrir löngu fallist á
markaðskerfið sem hagkvæmustu
framleiðsluvélina. Mér sýnist sag-
an sýna, að Alþýðuflokkurinn hafi
reynst vera sjálfum sér samkvæm-
ur um þessi grundvallaratriði.
Sama verður hins vegar ekki með
sanni sagt um Sjálfstæðisflokkinn.
Ekki svo að skilja að stefna
Sjálfstæðisflokksins eigi ekki að
snúast um frelsi einstaklingsins.
Það á að vera kjami „sjálfstæðis-
stefnunnar“. Frelsi einstaklingsins
á að vera aflvaki framfaranna.
Andstaðan við það er þjóðnýting,
ríkisforsjáin, eða pólitísk einokun-
araðstaða hinna fáu forréttinda-
aðila á kostnað frelsis hinna mörgu
og smáu.
Þetta er stefnan. Og það er rétt
að þessi stefna nýtur nú meiri
stuðnings og viðurkenningar en
nokkm sinni fyrr. Spumingin er
bara þessi: Hvað kemur þetta
Sjálfstæðisflokknum við? Hvar og
hvenær hefur hann verið í farar-
broddi fyrir afnámi ríkisforsjár og
auknu athafnafrelsi einstaklinga
gegnum samkeppni á markaði?
Helmingaskipti
Sjálfstæðisflokkurinn var lengst
af í stjómarandstöðu frá stofnun
(1929) fram á stríðsárin (Þjóð-
stjómin). A kreppuámnum var það
helsta verkefni forystumanna
Sjálfstæðisflokksins í stjómarand-
stöðu að semja við Framsókn um
helmingaskiptin á þjóðarauðnum
gegnum hrossakaup í hinum ríkis-
rekna Landsbanka. Frægast er
dæmið þegar þeir sömdu um
Kveldúlfs- og SÍS-skuldimar í
bankaráði Landsbankans: Formað-
ur Framsóknarflokksins (f.h. SÍS)
og formaður Sjálfstæðisflokksins
(f.h. Kveldúlfs).
Sumir halda því fram að Olafur
Thors hafi verið stoltastur af Ný-
sköpunarstjóminni. Sú stjóm var
mynduð utan um samninga um að
eyða stríðsgróða þjóðarinnar til að
koma upp togaraútgerð í opinber-
um rekstri (ríkis og sveitarfélaga).
Flestir hagfræðingar telja að upp-
haf ógæfunnar í efnahagsmálum
lýðveldisins megi rekja til Ný-
sköpunarstjómarinnar; rangskráð
gengi, millifærslukerfi til að halda
útflutningnum gangandi og pólit-
ískt skömmtunarkerfi yfir við-
skiptum og ijárfestingu.
Þessu ríkisforsjárkerfi, sem
rekja má til Nýsköpunarstjómar
Sjálfstæðisflokksins, varð ekki
hnekkt fyrr en að hluta til í Við-
reisnarstjóminni (1959-71). Hveij-
ir vom helstu hugmyndasmiðir
Viðreisnar um afnám ríkisforsjár,
millifærslu- og skömmtunarkerfis
og einokunar? Areiðanlega ekki
þeir forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins, sem höfðu verið á bóla-
kafi í millifærslu- og skömmtunar-
kerfum alla sína tíð - og þekktu
ekkert annað. Þess sér ekki merki
að forystumenn Sjálfstæðisflokks-
ins hafi haft djúpan skilning á
nauðsyn efnahagsumbóta í átt til
markaðskerfis og viðskiptafrelsis á
ámnum eftir stríð. Sannleikurinn
er sá að hugmyndafræðingar Við-
reisnar vora ungir hagfræðingar -
og enginn þeirra var í forystu Sjálf-
stæðisflokksins á þeim tíma. Hinn
pólitíski forystumaður þeirra í
upphafi Viðreisnar var Gylfi Þ.
Gíslason, síðar formaður Alþýðu-
flokksins. Auðvitað hefðu umbæt-
umar ekki orðið að vemleika án
stuðnings Sjálfstæðisflokksins. En
hin hugmyndalega forysta var ekki
hans. Samt er þetta blómaskeið
flokksins. Síðan hefur flokkurinn
ekki staðið undir væntingum fylg-
ismanna sinna.
Hvert er frumkvæðið?
Hvaða þrekvirki hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn unnið síðan í rík-
isstjómum sem hann hefur veitt
forystu eða átt hlut að til þess að
draga úr ríkisforsjá og ýta undir at-
hafnafrelsi einstaklinga á gmnd-
velli samkeppni á markaði? Hvaða
flokkur er það sem á undanfömum
áratugum hefur staðfastlega gagn-
rýnt ríkisforsjá, millifærslukerfi og
skömmtunarkerfi í íslenskum
landbúnaði? Ekki Sjálfstæðis-
flokkurinn.
Hvaða stjómmálaflokkur er það
sem vill virkja markaðskraftana
við nýtingu fiskimiðanna, með því
að taka upp veiðileyfagjald fyrir
afnot af sameiginlegri auðlind
þjóðarinnar? Ekki Sjálfstæðis-
flokkurinn.
Hvaða flokkur var það sem
beitti sér fyrir afnámi einokunar í
útflutningi á saltfiski? Ekki Sjálf-
stæðisflokkurinn. Hvaða flokkur
var það sem opnaði fyrir frelsi í út-
flutningi á frystum fiskafurðum á
Bandaríkjamarkaði? Ekki Sjálf-
stæðisflokkurinn.
Hvaða flokkur var það sem
hafði ftumkvæði að nútímalegri
löggjöf um aðskilnað dómsvalds
og framkvæmdavalds, og kom þar
með á nýrri skipan sjálfstæðra hér-
aðsdómara? Það var ekki lögfræð-
ingaflokkurinn mikli, Sjálfstæðis-
flokkurinn. En sýslumannastóðið í
Sjálfstæðisflokknum beitti sér
harkalega gegn með lagsbræðrum
sínum í Framsókn.
Hvaða flokkur var það sem beitt
sér fyrir nútímalegri löggjöf um
í]ármagnsmarkaðinn utan banka-
kerfisins? Hvaða flokkur er það
sem ótvírætt hefur haft fmmkvæði
að auknu fijálsræði í viðskiptum, á
heimamarkaði og í utanríkisvið-
skiptum? Ekki Sjálfstæðisflokkur-
inn.
Hvaða flokkur var það sem stóð
I
Trúir þú á jólasveininn?
Ásdís Sif Gunnarsdóttir nemi:
Já, ég trúi á jólin og sveininn með.
Bjarni Ólafsson silkiprentari: Já,
ég trúi á hann eftir að ég sá Giljagaur
í morgun.
Gunnbjörg Óladóttir hjá Lista-
safni: Nei. Það er of gott til að vera
satt að hann sé til.
Vilhjálmur H. Vilhjálmsson
nemi: Já, eins og tvisvar tveir em
Ijórir.
allan tímann heill og óskiptur að
samningunum um Evrópska efna-
hagssvæðið, þótt Sjálfstæðisflokk-
urinn beitti sér gegn þeim samn-
ingum meðan hann var í stjómar-
andstöðu?
Það var Alþýðuflokkurinn. Eng-
inn einn gjömingur hefur breytt
jafn miklu á jafn skömmum tíma í
þá átt að auka samkeppni og
tryggja rétt hinna mörgu og smáu á
markaðnum gegn forræði ríkis-
valdsins og einokunaraðstöðu for-
réttindaaðila.
Ný helmingaskipti
Og hvernig hefur ríkisstjóm
Davíðs Oddssonar staðist sín próf
varðandi rétt einstaklingsins
frammi fyrir ríkisforsjá og einok-
un?
Fyrsta prófið var gabbið um
GATT. Ríkisstjóm Davíðs Odds-
sonar er sú hin eina í heiminum
sem notaði GATT-samningana til
þess að lögfesta ofurtolla, sem
hinduðu viðskipti og koma í veg
fyrir nokkra aðlögun á samnings-
tímanum í átt til frjálsari viðskipta-
hátta. Hún hefur því svipt Islend-
inga voninni um það að aukin sam-
keppni muni smám saman knýja
einokunarkerfin í landbúnaðinum
til kostnaðaraðhalds og verðlækk-
ana á samningstímanum.
Og hvað með 12 milljarða bú-
vömsamninginn sem Sjálfstæðis-
flokkurinn beitti sér fyrir á dögun-
um? „Hann er slæmur fyrir skatt-
greiðendur, hann er slæmur fyrir
neytendur og hann er sérstaklega
slæmur fyrir bændur...“ sagði Pét-
ur Blöndal, þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins. Hann var reyndar eini
þingmaður Sjálfstæðisflokksins
sem greiddi atkvæði gegn þessum
samningi, með tilvísan til Sjálf-
stæðisstefnunnar þ.e. að hann væri
andvígur ríkisforsjá, millifærslu-
og skömmtunarkerfum, en með-
mæltur athafnafrelsi einstaklings-
ins og samkeppni á markaði. Pétur
er að verða fjarvistarsönnun Sjálf-
stæðisflokksins frá stefnu flokks-
ins, oftast einn á báti í þingflokkn-
um.
Það er rétt hjá höfundi Reykja-
víkurbréfs að ríkisforsjá, einokun
og skömmtunarkerfi, hafa verið á
undanhaldi sem ráðandi hugmynd-
ir um stjóm efnahagsmála í heim-
inum á síðustu áratugum. Hitt er
misskilningur að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi verið frumkvöðull slíkra
efnahagsumbóta s.l. hálfa öld.
Þvert á móti. Þetta pólitíska valda-
bandalag hefur yfirleitt varið ríkis-
forsjána, millifærsluna, skömmt-
unarkerfin og fákeppnina fram á
seinustu stund. Því aðeins hefur
hann drattast úr spomnum að hann
hafi verið teymdur í rétta átt.
Höfundur er formaður Alþýðuflokksins
og alþingismaður
Nínu Fischer þolfimikennari: Já,
ég get ekki annað en trúað á hann eft-
ir að ég fékk jólagjöf niður stromp-
inn.