Alþýðublaðið - 14.12.1995, Blaðsíða 9

HELGIN 14. -17. DESEMBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
9
Vikupiltar
Guðmundur Andri Thorsson skrifar
Björn Bjarnason heiðrar Rushdie
Bjöm Bjamason er sá fyrsti í langri röð
menntamálaráðherra Sjálfstæðisflokksins
sem kemur manni þannig fyrir sjónir að
hann kunni hugsanlega að vera starfi sínu
vaxinn. Hann er laus við þetta tortryggna
hræðslufas gagnvart menningu sem ein-
kennir marga flokksmenn hans og virðist
ekki þurfa að tileinka sér menningarbrag.
Hann notar kommur á undan nafnháttar-
merkjum og mun ekki falla gífuryrtur á staf-
setningarprófi eins og Sverrir Hermannsson
eða skipa sjálfkrafa Hannes Hólmstein og
Jóhann Hjálmarsson í allar menningamefnd-
ir eins og Birgir Isleifur, Ragnhildur Helga-
dóttir og vesalings Olafur G. Einarsson
gerðu af því þau þekktu enga aðra. Hann
flytur eftirtektarverðar ræður sem hljóma
eins og hann hafi samið þær sjálfur og þær
hafa gjaman að geyma einhveija persónu-
lega - jafnvel frumlega - hugsun, sem er fá-
heyrt. Hann er að sögn hrókur alls fagnaðar
á intemetinu, hann hlustar á kennara og aðr-
ar harmkvælastéttir mennta og menningar
og virðist geta lagt eitthvað til málanna sjálf-
ur: hann kemur vel undan vetri kalda stríðs-
ins og hefur alla burði til að verða farsæll
ráðherra.
Þeim mun einkennilegra og raunalegra
þykir manni að sjá hans eigin frásögn á téðu
neti af ummælum hans um mál Salmans
Rushdie á Bókamessunni í Gautaborg. Þar
var Rushdie raunar óvæntur heiðursgestur
sem var vel við hæfi því Norðurlandaráð
hafði gefið út sérstaka bók honum til stuðn-
ings og var sú bók kynnt á sérstakri sam-
komu þar sem menningarráðherra Dana,
Svía og Norðmanna heiðruðu meðal annarra
Rushdie. Seinna þann sama dag vom pall-
borðsumræður þessara ráðherra - og í hóp-
inn bættust ráðherramir frá Finnlandi og litla
íslandi. Kannski hefur Bimi fundist hann þá
þegar út á þekju og ekki annað að gera en að
reyna að undirstrika sérstöðu sína - ekki er
gott að vita hvað honum gekk til - en að
minnsta kosti skar hann sig úr hópnum þeg-
ar talið barst að máli Rushdies.
í netgreininni segist honum svo frá um-
ræðunum: „Ég lét þess getið, að á fundi, sem
ég sat með Salman Rushdie fyrr á þessu ári í
London, hefði hann sagt, að aðeins með því
að koma einræðisherrunum frá völdum í Ir-
an væri unnt að aflétta dauðadóminum yfir
sér. Hvemig gætum við gert það? Hvað gæt-
um við í raun gert annað en minnt á algildi
mannréttinda og hvatt allar þjóðir og ráð-
menn [svo - g.a.t.] þeirra til að viðurkenna
það? Væmm við tilbúnir [svo - g.a.t.] til
þess að beita valdi til að tryggja mönnum
tjáningarfrelsi?“
Hvað er maðurinn að segja? Þetta: úr því
að ísland hefur ekki bolmagn til þess að ráð-
ast inn í íran emm við þar með laus allra
mála. Nema auðvitað með almennu hjali um
algildi mannréttinda. Ríkisstjóm íslands
hefur ekki svo ég muni mótmælt dauðadóm-
inum yfir Salman Rushdie, og kemur skýr-
ingin loksins núna: það er vegna þess að hér
er enginn her, en eins og kunnugt er hefur
Bjöm stungið upp á að bætt verði úr þeim
skorti, og ef til vill er þá hægt að fara að gera
sig breiðari...
Þetta er auðvitað bara yfirklór þess sem
látið hefur ógert að gera það sem í hans valdi
stendur til að hjálpa meðbróður í nauðum.
Jón Baldvin Hannibalsson skrifaði hér á
dögunum grein í þetta blað þar sem hann
lýsir því með mörgum orðum hve miklu það
hafi skipt fýrir Litháa þegar Islendingar urðu
til að viðurkenna sjálfstæði þeirra og hann
fór sjálfur sem utanríkisráðherra í táknræna
heimsókn þegar aðrir hvikuðu. Þá gátum við
vissulega verið stolt yfir reisn okkar ráð-
herra, yfir því að rödd litla Islands heyrðist
um víða veröld. Hins vegar hafa ráðherrar í
ríkisstjómum landsins frá 1989, þegarmorð-
hvöt Erkiklerksins yfir Rushdie hljómaði,
ekki treyst sér til að hafa uppi mótmæli.
Getur hugsast að það sé vegna þess að
Rushdie er ekki ofsóttur af kommúnista-
stjóm?
Hvað er maðurinn að segja?
Þetta: úr því að ísland hefur
ekki bolmagn til þess að ráð-
ast inn í íran erum við þar
með laus allra mála. Nema
auðvitað með almennu hjali
um algildi mannréttinda. Rík-
isstjórn íslands hefur ekki svo
ég muni mótmælt dauðadóm-
inum yfir Salman Rushdie, og
kemur skýringin loksins
núna: það er vegna þess að
hér er enginn her.
■'M'/,,
/. / / / ✓ /
Hm 3 1. 91
Umsagnir
Kolbrúnar
Bergþórsdóttur
um bækur
Steinunn Sigurdardóttir:
Hjartastaður
Mál og menning 1995
Af skáldkonum okkar er Steinunn
Siguröardóttir sú sem mesta yfir-
burði hefur í stíl. Stílleikni hennar nýt-
ur sín yfirleitt vel í þessu verki, og tek-
ur reyndar stundum völdum af sögu-
þræðinum á þann veg að hin eigin-
lega saga verður útundan. Stílfærn-
inni gefst þó
ekki ætíð
kostur á að
njóta sín.
Vandræðin
eru þau að í
verkinu er
verið að lýsa
tvenns konar
ferðalagi.
Eins konar
ytri og innri
ferð. Lýsingar
á þeirri ytri leiðast óneitanlega út
hversdagslegt snatt og gera það að
verkum að bókin er ekki alltaf jafn
áhugaverð og jaðrar við að vera lang-
dregin. Aðalpersónur eru allar konur
- einstaka karlmenn væflast inn ísög-
una, eins og illa gerðir hlutir, en í Ijósi
fyrri verka höfundar held ég að vand-
ræðalegt hlutskipti sé einfaldlega ætl-
að karlmönnum í sögum Steinunnar.
Kolbrún Bergþórsdóttir.
Taslima Nasrin:
Skömmin
Mál og menning 1995
Bókin nær aldrei listrænu flugi þótt
pólitíska erindið sé beitt. Nasrin ætl-
aði sér að snerta samvisku heimsins
og stugga við hinu illa. Vopn hennar
voru ástríðan og réttlætiskenndin, og
er það ekki ónýtt fylgdarlið. Ég hefði
kosið að listræn nákvæmni og ögun
hefðu slegist í hópinn. En þrátt fyrir
skort á þeirri liðveislu hefur Nasrin
tekist að skrifa verk sem er nauðsyn-
leg samviskulesning og kjarkmikið
innlegg í baráttu gegn öfgaöftum
heimsins.
Kolbrún Bergþórsdóttir.
Cees Nooteboom:
Sagan sem hér fer á eftir
Vaka-Helgafell 1995
Ég á erfitt með að gera mér í hugar-
lund þann listunnanda sem ekki heill-
ast af þessu hugvitsamlega, stílfagra
verki. Þetta er verk án formgalla, skrif-
að af öryggi og vitsmunum, án nokk-
urrar tilgerðar. Þetta er falleg saga,
stundum tregafull, stundum kímin,
afar heimspekileg, ætíð áhugaverð.
Þetta er saga sem er listaverk.
Kolbrún Bergþórsdóttir.
Gyrðir Elíasson:
Kvöldið í Ijósturninum
Mál og menning 1995
Smásagnasafn Gyrðis staðfestir enn
að hann er mestur stílisti í hópi skálda
okkar af yngri kynslóð, og skákar
einnig flestum þeirra eldri. Tæknileg-
ir yfirburðir hans eru gífurlegir því
hann býr yfir ögun og næsta óaðfinn-
anlegu formskyni. Með þessari bók
hefur hann enn á ný staðfest að hann
er einn albesti stílisti okkar og næm-
asti og Ijóðrænasti sagnamaður okk-
ar.
Kolbrún Bergþórsdóttir.
Ég hef
aldrei hatað
nokkurn
mann nógu
mikið til
þess að láta
hann fá
dementana
sína aftur.
Zsa Zsa Gabor.
Syndaselir um
eigin syndir og
annarra...
Enginn ætti að voga
sér að leysa hann úr fangelsi
án núns samþykkis.
Hann skal fara rakleitt úr
klefanum í gröfina.
Eiginkona Yebi Eliahu:
Hann hefur verið í fangelsi í 31 ár
(ísrael fyrir að neita að fallast á skilnað.
Reyndar þarf ekki nema
eitt glas til þess að ég verði al-
gerlega dauðadrukkinn.
Eina vandamálið er, að ég
man ekki hvort það er
þrettánda eða
fjórtánda glasið.
George Burns.
Ég keypti öll
myndböndin með
Jane Fonda. Mér finnst
æðislegt að sitja og háma
í mig kökur og
horfa á þau.
Dolly Parton.
Það var kona sem kom
mér til að drekka, og ég hef
ekki einu sýnt henni þá hátt-
vísi að þakka fyrir mig.
W.C. Fields.
Fjandinn hafi það,
ég var vanur að taka tveggja
vikna hádegisverðarhlé!
Spencer Tracy.
Kókaín er aðferð
guðs til að segja þér að þú
þénir of mikla peninga.
Robin Williams, bandarískur leikari.
Kókaín er ekki
vanabindandi. Ég ætti að
vita það: ég hef notað það
árum saman.
Tallulah Bankhead 11902-1968),
bandarísk leikkona.
Ofstækismaður er sá
sem getur ekki skipt um
skoðun og vill ekki skipta
um umræðuefni.
Winston Churchill.
Ég hef aldrei hatað
nokkurn mann nógu mikið
til þess að láta hann fá
dementana sína aftur.
Zsa Zsa Gabor.
Ég get borið um að
Christopher Reeve er ekki
hommi. Þegar við kysstumst
í Dauðagildruntti lokaði
hann ekki augunum.
Michael Caine.