Alþýðublaðið - 14.12.1995, Blaðsíða 21

HELGIN 14.-17. DESEMBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
21
✓
I bráðskemmtilegri grein rifjar Jónas Sen upp írafárið í kringum launamál
Kristjáns Jóhannssonar söngvara í fyrra og segir frá ýmsum óvæntum uppákomum
í tónlistarheiminum, óvæntum, sorglegum og fyndnum
Hneyksli
Nú er um það bil ár síðan óperan Vald örlaganna
eftir Verdi var sýnd á íjölum Þjóðleikhússins. Enn er
mönnum í fersku minni hvflíkt írafár var í kringum
sýninguna, sem orsakaðist af launamálum Kristjáns
Jóhannssonar. Ef höfund þessarar greinar misminnir
ekki fékk Kristján tæpa milljón í hvert skipti sem hann
kom fram. Mörgum aðstandendum uppfærslunnar,
einkum hljóðfæraleikurum, þótti sér skiljanlega mis-
boðið og heimtuðu launahækkun. Svo virtist um tíma
að ekkert yrði úr sýningunni, og greip þá mikil ör-
vænting um sig. A endanum mun einhver karlfauskur
úr menntamálaráðuneytinu hafa spurt Þorstein Gauta
Sigurðsson píanóleikara hvort hann væri ekki til í að
koma einn fram í stað hljómsveitarinnar og spila und-
ir með söngvumnum. Þorsteinn Gauti hélt í fyrstu að
þetta væri grín en svo var ekki. Sum möppudýr
menntamálaráðuneytisins hafa bara ekki meira vit á
menningarmálum en þetta.
Eggert Stefánsson og Akureyringar
En Kristján Jóhannsson er ekki fyrsti íslenski
söngvarinn sem um er rifist. Einn umtalaðasti stór-
söngvari íslands hét Eggert Stefánsson og var hann
uppi fyrr á öldinni. Hann var eitt sinn á tónleikaferð
um landið, og var Akureyri síðasti viðkomustaður
hans. Eftir tónleikana birtist gagnrýni í öðm hvom
blaði bæjarins, Degi eða Islendingi. Greinin var full af
blótsyrðum og fann höfundur hennar söngvaranum
allt til foráttu. Þá kom önnur grein í hinu blaðinu, en
þar var Eggert hafmn upp til skýjanna. Hófst nú mikil
ritdeila sem stóð í hálfan mánuð, og tóku óbreyttir Ak-
ureyringar þátt í umræðunni. Eggert hafði ætlað að
slaka á í bænum en fannst hinir innfæddu lítt skemmti-
legir í þessum ham. Hann gat því ekki notið dvalarinn-
ar, og á endanum ofbauð honum svo æsingurinn að
hann ákvað að grípa til sinna ráða.
Sérstakir kveðjutónleikar vora auglýstir til að skera
úr um ágæti söngvarans í eitt skipti fyrir öll. Húsfyllir
varð á tónleikunum og síðast á efnisskránni var þekkt
dægurlag sem heitir „Goodbye". Eggert söng „Good-
bye“ með miklum leikrænum tilburðum, geiflaði sig í
framan og fetti sig og bretti. Þegar kom að síðasta er-
indinu byrjaði hann að ganga niður af sviðinu í átt til
áheyrenda. Hann labbaði meðfram þeim að útidymn-
um og hélt áfram að syngja „goodbye, goodbye.
Að lokum æpti hann „GÚDDBÆ!" gekk út og skellti
hurðinni á eftir sér. En vesalings undirleikarinn varð
einn eftir á sviðinu og lék eftirspilið. Enginn klappaði
fyrir þessari uppákomu og Eggert kom aldrei til Akur-
eyrar framar.
Madame Butterfly hrópuð niður
Það er ekki algengt að söngvari gefí áheyrendum
langt nef eins og Eggert gerði fyrir norðan. Hitt gerist
í óperuheiminum
oftar að áheyrendur púi á söngvara. Nærtækt dæmi
um það er þegar Madame Butterfly eftir Puccini
(1858-1924) var sýnd í fyrsta sinn. Heimsframsýning-
in átti sér stað árið 1904, og lá við öngþveiti í salnum
því áheyrendur tóku ópemnni svo illa. Fljótlega eftir
að sýningin hófst var til dæmis öskrað: „Þetta er gam-
alt drasl; við viljum heyra eitthvað nýtt!“ Einnig vom
gerð hróp að sjálfri prímadonnunni, Rosinu Storchio
sem var ein fremsta söngkona síns tíma. A sýningunni
var hún í víðum kjól og þá æptu áheyrendur: „Hún er
ólétt, hún er ólétt, ligga ligga lá!“ Og svo þegar hún
birtist með bam í fanginu nokkm síðar var gargað:
„Ulla bjakk, þetta er hómungi sem hún heldur á. Oj
barasta!!“ Rosina söng illa það sem eftir var sýningar-
innar, enda var hún með grátstaf í kverkunum.
Puccini var líka niðurbrotinn en hann lagði þó ekki
árar í bát. Eftir að hann hafði jafnað sig nokkm síðar
hófst hann handa við að endurbæta ópemna, og skipti
þá engum togum að hún hlaut frábærar viðtökur og
hefur verið vinsæl allar götur síðan.
Hjónadjöfullinn Puccini
Líkt og ameríski sjóliðsforinginn í Madame Butt-
erfly var Puccini mikill kvennamaður. Hann var svo-
kallaður hjónadjöfull, því kona hans, Elvira, var upp-
haflega gift öðmm manni. Hún hélt framhjá manni
sínum með Puccini, og á endanum stakk hún af með
honum. En hún var fjarskalega afbrýðisöm og sá ást-
konur tónskáldsins í hverju homi.
Að lokum sauð upp úr. Þá áttu sér stað atburðir sem
minntu um margt á söguþráðinn í Madame Butterfly,
þar sem söguhetjan fremur sjálfsmorð í örvinglan. Ari
fyrir fmmsýninguna var ung og saklaus þjónustu-
stúlka, Doria Manfredi, ráðin á heimili Puccini-hjón-
anna. Að venju fékk Elvira strax þá flugu í höfuðið að
Doria væri hugsanlega ástkona manns síns, en sagði
fátt í fyrstu. Afbrýðisemin nagaði hana þó stöðugt og
magnaðist með tímanum. Hún tók að ásaka mann sinn
um framhjáhald með Doriu, en Puccini neitaði öllum
sakargiftum. Elvira varð samt að lokum sannfærð um
að hún hefði rétt fyrir sér og gekk gjörsamlega af göfl-
unum. Hún henti aumingja þjónustustúlkunni út úr
húsinu og öskraði á eftir henni að hún skyldi koma
henni fyrir kattamef. Nágrannamir urðu vitni að öllu
saman, og hófst nú mikill kjaftagangur. Að lokum
Eggert Stefánsson labbaði
meðfram áheyrendum að
útidyrunum og hélt áfram að syngja
„goodbye, goodbye...“
Að lokum æpti hann
„GÚDDBÆ!“
gekk út og skellti hurðinni á
eftir sér. En vesalings undirleikarinn
varð einn eftir á sviðinu og lék
eftirspilið. Enginn klappaði fyrir
þessari uppákomu og Eggert
kom aldrei til Akureyrar
framar.
þoldi örvingluð þjónustustúlkan ekki illgimi þorps-
búa, og líkt og í Madame Butterfly stytti hún sér ald-
ur. Harmi slegin fjölskylda hennar lét þá kryfja líkið
og í ljós kom að hún var hrein mey. í beinu framhaldi
var Elvira kærð; hún tapaði málaferlunum og var
fundin sek um meiðyrði og fyrir að hafa hótað stúlk-
unni lífláti. Hún var dæmd til fangelsisvistar en þurfti
samt ekki að afplána hana þvf sættir tókust í málinu.
Puccini borgaði nefnilega fjölskyldu þjónustustúlk-
unnar offjár, og var málið látið niður falla.
Puccini var glæsimenni og þótti hrokafullur. Hann
hafði líka efni á því enda virtur og dáður sem tónskáld.
Er hann var í Berlín sat hann gjaman á kaffihúsinu
„Undir linditrénu“. Þar sá ungur íslenskur námsmaður
hann oft, en það var Ámi Kristjánsson píanóleikari.
Lýsir Ámi honum svo, að Puccini hafi verið mikill
herramaður, ávallt snyrtilega klæddur, fínn með sig og
með rándýran hatt á höfðinu. Enda eltu konumar hann
á röndum. ■
Hinn frægi vísindamaður Stephen Hawking vill láta rannsaka möguleika á ferðalögum afturjjf
Er hægt að ferðast um
Einn frægasti stjameðlisfræðingur heims, Stephen Hawking, sem um áraraðir hæddist að
þeirri hugmynd að mögulegt væri að ferðast aftur í tímann hefur skipt um skoðun. Hawking
heldur því nú fram að menn eigi ekki einungis að gæla við hugmyndina um möguleika þessa
heldur eigi ríkisstjómar einnig að leggja fram fjármuni til rannsókna á þessu umdeilda máli.
Fyrir þremur ámm átti breski háskólaprófessorinn í miklum rökræðum við starfsfélaga sína
sem veltu fyrir sér hvort afstæðiskenning Einsteins gerði ráð fyrir þessum möguleika. Hawk-
ings mótmælti félögum sínum og útilokaði algjörlega möguleikann á því að menn gætu ferðast
aftur í tímann. Hann sagði hugmyndina fáránlega, samkvæmt henni gæti menn myrt forfej
sína ogjafnvel komið í veg fyrir eigin fæðingu. „Besta sönnun þess að tfmaflakk er
kvæmanlegt er sú, að ferðamenn frá framtíðinni hafa ekki fjölmennt í heim§5knir til okkar,“
sagði hann.
Hawking skrifar formála að bók bandaríska stjarnfræðingsins Lawrence Trek og þar kveður
við annan tón. Nú segir Hawking að sá tími kunni að koma að menn geti ferðast um tímann.
Hawking hefur síðan sagt að hann haldi enn að ekki sé raunhæft að gera ráð fyrir slíkum ferða-
lögum, en í huga sínum leynist efínn. Hann vilji því ekki útiloka möguleikann og bendir á að
rannsóknir á fyrirbærinu fari fram í nokkrum háskólum, þar á meðal í Cambridge og í Kali-
fomíu. „Til slíkra rannsókna þarf ekki mikið fjármagn,“ sagði hann, „það sem þarf er víðsýni
sem gerir ráð fyrir möguleika sem virðist fjarstæðukenndur.“