Vísir - 23.10.1976, Blaðsíða 11

vism
Laugardagur 23. október 1976
endurlestu
það sem
hér fer
á eftir
Veist þú hvað ber að gera, ef
barn gleypir eiturefni? Sjálf-
sagt ert þú eins og þúsundir
annarra, ruglaður þegar um er
að ræða móteitur og önnur efni,
sem notuð eru i neyðartilvikum.
Það er heldur ekki undarlegt,
þegar tekið er tillit til hins ógn-
vekjandi fjölda tegunda hættu-
legra efna, sem börn geta náð i
nú á dögum: lyf svo sem magn-
yl, kvefmixtúrur, sáraáburður,
sótthreinsandi efni, róandi lyf,
vitamin og steinefni (t.d. járn-
töflur), hreinsi- og fægiefni svo
sem bleikiefni, hreinsiefni fyrir
niðurföll og húsgagnabón, alls
kyns meindýraeyðandi efni,
snyrtivörur, terpentina,
málning — listinn er jafn langur
og hann er lifshættulegur.
Sum efnanna eru eitruð, sum
eru tekin i of miklu magni, sumt
erætandi (eyðandi, brennandi),
annaö er oliuefni — i sumum til-
vikum er lifsnauösynlegt að
kasta upp, i öðrum tilvikum
gæti það verið lifhættulegt.
Tölfræðin sýnir fram á að
neyðartilvik geta ekki aöeins
gerst, þau gerast. Arið 1972 taldi
öryggismálastofnun Banda-
rikjanna (National Safety
Concil) aö 3700 manns hefðu
látist slysadauða af eitri þar i
landi — talið var aö slysalisti
þessi mundi tvöfaldast á næstu
10 árum. Samkvæmt niður-
stöðum miðstöðvar fyrir eftirlit
með eiturefnum i Banda-
rikjunum, verða börn innan 5
ára aldursfyrir 2-3 allra eitur-
slysa.
Verið róleg og...
Eins og þið vitið er besta mót-
efnið að afstýra slysinu. Geymið
þess vegna öll lyf og eiturefni
þar sem börn ná ekki til, i sinum
upphaflegu umbúðum, greini-
lega merkt, helst undir lás og
slá. Fleygið gömlum lyfjum,
látið þau aldrei safnast fyrir.
brátt fyrir allar varúðarráð-
stafanir, skulum við gera ráð
fyrir að barn þitt hafi gleypt
eiturefni.
Hvað gerir þú — eða gerir
ekki?
bótt nauðsynlegt sé að hafa
snör handtök, er mikil hætta á
að þú verðir gripinn skelfingu.
Hvernig getur þú varist henni?
Með þekkingu. Lestu og endur-
lestu það sem hér fer á eftir þar
til það er orðið þér vel tamt.
Hafðu sama háttinn á um leið-
beiningarnar um fyrstu hjálp
við eitrun sem hér fylgja með.
Klipptu leiðbeiningarnar út og
festu þær innan á hurðina á
lyfjaskápnum. Við hliðina á
simanum skaltu að staðaldri
hafa simanúmer Slysadeildar,
læknis eða sjúkrahúss, einnig
simanúmer lögreglu og slökkvi-
stöðvar vegna sjúkraflutnings.
Ef þú kemst að raun um að
barn þitt hefur gleypt hættulegt
efni, skaltu vera rólegur en
fljótur að framkvæma.
Hringdu strax i Jækm eða Slysa-
deild. Gerðu grein fyrir þvi sem
gerst hefur, og fáðu fyrirmæli.
Ef mögulegt er, skaltu hefja
skyndihjálp meðan einhver
annar nær i hjálp. Eðii eitursins
eða foskammtsins ákvarðar
hvaða skyndihjálp skal nota —
þar til næst i lækni.
Skyndihjálp, eins og allt
annað er einfaldlega spurning
um kunnáttu.
Ef barnið liggur
meðvitundarlaust eða með
krampa, þá neyðið ekki niður i
það vökva og látið það ekki
kasta upp. Vökvi eða uppsölur
gætu kæft það. Ef um krampa er
aðræða, reynið þá ekki að halda
barninu. Setjið þaö þess i stað i
þá stöðu að það skaðist ekki við
að rekast á húsgögn eða aðra
hluti (höfuð er sérstaklega
viðkvæmt), helst á barnið að
liggja á hliðinni svo munnvatn
eða annað renni ekki ofan i
lungu. Losið um þröng föt við
háls og mitti bröngvið ekki
hörðum hlut eða fingri milli
tanna þess.
Hvort sem barnið er
meðvitundarlaust eða hefur
krampa, haldið á þvi hita, veitið
þvihjálp við öndun, ef nauðsyn
ber til, og farið þegar i stað með
það á sjúkrahús. Hafið með-
ferðis ilátið undan eiturefninu,
merkimiða þess, það sem eftir
er af innihaldinu eöa sýnishorn
af uppsölu, ef fyrir hendi er, til
hjálpar við að greina eitrið.
Uppköst — eða ekki
Komið ekki af stað uppsölu, ef
barnið hefur gleypt eyðandi
efni, s.s. vitisóda, eða oliuefni,
s.s. steinolíu. 1 fyrra tilvikinu
geta uppköst aukið alvarlega á
bruna i hálsi og munni. Ef
kastað er upp oliuefnum getur
orsakast af lungnabólgu af
efnafræðilegum toga og gegn
henni duga engin fúkkalyf.
Auk þess sem eiturilátið segir
til um, gefa brunasár kringum
munn til kynna eyðandi efni og
lykt af andardrætti gefa vis-
bendingu um oliuefni.
Dæmi um eyðandi efni: Sýrur
(sal tpéturssýra, ediksýra,
brennisteinssýra, o.fl.), Lútar
(þvottaefni, vitisódi, salmiak,
naglalakkseyðir (aceton) o.fl.).
Dæmi um oliuefni: Steinolía,
bensín o.fl.
Ef barnið er með meðvitund,
fær ekki krampaköst og þarf
ekki hjálp við öndun, er fyrsta
viðfangsefni þitt að þynna hið
hættulega efni án tillits til hvert
það var. Hvort sem efnið er
eyðandi eða ekki, oliuefni eða of
stór lyfjaskammtur, þynntu þá
efnið með þvi að gefa baminu
vatn eða mjólk (sjá i leið-
beiningum um fyrstu hjálp um
magnið).
Ef barnið hefur gleypt
eyðandi efni eða oliuefni (og
eftir að þú hefur þynnt það með
mjólk eða vatni) er næsta skref
að koma þvi á sjúkrahús þegar i
stað, — og taka með þér ilát
eitursins, merkimiða og
afgangsinnihald til þess að
aðstoða við aö greina efnið.
Ef stutt er til næsta læknis eða
slysadeildar: Eyðið ekki tima I
að framkalla uppköst sjálf —
leggið alla áhersiu á aö koma
harninu undir læknishendur
sem fyrst.
Ef langt er til næsta læknis
eða slysadeildar: bar sem rétt
er að koma af stað uppköstum
er besta aðferðin að gefa eina
matsk. af ipecacsaft og að
minnsta kosti einn bolla af
vatni. Ef ekki er kastað upp
innna 20 minútna, má endur-
taka skemmtinn — aðeins einu
sinni. Ipecacsaft er fáanleg hjá
lyfsölum, og ætti að vera til á
heimilum, sem eru þannig i
sveit sett, að langt er i læknis-
hjálp. Hægt er að kaupa litinn
skammt af ipecacsaft án
lyfseðils.
Ipecacsaftin er búin til úr
suður-ameriskri plöntu og
veldur svo til örugglega upp-
köstum, þvi hún orsakar að
heilinn segir maganum að
tæmast.
Ef ipecacsaft er ekki við
höndina, komið þá af stað
uppköstum með þvi að stinga
skeiðarskafti eða fingri ofan i
kok á barninu. Til þess að varna
þvi að uppsala lendi i öndunar-
pipum og lungum barnsins, er
best að leggja það á grúfu með
höfuðið lægra en mjaðmir: litil
börn er best að leggja yfir hnén i
„flengingarstellingu”.
Gefið ekki saltvatn til að
koma af stað uppköstum.
Sannast hefur að salt er hættu-
legt sem uppsölulyf.
Ef ekki er kastað upp innan 20
minútna af einhverjum
ástæðum, má endurtaka ipecac-
inngjöfina — aðeins einu sinni
eins og þegar hefur verið sagt.
Hringdu i næsta lækni eða
sjúkrahúr og fáðu frekari fyrir-
mæli. Munið að við komuna til
sjúkrahúss á að hafa meðferðis
eiturilátið, merkimiða og af-
gang eitursins ef fyrir er eða
sýnishorn af uppsölu.
FYRSTA HJÁLP VIÐ EITRUN
Komiö harninu strax undir
læknis hendur. Hringið á slysa-
deild, sjúkrahús eða i næsta
lækni og gerið grein fyrir hvað
gerst hefur, fáið frekari fyrir-
mæli. Ef annar aðili getur
kallað á hjálp, byrjið þá strax
fyrstu hjálp. Eiginleikar
eitursins ákvarða hvaða fyrsta
hjálp er veitt — eins og bent er á
hér að neðan — þar til læknis-
hjálp fæst.
Ef barnið er meðvitundarlaust
eða með krampa:
Framkallið ekki uppköst.
Gefið barninu vatn eða
mjólk. Skammtur: 1 til 2
bollar fyrir barn undir 5 ára
aldri, — allt að 1 litri fyrir
börn 5 ára og eldri.
Komið barninu strax á
slysadeild eða sjúkrahús —
takið með umbúðir eiturs-
ins, merkimiða eða afgang
til hjálpar við að greina
eitrið.
Ef barniö hefur tekið inn lyf i of
stórum skammti eða eitur, sem
ekki er ætandi (eyðandi, brenn-
andi) efni eða oliuefni:
Gefið barninu vatn eða
mjólk. Skammtur: 1 til 2
bollar fyrir börn 5 ára og
yngri — allt að 1 litri fyrir
börn 5 ára og eldri.
Komið af stað uppsölu með
þvi að stinga fingri eða
skeiðarskafti ofan i kok
barnsins. Gefið ekki salt-
vatn.
Komiö barninu strax á
slysadeild eða sjúkrahús,
takið með umbúðir, merki-
miða, afgang eiturs eða
sýnishorn af uppsölu.
Ef langt er i næsta lækni eða
sjúkrahús. Gefið 1 matskeið af
ipecacsaft, með a.m .k. 1 bolla af
vatni. (Ef engin uppköst verða
innan 20 minútna, má endur-
taka skammtinn einu sinni).