Vísir - 18.08.1977, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 18. ágúst 1977
VÍSIR
VÍSIR
ttj'cfandi: Hf.vkjapmit hf
Kramkvæmdastjóri: Davift (iuómundsson
Kitstjórar: l»orsti*inn l'álsson áhm.
Olafur Itaunarsson.
Itilstjórnarfulltrúi: Bragi Guömundsson. Króttastjóri erl«*ndra frótta: (iuhmundur G. Pétursson '*
l msjón meh HelgarhlaAi: Arm Dórarinsson Blaftamenn: Aftíltírs Hansen. Anna Heiftur Oddsdóttir,
Kdda Andrósdottir. Kinar K Guftfinnsson, Elias Snæland Jónsson, Kinnbogi Hermannsson, Guftjón
Arngrimsson, Hallgrimur H Holgason. Kjartan L Pálssón. Oli Tynes. Sigurveig Jónsdóttir. Sveinn '
Guftjonsson. Sa*mundur Guftvinsson. Iþróttir: Bjórn Blöndal.'Cylfi Kristjánsson C’tlitsteiknun: Jón
Oskar Hafstqinsson. Magnús Olaísson l.jósmyndir’: Kinar (íunnar Kinarsson. Jens Alexandersson.
Loftur Asgeirsson''
Sfilustjori: pall Stefónsson Auglvsingastjóri: Dorsteinn Kr Sigurftsson
Dreifiugajstjóri: Sigurftur K. Petursson
Auglvsingar: Siftumúla s. Simar H22t»0. Hiitill. Askriftargjald kr. á mánufti innanlands.
Afgreiftsla : Stakkholti :M simi Hlilill Verft i Liusasiilu kr. 70 eintakift.
Ititstjórn : Siftumula II. Sfmi Hlilill. 7 línui . Preiitun: Blaftaprent Iif
Vítahtingurínn
Fyrr i sumar stóðu daglegir málsvarar stjórnmála-
flokkanna í þrætum um það# hverjum bæri heiðurinn
af kjarasamningunum. Framsóknarmenn riðu á vað-
ið og fullyrtu, að formaður þeirra hefði ráðið öllu um
niðurstöðu samninganna., Þessu undu stjórnarand
stæðingar illa og reyndu hvað þeir gátu til þess að
eigna sér glæpinn.
Allar voru þessar umræður spaugilegar. Kynlegast
er, að menn skuli hælast um eftir að hafa komið slík-
um verðbólgusamningum á. Áður fyrr reyndu ráð-
herrar að sverja af sér hlutdeild í verðbólgusamning-
um, svo var a.m.k. veturinn 1974.
Sannleikurinn er sá, að hér var um að ræða mjög
alvarlega verðbólgusamninga og það er barnaskapur
einn að berja höfðinu við steininn i því efni. Kaup-
hækkanirnar voru ákveðnar meiri í einu lagi en hækk
anir á útflutningsafuröum leyfa. Mismuninn verður
að greiða með innistæðulausum ávísunum, og verð-
bólgan ein getur jafnað þá reikninga út.
Þeir aðilar, sem verjast í vök í óðaverðbólguþjóðfé-
laginu, kunna þeim örugglega litlar þakkir, sem bera
ábyrgð á verðbólgusamningunum frá því fyrr í
sumar. Það á eftir að sannast eins og oft áður, að slík-
ir samningar færa mönnum ekki bætt ævikjör í raun
og veru.
Afleiðingar kjarasamninganna fara nú smám
saman að koma í Ijós. Síðustu daga hef ur komið f ram,
að yfirvofandi er stöðvun fiskvinnslufyrirtækjanna
fyrir sunnan og vestan, og upplýst hefur verið, að
fiskvinnslustöðvar annars staðar á landinu standa
frammi fyrir miklum erfiðleikum á næstu mánuðum.
Kjarasamningarnir kalla þannig á atvinnuleysi eða
meiri verðbólgu.
Gegn þessum vanda verður nú að bregðast.
Hugsanlegt er, að i sumum tilvikum a.m.k. sé ekki
fyllstu hagkvæmni gætt í rekstri, kemur þar bæði til
skipulag og starfsmannaf jöldi. Vanda af þessu tagi
verða fyrirtækin sjálf að leysa. Á hinn bóginn hljótum
við að standa enn einu sinni frammi fyrir
þeim vanda er fylgir kauphækkunarsamningum, sem
greiða á með innístæðulausum ávísunum, að gengið er
rangt skráð.
Þaðgetur svo leitt til enn alvarlegri vandamála, ef
stjórnvöld neita að horfast í augu við staðreyndir af
því tagi eins og gerðist 1974. Þá fengu menn gjaldeyri
og lánsfé í bönkum í raun og veru á niðurgreiddu verði
með þeim af leiðingum að viðskiptahallinn jókst miklu
meir en ella hefði orðið.
I gjaldmiðlaþætti Visis sl. þriðjudag er greint frá
því áliti danskra efnahagssérfræðinga, að óhjá-
kvæmilegt sé að fella gengi dönsku krónunnar þar
sem verðbólgan þar i landi sé nú helmingi meiri en i
helsta viðskiptalandi Dana, Þýskalandi. Við höfum
oftsinnis staðið frammi fyrir vandamálum af þessu
tagi og flest bendir til, að sagan sé enn einu sinni að
endurtaka sig.
Viö höfum neyðst til þess að fella gengið eða iáta
það síga í því skyni að treysta rekstrargrundvöll út-
flutningsatvinnuveganna. Sllkar aðgerðir hafa á hinn
bóginn leitt til mikilla kostnaðarhækkana og kallað á
nýjar launahækkanir, enda eru kjarasamningar
uppsegjanlegir við slikar aðstæður.
Þetta pr vitahringur, sem erfitt hefur reynst að
brjótast út úr. Reyndar erum við ekki einir á báti í
þessu efni, en vandamálin eru þó miklu hrikalegri hér
en víðast hvar annars staðar. Einfaldar staðreyndir
af þessu tagi ættu að sýna mönnum fram á mikiivægi
þess, að valdaaðilarnir í þjóðfélaginu geri pólítískt
samkomulag um viðnám gegn verðbólgu.
Stjórnvöld og hagsmunasamtök þurfa að eiga aðild
að siíku samkomulagi. En meðan við stígum verð-
bólgudansinn hver í sínu horni gerum við ekkert nema
tapa. Það er bláköld staðreynd, sem tími er kominn
til, að menn horfist i augu við.
Örnum hefur ftekkað úr 122 í 94 fugla:
Nú er vitað um 62 fulloröna erni hcr á landi, 25 unga erni og sjö unga
samkvæmt upplýsingum fuglaverndarfélagsins.
Veldur veiðibjöllu-
eitrið aðallega tjóni
á arnarstofninum?
Vorið 1977 gerðu 22 arnarpör
tilraun til varps á tslandi, sam-
kvæmt upplýsingum Fugla-
verndarfélags tslands.
Varp heppnaðist hjá 5 pörum
og upp komust 7 ungar. Við fjög-
ur hreiður fannst skurn af
arnareggjum og úr einu hreiðri
hvarf ungi. 2 arnarhræ fundust
á árinu.
Liklegt er að f mörgum tilfell-
um hafi varp misfarist vegna
mannaferöa um hreiðursvæðin
það er ferða minkaveiðimanna,
selveiðimanna og fólks sem er
aö hirða um æðarvarp. Með
hækkandi verði á æðardúni og
selskinnum hefur áhuginn fyrir
þessum atvinnugreinum aukist.
Arið 1977 er með vissu vitað
um 62 fullorðna erni, 25 unga
emiog 7 unga. Alls er þvi stofn-
inn 94 fuglar en var 122 á sama
tima 1976.
Að sögn talsmanna Fugla-
verndarfélagsins eru ástæður
fækkunar arna eflaust marg-
þættar. Jafn og stöðugur áróður
i fjölmiðlum gegn vargfugli
hefur verið á þessu ári. Rikis-
valdið hefur leyft nærri ótak-
markaðan útburð svefnlyfja og
eiturs sem félagið telur gagn-
laust til þess að minnka stofn
veiðibjöllu en hættulegt arnar-
stofninum.
Taka fuglaverndarmenn
fram, að á arnarvarpsvæði sést
ekki veiðibjalla. Þegar komið er
inn á svæðið rikir algjör þögn
þótt i talsverðri fjarlægö sé
mikið af veiðibjöllu. Veiði-
bjölluungar eru lika mjög
auðveld bráð fyrir haförninn.
Mjög óviða hefur verið
kvartað um tjón vegna arna og
meðan stofninn var stór og
dreifður um allt land var hvergi
minnstá tjón af þeirra völdum.
Þess má geta að 1975 eyddu
Norðmenn tæpri 1 milljón
norskra króna til verndunar sin-
um arnarstofni. 1 Vestur Þýzka-
landi gæta hermenn 2ja hreiðra
i Schlesvig Holstein og á Græn-
landi hafa miklar ráðstafanir
verið gerðar til að vernda stofn-
inn þar.
Fuglaverndarfélag Islands
telur að það sé fyrir góðvild og
framsýni þeirra ágætu arnar-
bænda, sem þyrma og hafa
þyrmt erninum að hann sé ekki
lögu útdauður á Islandi og beri
þeim þakkir og virðing lands-
manna fyrir.
Þegar rætt hefur veriö um síldarævintýri Islendinga
og áhrif þeirra á síldarplássin fyrir norðan og austan, er
það skoðun margra, sérstaklega þeirra, sem eru á
vinstra kanti stjórnmálanna, að getuleysi einkafram-
taksins hafi fyrst og fremst valdið þeim erfiðleikum,
sem urðu eftir að síldin hvarf. En sé málið skoðað betur,
kemur í Ijós, að i þeim plássum, sem urðu hvað harðast
úti, var ríkið oft umsvifamest. Þannig er alls ekki hægt
að skella skuldinni á einkaframtakið á þennan hátt, og
vandi þessara staða verður aldrei leystur með slíkum
svo miklar, að atvinnuleysi á
vissum árstimum væri þolanlegt.
— Möguleiki á þvi aö sækja
vinnu i aðra landshluta, þegar
sildveiöar lágu niðri.
— önnur atvinnutækifæri fyrir
hendi er sildveiðar lágu niðri eöa
brugðust. Allt þetta var fyrir
hendi á sumum stöðum: Tekjurn-
ar af sildinni voru oft svimandi
háar, ekkert tiltökumál þótti að
fara á vertið suður með sjó, og á
sumum stöðum var fjölbreytni I
atvinnulifinu nægileg eða mögu-
leiki á þvi að auka hana á stuttum
tima á hagkvæman hátt.
ÁRSTIÐABUNDNAR
SVEIFLUR
Aðalerfiöleikarnir hjá sveitar-'
félagi, sem byggði afkomu sina á
sildveiðum og vinnslu hennar
voru þeir, að sildin var árstiöa-
bundin, og af þeim sökum varö oft
tilfinnanlegt atvinnuleysi hluta
ársins. Til þess að byggð I slikum
sveitarfélögum gæti dafnaö og
veriö varanleg þurfti eftirfarandi
að koma til.:
— Tekjurnar af sildinni að vera
SILDARKoNGARNIR
OGSJÁVAR-
PLASSIN
Það sem réð fjárfestingum og
aögerðum einkaaðila og einstak-
linga i sildarútvegnum, var vita-
skuld að græða peninga. Atvinnu-
rekendur reyndu þvi aö hafa um-
svif sin sem mest á þeim stöðum,
er best lágu við sildveiðunum.
Fjöldi aðkomumanna kom einnig
i sildarplássin um veiðitlmann i
von um uppgripatekjur.
Þannig var á lausu bæði
fjármagn og vinnuafl, sem sner-
ist i kring um sildina, og skapaö-
ist algjört gullgraftarástand á
sumum stöðum. Jafnvel byggðust
upp staðir, er áttu engan annan
tilverugrundvöll en sildina og
fóru svo alveg eða þvi sem næst i
eyöi eftir að hún brást. Reyndar
var það viðhorf sumra, að slik
pláss þyrftu ekki að vera óæski-
legri en hin, sem væru varanlega
i byggð og má nefna Jónas frá
Hriflu i þvi sambandi.
Vandræöin viö að fá fólk til aö
leggja pening i annan atvinnu-
rekstur en sildarútveginn i sildar-
plássunum voru vitaskuld I þvi
fólgin, að þegar sildin kom, ruku
allir i hana og ekki hægt að halda
nokkurri sálu i annarri vinnu.
Mikil fjárfesting til að auka fjöl-
breytni atvinnulifsins i sildar-
plássunum var þess vegna næst-
um óhugsandi, ef ætlast átti til að
hún stæði undir sér.
Einnig hefur skipulag fjárfest-
ingarlánasjóða alltaf verið
þannig, að einkaaöilar hafa átt
mjög erfitt með aö færa fjármagn
á milli atvinnugreina, og þaö
þýddi, aö sildarkóngarnir áttu
ekki auðvelt með aö fara út i
annan atvinnurekstur þótt þeir
fegnir vildu.
RIKIÐ OG
SILDARBRANSINN
Rikið hóf þátttöku sina I sildar-
bransanum rétt fyrir 1930. Var
meginástæða þess sú, aö útlend-
ingar voru mikils ráöandi i
sildarútvegnum, og varö landinn
oft að þola mikið misrétti þess