Vísir - 21.08.1978, Blaðsíða 10

10
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
'Framkvæmdastjóri: Davifi GuAmundsson '
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
Ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta:
Guðmundur Pétursson. Umsjón mefi helgarblafii: Arni Þórarinsson. Blaöa-
menn: Berglind Asgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónssor
Guðjón Arngrimsson, Jón Einar Guðjónsson, Jónina Mikaelsdóttir, Katrin Páls-
dóttir, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Gylfi
Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson,Jens
Alexandersson. utlit og hönnun: Jón Oskar Haf steinsson, Magnús Olaf sson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson Askriftargjald er kr. 2000
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson á mánufii innanlands.
Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla 8. Verfi i lausasölu kr. 100
Simar 86611 og 82260 eintakifi.
Afgreiðsla: Stakkholti 2—4 sími 86611 Prentun Blafiaprent h/f.
Ritstjórn: Siðumúla 14 slmi 86611 7 linur
Vitum við hvers
virði frelsið er?
Það má segja um f relsið og mannréttindin eins og svo
margt annað sem við njótum, að enginn veit hvað átt
hef ur fyrr en misst hef ur. Við lítum á það sem sjálfsagð-
an hlut að mega haf a ákveðnar skoðanir á því, sem er að
gerast í kringum okkur og tjá þær óheft, og sömuleiðis að
okkur sé frjálst að setja okkur markmið og vinna að
þeim innan ramma þess þjóðfélagsforms, sem við höf-
um valið okkur.
En það kæmi vissulega flatt upp á okkur, ef blaðinu
yrði snúið við einn góðan veðurdag og við yrðum að búa
við það þjóðskipulag, sem vfðast hvar tíðkast austan
tjalds. Engar skoðanir mætti þá birta, aðrar en þær, sem
stjórnvöldum væru þóknanleegar og lýðræðisleg
mannréttindi svo sem fundafrelsi og félagsstarfsemi
yrðu úr sögunni. Hér yrði aðeins leyfð starfsemi eins
flokks. Flokkurinn réði í raun vali þingmanna. Kosn-
ingabaráttan yrði fólgin i því að smala 99% kjósenda á
kjörstað.
Stjórnvöld myndu banna ferðalög, listamenn og
vísindamenn yrðu að vinna samkvæmt formúlum vald-
hafanna, ritskoðun yrði tekin upp, leynilögreglusveitum
komið á fót og óspart beitt símahlerunum og öðrum
persónunjósnum. Ef menn sættu sig ekki við þær skorður
sem frelsinu yrðu þannig settar yrðu þeir beittir ýmiss
konar þvingunum, fangelsaðir eða lokaðir inni á geð-
veikrahælum. Alræðiskerfið krefðist þess að öll lýð-
ræðisleg mannréttindi yrðu afnumin. Ef eitthvað yrði
slakaðá, væri hætt við að grundvöllurinn undir bæði hinu
efnahagslega og stjórnarfarslega alræði veiktist veru-
lega eða jafnvel brysti.
Til þess að koma í veg f yrir slíkt myndu ráðamenn for-
ysturíkis alræðishyggjunnar taka til sinna ráða og beita
vopnavaldi. Skriðdrekar yrðu brátt komnir hér á götur
og torg og þeir, sem ekki gæfust upp skilyrðislaust yrðu
fangelsaðir eða skotnir.
Þannig hafa viðbrögð Kremlherranna verið við slíkar
aðstæður og einmitt í dag er víða um heim mótmælt einu
óhugnanlegasta dæminu um ofbeldi þeirra gegn
sjálfstæðri þjóð, innrásinni í Tékkóslóvakíu.
Ráðamenn í Moskvu töldu þá brýna nauðsyn bera til
að gripa í taumana og skipta sér af innanríkismálum í
Tékkóslóvakíu vegna þess að talsverð hreyfing í frjáls-
ræðisátt var orðin í landinu undir stjórn Alexanders
Dubceks og félaga hans.
Dubcek hafði ákveðið að stíga eitt eða tvö skref í átt
til frelsisins, auka valddreifingu i efnahagskerfi
landsins, og gera þær breytingar á stjórnkerf inu, að rit-
skoðun yrði afnumin og starfsemi fleiri stjórnmála-
flokka en Kommúnistaflokksins yrði leyfð í landinu.
Sovétf oringjarnir vissu sem var, aðef leyfð yrði frjáls
gagnrýni á stefnu stjórnvalda í Tékkóslóvakíu myndu
koma fram kröfur um hið sama i öðrum kommúnista-
ríkjum Austur- Evrópu og þá yrði valdakerfi
kommúnismans hætta búin.
Þess vegna notuðu þeir herafla sinn og vígvélar til
þess að kæfa þessa merkilegu tilraun Dubceks nánast i
fæðingu, — þessa viðleitni til þess að f ramkvæma sósíal-
isma með manneskjulegum blæ, eins og frumkvöðlarnir
nefndu hana.
Rússar og leppríki þeirra hafa svo undanfarinn áratug
beitt hervaldi til þess að halda þjóðinni i greipum sínum.
Nú eru þar á bak við lás og slá þúsundir pólitískra fanga.
Þótt margvíslegar breytingar hafi orðið í Evrópu á
siðastliðnum 10 árum er enn sami grundvallarmunur og
áður var á stjórnarháttum í kommúnistaríkjunum og
lýðræðisríkjunum. Þar eru andstæðurnar jafn miklar og
þegar borið er saman svart og hvitt.
En vestræn lýðræðisríki verða að halda vöku sinni. Það
verður best gert með því að þegnar þeirra geri sér grein
fyrir hvers virði frelsið og öryggið er.
Mánudagur 21. ágúst 1978 VISIB
Þannig litur kjarnaofninn góði f Princeton-háskólanum út. í honum tókst að
hita vetni upp i sextiu milljón gráður, sem er þrjátiu og fimm milljón gráð-
um meiri hiti en áður hefur tekist að ná.
Tiu kíló af vetni
nœgjq til að
rafmagna USA
Bandarískum vísindamönnum við Princeton-
háskóla tókt nýlega að hita vetni í sextíu milljón
gráður í afbrigði af Tokamak-kjarnaofninum svo-
nefnda, eins og flestum er sjálfsagt kunnugt um
af fréttum. Er það þrjátíu og fimm milljón gráðum
meiri hiti en áður hefur tekist að ná í slíkum ofni. í
hitanum bræddustsjö milljón vetnisatóm saman, og
úr varð helíum og ósköpin öll af orku.
Hvað gerðist í ofninum?
Dr. Melvin Gottlieb, sem
haföi yfirumsjón með tilraun-
unum i Princeton, sagði á
blaðamannafundi þar sem til-
kynnt var um árangurinn að
hann væri betri en nokkur hafi
þorað að vona. „Vegna hitans
náði vetnisplasma að fara af
stað af sjálfsdáðum, og halda
áfram andverkunum sagði
hann „Hefðum við veriö með
stærri kjarnaofn, hefðum við
getaö lokað fyrir upptök hitans
án þess að andverkun samrun-
ans stöðvaðist. Nokkurs konar
keðjuverkun hefst með einni
samruna andverkun, sem leysir
orku og veldur öðrum andverk-
unum. Eftir að það takmark
næst, verður unnt að framleiða
180 sinnum meiri orku en þarf
til þess að koma keðjuverkun-
inni af stað.”
Visindamenn úr. öðrum til-
raunastofnunumsem hafa notað
Dr. Melvin Gottlieb, sem hefur
yfirumsjón með kjarnorkutii-
raununum i Princeton, kynnti
árangurinn á blaðamannafundi
fyrir skömmu, og sagði þá að
tilraunin hefði tekist mikið fyrr
og árangurinn orðið mun betri
en nokkur þorði að vona.
aðrar aðferðir til aö koma af
stað kjarnasamruna, svo sem
leisergeisla og speglaútbúnað,
hafa náð hærra hitastigi á vetn-
inu en náðist i tilrauninni i
Princeton, en þeir hafa hins
vegar verið i vandræðum með
að halda plasmanum heitum.
Árið 1970 náöu visindamenn
fimm milljón gráðu hita i
Tokamak-kjarnaofni. I lok árs-
ins 1977 náðu þeir tuttugu og
fimm milljón gráðu hita. „Það
tók okkur sjö ár að fara úr fimm
milljón gráðum og upp i tuttugu
og fimm milljónir”, sagði
Gottlieb. „Þaö hefur tekið okkur
sex mánuði að ná siðari þrjátiu
og fimm milljón gráðunum”.
Það er engum erfiðleikum háð
að ná vetni úr sjónum.
Úrganginum er ekki hægt að
breyta i sprengjur. Litill geisla-
virkur úrgangur er samfara
kjarnasamruna. Að visu er
geislavirkni i vegg kjarnaofns-
ins, en hann er auöveldara að
ráða viö en eldsneytisstengirnar
frá venjulegum kjarnorkuver-
um. Til gamans má geta þess,
að allt það rafmagn, sem þörf er
á i Bandarikjunum á einni
klukkustund, væri hægt að fá úr
tiu kilógrömmum af vetni.