Vísir - 29.08.1978, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 29. ágúst 1978
Eftir stuðningsyfirlýsingu ólafs Jóhannessonar við Lúðvik
Jósepsson I forsæti vinstri stjórnar verður styrkleiki Ólafs innan
Framsóknarflokksins vart dreginn I efa.
Það þótti merki um þverrandi áhrif ólafs, i upphafi stjórnar-
myndunarviðræðna, þegar gengið var til viðræðna um vinstri stjórn
i stað hlutleysisyfirlýsingar ólafs.
Yfirlýsing Óiafs nú tekur af öll tvimæli um völd Ólafs innan
Framsóknarflokksins. Hún er gefin með hinni gamalkunnu aðferö
formannsins, persónuleg yfirlýsing án samþykkis frá flokknum.
Þennan leik hefur ólafur margoft leikið áöur.
Þegar svo yfirlýsingin var komin fram og hafði haft tilætiuð áhrif,
tók ólafur þegjandi á móti óanægju flokksbræöra sinna en ekkert
breyttist.
-------------------------‘
Oskar Magnússon blaðamaður skrifar
v um leikfléttur við stjórnarmyndun
Hvað sér ólafur langt?
Það er rétt að huga ofurlitið
að þeim leikjum, sem formenn
stjórnmálaflokkanna hafa leikið
frá upphafi stjórnarmyndunar-
viðræðna i ár.
Fyrsta spurningin, sem lýtur
að Ólafi Jóhannessyni, er hvort
hann hafi þegar, er hann fór I
margumrætt „fri” sitt til Þing-
valla við upphaf fyrstu vinstri
viðræðnanna, vitað um næstu
leiki. Það verður mjög dregið I
efa. Honum hefur að visu
eflaust verið ljóst, að þær
viðræður myndu aldrei leiða til
árangurs enda hljóðið ekki gott I
mönnnum við upphaf þeirra.
Þjóðviljinn lýsti þvi t.d. yfir, að
vinstri viðræður undir forystu
Benedikts Gröndals væru ,,nán-
ast hlægilear og liklega skripa-
leikur einn”.
Ólafur byrjar ekki að flétta
fyrir alvöru, fyrr en Fram-
sóknarflokkurinn gengur inn i
viðræðurnar undir forystu Lúð-
viks Jósepssonar.
Hugmyndin var minni-
hlutastjórn.
Eftir ályktun Verkamanna-
sambandsins ætluöu Alþýðu-
bandalag og Alþýðuflokkur
aldrei að mynda stjórn með
Framsóknarflokki. Hugmyndin
var minnihlutastjórn og það
undir forsæti Benedikts Gröndal
og með a.m.k. einum utanþings-
manni og þá I embætti utan-
ríkisráðherra. Atti það að vera
maður úr utanrikisþjónustunni,
sem áunnið hefði sér traust á
erlendum vettvangi.
Nú ruglar ólafur spilið. Lúð-
vik Jósepsson fékk umboð til
myndunar meirihlutastjórnar.
Hann var þvi neyddur til að hafa
Framsókn með. Ætlunin var
þvi, að leggja fyrir Framsókn
strax á fyrsta formlega
viðræðufundi flokkanna
þriggja, nokkuð fastmótaðar
tillögur sem Framsókn gæti
ekki gengiö að. Þannig átti að
losa sig við þá út úr viðræðun-
um. Að þvi búnu gengi Lúövik á
fund forseta og tilkynnti honum,
að myndun meirihlutastjórnar
hefði mistekist. Hitt væri svo
aftur folald undan annarri meri,
að hann og Benedikt hefðu
minnihlutastjórn tilbúna. Atti
þá Benedikt að fá umboðið og
verða forsætisráðherra minni-
hlutastjórnarinnar. Þetta sá
ólafur.
Það er þvi með ráði gert, að
Ólafur gengur að ýmsum tillög-
um Alþýðuflokks og Alþýöu-
bandalags i upphafi og þá er
hann þegar með næsta leik
tilbúinn.
Sá leikur er siöan stuðnings-
yfirlýsingin við Lúövik. Hún
veldur þvi, að skiptingin milli
Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags riðlast. Lúðvik sér sér leik
á borði.
Breyttar forsendur.
Lúðvik segir nú Alþýöuflokks-
mönnum, að forsendur fyrir for-
sæti Benedikts séu breyttar.
Framsókn sé komin inn i mynd-
ina og hafi lýst yfir stuðningi við
sig i embættið. Alþýðuflokkur-
inn verði að svara af eða á um
það.
Ólafi Jóhannessyni var auð-
vitað ljóst, að Alþýðuflokkurinn
myndi aldrei samþykkja forsæti
Lúðviks, til þess væru allt og
margir „kommahatarar ” I
flokknum. Böndin hlytu þvi aö
berast að honum sjálfum aö
Lúövlkfrágengnum. Hann stæði
þá með pálmann i höndunum,
forsætisráðherra I stjórn með
krötum og þar með gæti hann
stöðvað það sem Framsóknar-
menn kalla „umbótabrölt”
kratanna. Eða hvað gat Alþýðu-
flokkurinn annað gert en að
samþykkja Ólaf? Attu þeir að
láta aðra stjórnarmyndunartil-
raun stranda á manni en ekki
málefnum?
Reyndu samt.
Alþýðuflokkurinn gerði engu
að siður lokatilraun til að leysa
forsætisráðherramálið fyrir
flokksstjórnarfundinn, þar sem
afstaöa skyldi tekin. Rætt var
við Alþýðubandalagið og reynt
að ná samstöðu um að forsætis-
ráðherrann yrði utanþings-
maður. Það tókst ekki. Lyktirn-
ar urðu siðan þær, að Alþýðu-
flokkurinn samþykkti loðna
ályktun með Gylfalegu yfir-
bragði. Lúövik tók ályktunina
sem neitun og boltinn barst til
Ólafs. Hann var nú kominn I
óskastöðu sina. Allir möguleik-
ar Alþýðuflokksins á að koma
fram kröfum sinum um endur-
skoðun ýmissa hlunnindamála
stranda á ólafi. SIS verður ekki
haggaö. Og bær tillögur, sem
Framsóknarflokkurinn gekk að
upphafi Lúðviksviðræðnanna
þótt óaðgengilegar hafi verið,
getur ólafur eflaust sveigt til
nú, þegar hann er kominn i
forsæti.
Ef reynt er aö skyggnast
örlitið lengra, þá er það ekki
ósennilegt, að þeir Ólafur og
Lúövik hafi brætt með sér að
þessi stjórn.sem nú er i burðar-
liðnum, verði aðeins til vorsins
og þá verði efnt til nýrra kosn-
inga. A þeim tima verði hægt aö
fara svo illa með Alþýðuflokk-
inn að fylgið muni hrynja af
honum.
Það er og vert að hafa I huga,
að Ólafur Jóhannesson i em-
bætti forsætisráðherra getur
rofið þing, þegar honum þókn-
ast og raunar ekki ósennilegt að
það verði gert fyrr en siðar ef að
þessari stjórn verður. Lögum
samkvæmt þarf Ólafur ekki
fulltingi samstarfsflokks sinna.
Og þegar vitað er um áhuga
Ólafs á utanþingsstjórn, sem
aöeins starfaði til vorsins,
verður þessi möguleiki enn
sennilegri.
Hvar fléttaði Lúðvik?
Neitun Alþýðubandalagsins á
þátttöku i nýsköpunarstjórn var
skýr og afdráttarlaus og auð-
sætt að við tækju vinstri við-
ræður.
Hvort sem það nú var Alþýðu-
flokkurinn eða Alþýðubanda-
lagið, sem sprengdi þær við-
ræður, er ljóst, að I þeirri
sprengingu fólst ekki nein flétta
nema ef vera skyldi, aö Alþýðu-
bandalagið hafi þá haft litinn
áhuga á stjórnarþátttöku. Vitað
er um skiptar skoðanir þar um
innan flokksins um það leyti.
Að öðru leyti var næsti leikur
þá óráðinn. Hafi Alþýöubanda-
lagið sprengt viðræðurnar, hef-
ur það verið Reykjavikurarmur
flokksins, að frátöldum verka-
lýðsleiðtogunum, sem orðið hef-
ur ofan á.
Þvi hefur raunar veriö haldið
fram, að eftir að Framsókn er
orðinn beinn þátttakandi I við-
ræðunum og minnihlutastjórn
ekki sýnileg, hafi Lúövik gengið
illa að fá sina menn til aö sam-
þykkja meirihlutastjórn án þess
aö hermálið verði tekið inn I. Er
sagt að þeir sem haröast börð-
ust fyrir hermálinu hafi aðeins
talið tilslökunina byggjast á þvi,
að um minnihlutastjórn væri aö
ræða. Þá kemur stuðningsyfir-
lýsing ólafs enn til skjalanna.
Alþýðubandalagið sér þá, að
möguleiki er á forsætisráð-
herraembættinu ef hermálið er
látið biöa.
Spilin stokkast upp, Lúðvik
verður ekki forsætisráöherra,
en of seint er að gera hermálið
að skilyrði nú. Alþýðubandalag-
ið sitji þvi herstöðvarmálslaust
i rikisstjórninni.
Ef á heildina er litiö, veröur
ekki séð, að Lúövik Jósepsson
eða Alþýðubandalagið hafi ver-
iö með þaulhugsaða leiki fram i
timann nema ef vera skyldi að
Lúðvik og Ólafur hafi tvinnað
saman á endasprettinum og
hyggi á kosningar eftir skamm-
an tima.
Ályktun Verkamanna-
sambandsins.
Astæðan fyrir kúvendingunni
á afstöðu Alþýðuflokksins og
Albvðubandalagsins til hvor
annars er fyrst og fremst sú, aö
óánægja landsbyggðarhópsins,
að meðtöldum verkalýðsleið-
togum úr Reykjavik, kemur upp
á yfirborðið innan Alþýðu-
bandalagsins.
Verkalýðsleiðtogar beggja
flokka sjá fram á sundrung
verkalýðshreyfingarinnar og
stöðugt strið miili Alþýöuflokks-
manna og Alþýðubandalags-
manna innan verkalýðshreyf-
ingarinnar ef þessir flokkar
verða ekki saman i stjórn.
Hugmyndin að ályktuninni er
komin frá Karli Steinari Guðna-
syni, þingmanni Alþýðuflokks-
ins og varaformanni Verka-
mannasambandsins. Það er svo
með náinni samvinnu hans og
Guðmundar J. Guðmundssonar
að hún er samþykkt. Hafa þeir
tveir allar götur siðan verið sem
Síamstviburar og ötullega reynt
aö miðla málum t.d. fyrir
flokkstjórnarfund Alþýöu-
flokksins. þegar Lúövik var
hafnaö.
Þjóðstjórnartöfin.
Ýmsum þótti undarlega lang-
ur sá timi, sem I það fór að
reyna myndun þjóöstjórnar.
Var þeirri skoðun haldiö á lofti
að Geir Hallgrimsson hefði átt
að afgreiöa Alþýðubandalagið
strax. Þeir hefðu enda verið
búnir að lýsa yfir þvi, þegar
Benedikt reyndi nýsköpun, aö
hún kæmi ekki til greina, þar eð
stefnuskrá Alþýðubandalagsins
samræmdist ekki stefnuskrá
Sjálfstæðisflokksins. Þar meö
þótti mönnum málið útkljáð,
eða var stefnuskráin eitthvað
samrýmanlegri nokkrum dög-
um siðar?
Eini sjáanlegi tilgangurinn
við þjóðstjórnarviðræðurnar
var sá, að fyrirfram væri vitaö,
að Alþýðubandalagið féllist ekki
a álika stjórn. Sjálfstæðismenn
gætu þvi lýst yfir þvi, eftir að
viðræðurnar væru farnar út um
þúfur, að Alþýðubandalagið
heföi eyðilagt þriðja stjórnar-
myndunarmöguleikann.
En þegar gefist var upp á
þjóðstjórninni var heldur betur
annaö upp á teningnum. Bæði
formaður og varaformaöur
Sjálfstæðisflokksins kepptust
viö að lýsa yfir þvi, að slit við-
ræðnanna væru ekki neinum
einum að kenna. Höfðu Sjálf-
stæðismenn einhvern pata af
þvi, að verið væri að reyna að ná
samkomulagi milli Alþýöu-
flokks og Alþýöubandalags og
vildu þeir gefa tlma til að það
tækist? Heldur þykir það
ósennilegt enda er Geir
Hallgrimsson einn af þeim sem
leikur beint og blátt áfram og
ekki verður séð að hann beiti
l'eikfléttum. Hvað var þá veriö
að gaufa?
Alþýðuflokkurinn og
sérstaða Benedikts.
Stjórnarmyndunarviðræöurn-
ar nú og þáttur Alþýðuflokksins
I þeim verður að skoðast i ljósi
þess, að Alþýðuflokkurinn vann
mikinn kosningasigur. Þeir llta
þvi þannig á, að það sé skýlaus
krafa fólksins, að þeir taki þátt I
næstu rikisstjórn.
Vegna þessa hafa þeir ekki
getaö „spilað eins töff” og aörir
eins og það var orðaö.
Þá er og að lita á það, að
Benedikt Gröndal hefur nokkra
sérstöðu meðal flokksformann-
anna og ekki sist vegna þess aö
lið hans er að meginstofni skip-
að ungum mönnum og óreynd-
um og sumum hverjum all-
óstýrlátum.
Ekki verður Benedikt sakaöur
um neina fimleika. Þvert á móti
viröist hann hafa tekiö þátt I leik
hinna án þess að fá aö gert.
Er nú svo komið að Alþýðu-
flokksmenn geta varla veriö
ánægðir meö niöurstööuna. Það
er eins liklegt, að Framsóknar-
menn og Alþýðubandalagsmenn
muni reyna allt hvað þeir geta
til að hafa þá að leiksoppi fram
til vorsins og ekki láta nein af
hinum vinsælu málum Alþýðu-
flokksins ná fram að ganga.
Hitt er svo annað mál, að
Ólafur Jóhannesson er I verk-
stjórasætinu og allt útlit fyrir að
hann verði forsætisráðherra
þegar þetta er ritað. Ber hann
sem slikur ábyrgð á verkum
rikisstjórnarinnar og verður aö
svara fyrir hana. Þykir ýmsum
hann og hans menn ekki beint
liklegir til að gera kraftaverk i
efnahagsmálum, af fyrri
reynslu að dæma. Og það siö-
asta sem fréttist af skoðunum
Alþýðuflokksins var það, aö þeir
voru ekki eins bjartsýnir og aðr-
ir á að stjórnarmyndun tækist
og töldu sumir þeirra af og frá
að fallast á þátttöku án þess að
gengiö væri tryggilega frá öll-
um málum til lengri tima.-óM.
LílKFLÉTTUR
FOMMNNANNA
ólafur Jóhannesson hélt stifa fundi um helgina i stjórnarmyndunarviöræö-
unum, og áfram i gær. Myndin hér aö ofan var tekin á fundinum siödegis i
gær. Visismynd: J.A.