Vísir - 30.08.1978, Blaðsíða 11

VISIR Miðvikudagur 30. ágúst 1978
11
Gott verð
fyrir skreið
til Ítalíu
•en framleiðsla hér sáralitil
»Það er nægur
markaður fyrir skreið á
italíu fyrir ágætt verð en
við höfum lítið getað
framleitt fyrir hann,"
sagði Bragi Eiríksson hjá
Samlagi skreiðarfram-
leiðenda við Vísi i morg-
un, en Samlagið hefur
hvatt framleiðendur til
að láta meta skreið hjá
sér til útflutnings.
Bragi sagði að Italir keyptu þó
aðeins skreið af ákveðnum
gæðaflokki, það besta Ur is-
lenskri skreið, en þeir vilja ekki
skreiðina sem við höfum verið
að selja til Nigeriu.
Á ttaliu er nú markaður fyrir
um 4-5 þúsund tonn af skreið og
veröið er frá 1,3-1,5 milljarður á
tonnið eftir gæðaflokkum. Bragi
bjóst við þvi að við ættum sára-
litið af skreið á Italiumarkað
enda hefðu viðskiptabankar
ekki lánaö út á verkun skreiðar
þangað fvrr en i mai s.l. Þá
sagðist Bragi hafa heyrt að að hefði ekki uppfyllt ströngustu leitað eftir skreið frá tslandi, —
skreið frá Noregi á Italiumark- gæðakröfur og væri þvi frekar KS.
Lltiö hefur veriö hengt upp I skreiö fyrir ltaliumarkaö enda hafa iánastofnanir veriö tregar til aö lána til
slikrar verkunar. Hér er veriö aö vinna viö skreiö I Bæjarútgerö Reykjavikur.
Vfsismynd: JA.
FISKIÐNAÐUR ENN í VANDA!
REKSTRARHAGFRÆÐINGUR FÉKK ORÐIÐ
S.l. fimmtudag kom rekstrar-
hagfræðingur nokkur að máli viö
þjóðina i blaðagrein i þessu blaði.
Erindiðvar að ræða greinsem ég
hafði skrifað i Alþýðublaðiö
nokkrum dögum áður sem
fjallaðium fiskiðnað i vanda. Til-
efnið til þess að ég skrifaði um-
rædda grein i Alþýðublaðið var að
ég hafði áhuga á að vekja athygli
á nokkrum staöreyndum er snúa
að fiskvinnslunni og aö gangskör
yrði gerð að þvi að rekstur fisk-
vinnslunnar yröi kannaöur frá
öllum hliðum þannig að koma
mætti þessum rekstri I viöunandi
horf. Kjarni máls mlns var sá að
mér þætti það óeðlilegt ástand að
fiskvinnslueigendur þyrftu að
lokahúsum sinum þegarmikill og
góður afli bærist á land þannig að
dæmi þekkjast um það að þorski
sé ekið i bræöslu vegna vinnslu-
álags ifiskverkunnarhúsunum og
siðast en ekki sist þaö að
markaðsverð á helstu fisk-
afurðum okkar erlendis er mjög
hátt eða svo hátt að um tima
hræddust islenskir útflytjendur
að af þvi gæti leiðst sölukreppa.
Allar ytri aðstæöur eru þvi fisk-
vinnslunni mjög hagstæöar. En
rekstrarhagfræðingurinn segir að
þetta dugi ekki til. Rekstrarhag-
fræðingurinn upplýsir þjóðina um
þaðað laun, vextir af afurðarlán-
um og aðrir vextir og hráefni að
ailir þessir liðir hafi hækkað svo
um munar frá miðju siðasta ári
til júli'78. Rekstrarhagfræðingn-
um hlýtur að vera kunnugt um
það að mikil óðaveröbólga hefur
geisað i landinu undanfarið ár og
allt til þessa tima og af henni
hljóta að leiða nokkrar hækkanir.
En rekstrarhagfræðingnum hefur
láðst að upplýsa hverjir hinir
raunverulegu vextir eru. Vextir
af afurðalánum i dag eru 18,25%
og vextir á viðbótarlánum eru
23,5% á ári. Miðað við 40-50%
verðbólgu hlýtur rekstrar-
hagfræðingurinn aö vera mér
sammála um að þetta séu lágir
vextir og hverju vel reknu fyrir-
tæki ætti að vera það auðvelt aö
greiöa þá. A meðan ekki hefur
veriö komið á fót raunvaxtakerfi
og vextir langt undir verðbólgu-
prósentunni þá er tæpast hægt að
tala um að fyrirtæki tapi af lán-
tökunum. Hvað varöar launa-
kostnaöinn þá er hann talinn vera
rúmlega fimmtungur kostnaðar-
ins af fiskvinnslurekstrinum.
Eitthvað viröist rekstrar-
hagfræðingurinn hafa ruglast i
riminu þegarhann mótmælirmér
um það að fiskvinnslan borgi
verkafólkinunánastlægstu iauná
vinnumarkaðinum. Rekstrarhag-
fræöingurinn segir aö 200-300 þús.
á mánuði séu algeng laun með
inniföldu bónusálagi i fisk-
vinnslunni. Þetta er rétt en fýrir
50-70 stunda vinnuviku þá eru
þetta nánast lægstu vinnulaun
sem greidd eruá vinnumarkaðin-
um. Rekstrarhagfræðingurinn
skal einnig niplýstur um það að
þar sem bónusálag er ekki greitt
eru vinnulaunin miklu lægri eða
þaulægstusem um getur á vinnu-
markaðinum.
Það virðist eitthvað fara i
taugarnar á rekstrarhag-
fræðingnum að gerðar yrðu raun-
veruiegar rekstrarstöðukannanir
á fiskvinnslunni. Rekstrarhag-
fræðingurinn likir slikri könnun
við uppsetningu popphátiðar. Ef
til vúl er það fremur sérsvið
rekstrarhagfræöingsins að setja
upp popphátiðir heldur en að gera
rekstrarkannanir á fiskvinnsl-
unni. En burt séð frá þvi þá er það
einmitt mergurinn málsins. Það
þarf að gera rekstrarkannanir
sem leiða siöan af sér þær
breytingar á rekstrarskipulaginu
sem til heilla horfa fýrir þjóðina
fremur en fáeina útvalda fisk-
vinnslueigendur. Rekstrarhag-
fræöingurinn hefur liklega aldrei
heyrt talað um hluti eins og
sparnað, hagræðingu, betri nýt-
ingu, samvinnu, arðbæra fjár-
festingu o.s.frv. Allt eru þetta at-
riði sem skipta máli og verður að
beita i hvaða rekstri sem er ef
hann á annað borö á aö bera sig.
Það verður einnig að gera I fisk-
vinnslunni en ég leyfi mér að ef-
ast um að svo sé fyrr en að ýtar-
leg könnun hefur fariö
fram.Margumtalaöur rekstrar-
hagfræðingur má gjarnan setja
upp popphátiðir á meðan fyrir
mér.
Hver er ábyrgð fisk-
vinnslueigenda?
Ég spurði i grein minni I Al-
þýðublaðinu hver væri ábyrgð
fiskvinnslueigenda gagnvart
verkafólkinu og þjóðinni.
Rekstrarhagfræöingurinn
svaraöi og sagöi að ábyrgðin væri
fólgin I þvi að „kynna þjóðinni
ástand og horfur á hverjum
tima”. Ekki telur rekstrarhag-
fræöingurinn mikla ábyrgð vera
samfara þvi að hafa 1 höndunum
hundruð miljóna króna fjárfest-
ingu I undirstöðuatvinnuvegi
þjóðarinnar. Reks trarhag-
fræöingurinn þekkir sýnilega ekki
viða til. 1 fjölmörgum byggðar-
lögum byggja nánast allir af-
komu sina á fiskiðnaði eins og
þjóðin öil gerir. Þjóðin er þvi háð
vilja og ákvörðunum fáeinna fisk-
vinnslueigenda. Ef ábyrgö þeirra
er eingöngu fólgin i þvi að veita
þjóöinni upplýsingar um mis-
munandi tap á hverjum tima, þá
getur almenningur fariö að skilja
hvers vegna fiskvinnslan er alltaf
rekin með tapi. Það er ljóst aö
staöa atvinnurekenda i fiskiðnaði
er sterkari i þjóðfélaginu en ann-
arra atvinnurekenda vegna þess
að þeir eru meö fjöregg þjóðar-
innar I höndunum. En fisk-
vinnslueigendur geta ekki þess
vegna sett fram Urslitakröfur um
aö stjórnvöld stjórni eftir þeirra
höföi eða stöðvi reksturinn ella.
Það verður að gera sömu kröfur
til fyrirtækja i fiskiönaöi og ann-
arra fyrirtækja i landinu um að
þau séu vel rekin. Fiskiönaöurinn
getur ekki verið rekinn lengur
undir þvi yfirskini aö tapið veröi
þjóðnýtt og þvi skipti ekki máli
hvernig hann er rekinn. Abyrgö
fiskvinnslueigenda er þvi sú að
veita atvinnu og stjórna fyrirtæki
sinu þannig aöþaðberi sig eins og
önnur fyrirtæki i landinu. Ef þeim
tekst að ekki þá verður aö athuga
hvort heppilegra rekstrarform sé
fyrir hendi sem geti leyst vand-
ann.Þess vegna erm.a. rekstrar-
stöðukönnun á þessum vettvangi
nauðsynleg.
Þá skal rekstrarhagfræöingn-
um bent á það aö þrátt fyrir allar
ræöur manna um vanda fisk-
iðnaöarins kemur i ljós við athug-
un aö ef litið er á þróun skilaverös
t.d. frystiafurða á erlendum
markaði s.l. 10 ár kemur i ljós aö
hlutur frystiiðnaöarins af skiia-
veröinu hefur þrátt fyrir allt
hækkað meira heldur en hlutur
sjómanna, útgeröarmanna og
verkafólks. Verkafólkið hefur aö-
eins fengið hlutfallsiega helming
af þeirri hækkun sem frystihúsin
hafa tekið til sin. Þetta er einfalt
að sjá með þvi að bera saman
fiskverö innanlands og kaup
verkafólks viö skilaverð á freö-
fiskierlendis fyrir 10 árum og aft-
ur I byrjun árs 1978. Þaö er þvi
engin furða þó borin séu upp þau
vinsamlegu tilmæli að að þessi
mál veröi nú athuguð frá rótum
með það sjónarmið að leiöarljósi
aðupplýsa hver hin raunverulega
staða fiskiðnaðarins sé i staö
skyndikannananna til að bjarga
rekstrinum um einn gálgafrest i
þrjá mánuði. Þjóðin hefur ekki
efni á sliku lengur.
Suðurnesjavandi
6g er ekki þeirrar skoðunar aö
öll fiskvinnslufyrirtæki séu illa
rekin. Tll eru mörg fyrirtæki sem
eru vel rekin og eru eigendum
sinum til mikils sóma. Onnur eru
verr rekin og illa rekin. En þetta
virðist bara ekki skipta máli i
umræðunni hjá rekstrarhag-
fræöingnum. Mérereinnig kunn-
ugt um þaö að fiskiðnaöurinn
stendur misjafnlega eftír lands-
hlutum. Ég hef t.d. oftar en einu
sinni vakið athygli á hinum mikla
vanda sem fiskvinnslan á Suöur-
Það verður að gera
sömu kröfur til fyrir-
tækja i fiskiðnaði og
annarra fyrirtækja i
landinu um að þau
séu vel rekin. Fisk-
iðnaðurinn getur
ekki verið rekinn
lengur undir þvi yfir-
skyni að tapið verði
þjóðnýtt og þvi skipti
ekki máli hvernig
hann er rekinn.
Ábyrgð fiskvinnslu-
eigenda er þvi sú að
veita atvinnu og
stjórna fyrirtækjum
sinum þannig að þau
beri sig eins og önnur
fyrirtæki i landinu.
Ef þeim tekst það
ekki þá verður að at-
huga hvort heppi-
legra rekstrarform
sé fyrir hendi sem
geti leyst vandann,
segir Gunnlaugur
Stefánsson, alþingis-
maður, i svari sinu
við grein Kjartans
Jónssonar, hagfræð-
ings, i Visi i siðustu
viku.
-
nesjum hefur búið við. Ég sagöi
m.a. um þann vanda I umræddri
blaðagrein i Alþýöublaðinu að á
meðan að lifsneisti fannst i fisk-
vinnslu á Suðurnesjum hlutu fisk-
vinnslufyrirtæki i öörum lands-
hlutum að komast vel at. Suöur-
nesin byggjaafkomusina fyrst og
fremst á sjósókn og fiskvinnslu.
En þar hafa komiö upp ýmiss sér-
vandamál sem fyrst og fremst
ollu rekstrarstöövun þeirri sem
þar er. Suðurnesin liggja óheppi-
lega að fiskimiðum, þar sem
heimamið eru nánast uppurin.
Suðurnesin hafa orðið aö þola
fjársvelti úr fjárfestingalána-
sjóöum eir. og t.d. úr Byggðasjóöi
á meðan áhersla hefur verið lögö
á fjárfestingar i fiskiönaöi i öör-
um landshlutum. Þá hefur litil
sem engin endurnýjun oröiö á
tækjum og búnaði fiskvinnslunn-
ar þannig að hæfni til i samkeppni
um nýtingu, gæöi og afköst er
bág.Þá hafa Suöurnesin aö miklu
leyti farið á mis við endumýjun
fiskiskipastólsins á undanförnum
árum á meðan nýjum og full-
komnum fiskiskipum hefur verið
dreift i röðum i aöra landsfjórð-
unga. Það er ljóst að gera verður
stórátak til þess að tryggja fólk-
inu á þessu svæöi lifsviðurværi.
Tryggja verður fiskvinnslunni á
Suðurnesjum nægilegt hráefni,
veita veröur fé til arðbærrar f jár-
festingarsem miöi aö endurnýjun
tækja og til hagræöingar. Þar
duga ekki lengur orðin tóm. At-
vinnuleysi er þegar orðiö til-
finnanlegt og veldur fólki búsifj-
um. Suðumesin veröa að njóta
sömu réttínda um eölilega fyrir-
greiöslu til uppbyggingar at-
vinnulifs og aðrir landshlutar.
Staða fiskiðnaðarins er án efa
mjög misjöfn i landinu eftir
landshlutum og hvernig á málum
er haldið innan fiskvinnslufyrir-
tækjanna. Þó að á móti blási ýms-
um fyrirtækjum þá er ekki þar
með sagt aö stjórnvöld eigi alltaf
aðhlaupaundirbaggaog gefa féi
reksturinn. Fiskvinnslurekendur
verða aö standa undir þeirri
ábyrgö sem fylgir þvi að hafa
þennan rekstur með höndum. En
nú eru fiskvinnslueigendur að
fara i verkfall og ætla að loka
stöðvum sinum þannig að
þúsundir verkafólks verður at-
vinnulaust. A slikt erekki hægt að
horfa án þess aö almenningur
spyrji spurninga. Mér veröur
hugsað til verkafólksins sem
leggur dag við nótt á smánar-
launum i fiskvinnslunni aö þurfa
aö búa þr að auki við svo ótryggt
atvinnuásand, þannig aö um þaö
er deilt hvort fólkið eigi upp-
sagnarfrest. Það hlýturað hvacla
aðfleimm en mérhvort það getur
viðgengist að þaö sé á valdi eins
eöa fárra einstaklinga hvort
undirstöðuvinnustöðum i þorpum
og bæjum um allt land sé tokað.
Þegar á allt er litiö þá á nú lýö-
ræðiö mjög langt i land i þessu
landi.