Vísir - 20.09.1978, Blaðsíða 10

10
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Daviö Guðmundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulttrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta:
G,uðmundur Pétursson. Umsjón meö helgarblaöi: Arni Þórarinsson. Blaöa-
menn: Berglind Asgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson,
Guðjón Arngrimsson, Jón Einar Guðjónsson, Jónina Mikaelsdóttir, Katrin Páls-
dóttir, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Gylfi
Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson, Jens
Alexandersson. útlitog hönnun: JónOskar Hafsteinsson, MagnúsOlafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson Askriftargjald er kr. 2000
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson á mánuöi innanlands.
Auglýsingar og skrifstofur: Siöumúla 8. Verö i lausasölu kr. 100
Simar 88611 og 82260 eintakið.
Afgreiösla: Stakkholti 2—4 simi 86611 Prentun Blaöaprent h/f.
Ritstjórn: Siöumúla 14 simi 86611 7 linur
Af krónunni skul-
uð þér þekkja þá
Þær efnahagsráðstafanir, sem nú hafa verið gerðar
eru ekki lausn á meinsemdum efnahagslífsins. Hér er
aðeins um að ræða hefðbundnar skammtímaráðstafanir
til þess að halda fiskvinnslunni gangandi í tvo til þrjá
mánuði. Að teknum þessum ákvörðunum blasir við ný
gengisfelling.
Talsmenn stjórnarinnar hafa lýst yf ir því, að hún haf i
orðið að grípa til bráðabirgðaráðstafana nú í því skyni að
fá svigrún til að undirbúa varanlegar ráðstafanir eða
gjörbreytta efnahagsstefnu. Sumum finnst að vísu
kynlegt að flokkar, sem boða gjörbreytta efnahags-
stef nu í kosningum, skuli ekki hafa hana á takteinum að
þeim loknum.
Á það verður að fallast að þetta er fremur undarlegt,
en ætti ekki að koma mönnum á óvart og síst stjórnar-
andstöðunni, því að þetta hef ur gerst svo oft áður. Fyrr-
verandi ríkisstjórn greip til bráðabirgðaaðgerða í febrú-
ar sl. til þess að halda atvinnufyrirtækjunum gangandi
f ram yf ir kosningar. öllum var Ijóst á þeim tima að þar
var aðeins um gálgafrest að ræða. Vandamálin, sem
nýja stjórnin er að leysa mátti sjá fyrir í febrúar og
reyndar var á þau bent þá.
En gamla ríkisstjórnin notaði einnig sömu útskýringar
og nýja stjórnin. Febrúarráðstafanirnar voru sagðar
skammtímaráðstafanir til þess að gefa stjórnmála-
flokkunum tíma til að móta stefnu til varanlegrar
lausnar á efnahagsmeinsemdum þjóðarbúsins. Enginn
flokkanna sýnist hafa notað tímann i því skyni.
Þannig eru teknir gálgafrestir með ákveðnu millibili
með fyirheitum um alvöruaðgerðir síðar. Við "þessar
aðstæður hætta borgararnir að treysta nokkrum hlut.
Þeir treysta ekki stjórnmálamönnunum og þeir treysta
ekki á krónuna.
í sjálf u sér er ekkert óeðlilegt,að menn treysti stjórn-
málamönnum misjafnlega. Það er heldur ekki nýtt
fyrirbæri. En við stöndum nú frammi fyrir þeim alvar-
lega vanda, að fólkið í landinu hefur með öllum misst
traust á gjaldmiðlinum. Þó að krónan sé f yrst og f remst
milliliður er hún einnig mælieining.
Hafi menn traust á gjaldmiðlinum gefur það vísbend-
ingu um að efnahagslífið sé byggt á sterkum stoðum.
Þegar allir eru á hinn bóginn hættir að líta á krónuna
sem verðmæti, er stendur frá einum degi til annars,
blasa fúaspýtur efnahagslífsins við.
Nú hef ur gengi krónunnar verið lækkað og gerðar hafa
verið ráðstafanir til þess að lækka vöruverð. En þrátt
fyrir þetta er trúin á krónuna ekki meiri en svo, að menn
bíða í biðröðum til þess að hamstra kjöt og f lýta sér sem
mest þeir mega til þess að breyta krónunum i frysti-
kistur, hljómflutningstæki, bíla eða steinsteypu.
Nýja rikisstjórnin heldur áfram eins og sú gamla að
gefa út aukagjaldmiðil við hliðina á krónunni í formi
verðtryggðra spariskírteina ríkisstjóðs. Ríkið treystir á
að fólk breyti gömlu krónunni í verðtryggðar spariskir-
teinakrónur. Allir vita að gamla krónan heldur áf ram að
falla.
Það nær engin ríkisstjórn tökum á efnahagsvanda-
málunum, sem ekki byrjar á því að gera aðgerðir i þá
veru að auka trú mana á krónuna. Vitaskuld kostar það
skerðingu á fölskum lífskjörum. En aðgerðir, sem
breyta engu um tiltrú manna á gjaldmiðilinn eru
dæmdar til að mistakast. Ríkisstjórn sem byrjar á því að
taka sér gálgafrest, hangir i snöru efnahagsringul-
reiðarinnar fyrr en seinna. Þau hafa orðið örlög tveggja
siðustu ríkisstj&rna.
Miövikudagur 20. september 1978
VÍSIR
Vardvelfum
iríkirkjuna
á Héraði
tslenska frikirkjan er á margan hátt einstök i sinni röö. Þaö
veröur ekki séö, aö kenningarmunur sé neinn milli hennar og
þjóökirkjunnar, — þvert á móti hafa prestar frikirkjunnar ætfö
veriö prestar úr rööum þjóökirkjumanna, bæöi hafa þeir hlotiö
menntun sina i skóla þjóökirkjunnar, guöfræöideild Háskóla
tslands, og þeir hafa allir hlotiö vigslu hjá Biskupi tslands, og
prestaheit þeirra er hiö sama og presta þjóökirkjunnar.
Margir mætir hafa unniö báöum kirkjum gagn. Er mér þó helst i
huga Loftur Bjarnason útgeröarmaöur, sem var ötull
frikirkjumaöur i Hafnarfiröi, en var þó jafnframt helsti stuönings-
maöur Hallgrimskirkju i Saurbæ og gaf þangaö meö frú Sólveigu
konu sinni marga fagra gripi auk annars stuönings. Tengsl frikirkj-
unnar og þjóökirkjunnar eiga sér eölilegar skýringar i upphafi
frikirkjusafnaöanna á tslandi.
Ekkideilt
um kenningu
Þeir voru stofnaðir á Islandi
skömmu eftir að Hans Hátign
Kristján IX gaf Islendingum
stjórnarskrá. t stjórnarskránni
voru sett ákvæði um skilyrt
trúfrelsi, þ.e. aö hér skyldu
menn mega stofna félög til þess
að þjóna guði, og er vitanlega
átt við Guð kristinna manna.
Rétt um 1880 kom upp deila á
Austurlandi um veitingu prests-
embættis. Jónas Hallgrimsson
var þá aðstoðarprestur föður
sins á Hólmum i Reyðarfirði og
hafði verið frá 1871. Jónas var-
vinsæll af alþýðu og var vilji
safnaðarins að hann yrði
eftirmaður föður sins. En Hólm-
ar voru eitt besta brauð lands-
ins. Jónas varð aðTúta aldurs-
reglu og biskup veitti fullorön-
um sæmdarklerki brauðið.
Svo mikilli andstöðu mætti
þessi veiting að menn sögðu sig
úr söfnuðinum og stofnuðu sér-
stakan frikirkjusöfnuð á Eski-
firði, og siðar var annar söfnuö-
ur stofnaöur á Héraði. Báðir eru
þessir söfnuðir nú runnir saman
við þjóðkirkjusöfnuðina á staðn-
Mikið lagt
á sig.
Þessir söfnuðir voru ekki svo
stórir, aö nokkur treysti þeim til
að standa að kirkjusmftmm. En
söfnuðurnir létu ekki fámennið
draga úr sér kjark og það voru
frikirkjur á Eskifiröi og Héraði,
— falleg guðshús með ágætum
gripum. Eftir aö söfnuðurnir
runnu saman við Þjóðkirkjuna
af nýju, þá voru kirkjurnar
teknar til annars og nú er
frikirkjan á Eskifirði horfin en
þó mun til af henni teikning og
Haroldur Blöndal
skrifar: Kirkja gamla
frikirkjusafnaðarins
ó Héraði er nú notuð
sem peningshús eða
geymsla. Bogi Nílsson
sýslumaður hefur
úhuga á að vernda
þessa kirkju frú
frekari skemmdúm
og gera hana upp
Eskfiröingar hafa látiö gera af
henni snoturt likan.
En kirkjan á Héraði stendur
Fallvölt heimsins
dýrð.
I sumar var ég á ferö um
Héraö ásamt sýslumanni
Suðurmúlasýslu, Boga Nilssyni.
Þegar við ókum um Velli, tók ég
eftir steinhúsi, sem var orðiö
hrörlegt og illa fariö. Þetta hús
liktist kirkju. Ég spurði
sýslumann hvað húsa þetta
væri, og hvort kirkja heföi veriö
flutt af þessum stað.
Sýslumaður sagði mér þá, að
þetta hús hefði eitt sinn veriö
frikirkja, — reist af frikirkju-
söfnuðinum á Héraði og verið
snotur litil kirkja á sinni tið.
Kirkjan er nú notuð sem
peningshús, held ég, eða
geymsla.
Menningarverðmæti
Sýslumaður sagði mér þarna
á leiðinni söguna af frikirkjunni
á Austfjörðum. Og jafnframt
sagði hann mér af þvi, að hann
hefði mikinn áhuga á þvi að
vernda þessa kirkju frá frekari
skemmdum og að gera hana
upp. Island ætti ekki mörg hús,
sem væru i raun tengd sögulegri
hreyfingu en frikirkjuhreyfing-
unni á siðustu öid. Vagga þeirra
hreyfingar hefði verið á Islandi
og væri þvi eðlilegt að Austfirð-
ingar vildu vernda þetta hús.
En til þess að þetta geti tekist
þarf talsvert fé. Það þarf að
kaupa kirkjuna af eiganda
Ketilstaða og siðan að gera
hana alla upp. Það er mikið
verk og kostnaðarsamt.
Verkefni fyrir
þjóðhátiðarsjóð.
Nú veit ég ekki, hvert hefur
verið framhaldið á þessu máli.
En þetta hús hefur hvaö eftir
annað komið upp i huga mér,
þegar verndun húsa á Islandi
ber á góma. Ég býst við þvi, að
margir hafi tekiö eftir þessari
kirkju, þeir, sem ekið hafa frá
Egilsstöðum til Hallormsstaöar
eöa suður Firði. Nú stendur hún
rúin skrauti og reisn, veöruð en
á þó minningu þess, þegar hún
var kirkja frikirkjumanna á
Héraði, eina frikirkjusafnaöar-
ins sem var nokkurn tima i
sveit.
A þjóðhátiðarárinu var stofn-
aður sjóður, — Þjóöhátiöar-
sjóður og er hlutverk hans
m.a. að leggja fram fé til að
vernda menningarminjar. Þessi
sjóöur hefur lagt fram myndar-
legan skerf til varðveislu húsa i
landinu.
Ég efa það ekki, að sá sjóður
yrði Austfirðingum gullkista, ef |
þeir leituðu þangað um styrk til
að endurgera kirkjuna á Ketil-
stöðum á Völlum.
Sköpunin og 9. sinfónían meðal
verkefna hjá söngsveitinni
Söngsveitin Filharmónia mun
hefja sitt 19. starfsár i kvöld.
Verkefnin i vetur munu verða
„Sköpunin” eftir Joseph Haydn,
sem flutt veröur á tónleikum
með Sinfóniuhljómsveit tslands
þann 15. febrúar, undir stjórn
Marteins Hunger Friöriks-
sonar. Og „9. sinfónian” eftir
Ludwig van Beethovén, en hún
veröur flutt á tónleikum meö
Sinfóniuhljómsveit tslands þann
7. og 9. júni undir stjórn franska
hljómsveitarstjórnandans J.P.
Jacquillet. Þá mun Söngsveitin
einnig æfa nokkur islensk lög
meö útvarpsupptöku fyrir
augum.
Sköpunina samdi Haydn á
árunum 1795 til 1798 eftir aö
hafa kynnst kórverkum Handels
á Lundúnaárum sinum.
Sköpunin er i hefðbundnum
óratóriustil, samin fyrir fjögra
radda kór, þrjá einsöngvara og
hljómsveit. Þarskiptastá ariur,
resitativ og kórar. Verkið
verður sungið á þýsku og tekur
105 minútur i flutningi.
Beethoven samdi 9.
sinfóniuna á siðustu árum ævi
sinnar. Þrátt fyrir miskunnar-
lausa ævi var hann lengi staö-
ráðinn i aö semja gleðinni lof-
söng. Boðskapur ljóðsins, sem
er eftir Schiller er áhrifamikill.
t vetur munu fjórir einsöngv-
ara, þau Ólöf Harðardóttir, Rut
Magnússon, Friðbjörn G. Jóns-
son og Halldór Vilhelmsson,
starfa með stjórnandanum og
þjálfa hverja rödd fyrir sig, við
æfingu fyrrgreindra verka.
Einnig mun kórinn hafa milli-
göngu við útvegun einsöngvara
til kennslu i hóp og einkatimum.
Þá mun Pétur Hafþór Jónsson
tónmenntakennari hafa með
höndum stjórn á tónfræði-
kennslu innan kórsins.
Þess má geta að Söngsveitin
Filharmónia, óskar eftir nú eins
og ávallt áhugasömu söngfólki
til starfa með sér. En stjórnandi
Söngsveitarinnar er Marteinn
Hunger Friðriksson og undir-
leikari Agnes Löve. Æfingar
fara fram i Melaskólanum við
Hagamel á mánudags og
miðvikudagskvöldum kl. 20.30.