Vísir - 21.09.1978, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 21. seDtemher 1978
VISIR
VISIR
utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjdri: Davlö Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
Olafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta:
Guðmundur Pétursson. Umsjón meö helgarblaöi: Arni Þórarinsson. Blaöa-
menn: Berglind Asgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson,
Guðjón Arngrlmsson, Jón Einar Guðjónsson, Jónína Mikaelsdóttir, Katrín Páls-
dóttir, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Gylfi
Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson, Jens
Alexandersson. útlitog hönnun: JónOskar Hafsteinsson, MagnúsOlafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8.
Simar 86611 og 82260
Afgreiðsla: Stakkholti 2—4 simi 86611
Ritstjórn: Slðumúla 14 simi 86611 7 Ifnur
Askriftargjald er kr. 2000
á mánuöi innanlands.
Verö i lausasölu kr. 100
eintakið.
Prentun Blaöaprent h/f.
Jafn kosningaréttur
Nýkjörið Alþingi þarf mjög fljótlega að svara þeirri
spurningu, hvernig þaðætlar að bregðast við kröf um um
jafnan kosningarétt. Síðasta þing sveik kjósendur um
aðgerðir í þessum efnum, þrátt fyrir fögur fyrirheit.
Ástæða er til þess að knýja á um að nú verði þegar í upp-
hafi kjörtímabilsins teknar ákvarðanir um, hvernig að
málinu verður staðið.
Rikisstjórnin hefur ákveðið að skipa nýja nefnd til
þess að endurskoða stjórnarskrána í samræmi við
samþykkt Alþingis f rá því i vor sem leið . Þetta er allt of
óákveðin yfirlýsing. Nauðsýnlegt er að marka miklu
ákveðnari stef nu þegar í upphaf i, ef þingið ætlar sér að
gera eitthvað annað og meira en gefa meiningarlaus
fyrirheit.
Ákvarðanir um kjördæmaskipan og breytta kosninga-
hætti á í fyrsta lagi að taka sjálfstætt utan við almenna
endurskoðun stjórnarinnar.Hér er um veigameira mál
en svo að ræða, að því verði breytt í einhverri
sérfræðinganefnd. Það sem beðið er eftir er pólitísk
afstaða flokkanna og ekkert annað.
Það má gjarnan skipa nýja almenna stjórna'rskrár-
nefnd, en þingflokkarnir verða sjálfir að hafa frum-
kvæði að breyttri kjördæmaskipan. Krafan um jafnan
kosningarétt er miklu alvarlegri en svo, að þingið geti
vikið sér enn einu sinni undan því að taka afstöðu til
málsins.
Eins og málum er komið er nokkuð Ijóst, að jafn
kosningaréttur fæst ekki nema með f jölgun þingmanna.
Hún er ekki beinlinis æskileg, en markmiðið er svo
þýðingarmikið að það verður ekki talið dýru verði keypt,
þó að sú leið verði farin í stað þess að fækka
þingmönnum landsbyggðarinnar.
Flest bendir til þess að eðlilegasta lausnin á þessu
vandamáli felist í því að skipta núverandi Reykjanes-
kjördæmi og Reykjavík upp i að minnsta kosti fimm
kjördæmi með fimm til sex kjördæmakjörnum
þingmönnum. Um leið yrði að tryggja litlum flokkum
rétt til uppbótarþingsæta þó að þeir hafi ekki fengið
kjördæmiskjörinn þingmann. AAörkin mætti t.d. setja við
8% af kjósendum.
AAeð þessu móti er öllum kostum núverandi hlutfalls-
kosninga haldið. Jafnvægi á að ríkja milli flokka
samhliða því sem kjósendur fengju allir sama
kosningarétt, án þess að fækka þyrfti þingmönnum
landsbyggðarinnar. Ymsar f leiri leiðir má að sjálfsögðu
fara, en þessi er einföld og hefur minnsta röskun i för
með sér, því að kosningakerfið helst að miklu leyti
óbreytt.
Spurningin er fyrst og f remst sú, hvort þingf lokkarnir
eru reiðubúnir til þess að viðurkenna jafnan
kosningarétt. Ástæða er til að knýja á um skýr svör í því
ef ni þegar við upphaf kjörtímabilsins. Ný nef ndarskipun
svarar engum spurningum þar að lútandi. Þvert á móti
gef ur hún til kynna að þæf a eigi málið enn um sinn.
Sumir halda að mismunun í kosningarétti sé þáttur í
byggðastefnu. Það er á misskilningi byggt. AAiklu nær
væri að gjörbreyta um stef nu á því sviði með þvi að auka
völd sveitarfélaganna og gefa þeim stærri hlut af opin-
berum fekjustofnum. [ dag á landsbyggðin allt sitt undir
skömmtunarstjórum í Reykjavík. Þetta kerf i á að brjóta
upp.
Aðgerðir í þessa veru lúta að raunhæfri byggðar-
stefnu. Jafn kosningaréttur er á hinn bóginn krafa um
að allir njóti sömu borgarlegu réttinda til þess að velja
fulltrúa á löggjafarsamkomuna. Svíki Alþingi enn, þarf
að skipuleggja virkar utanþingsaðferðir til þess að knýja
á um efndir. *
SINFÓNÍUBAU A NUPI:
Allt á útopnu hjá dixilandbandinu. Arni Elfar, Björn R. og
Gunnar Egilson blása.
Eftir erfiða daga að
blása i lúðra og berja
bumbur svo undir tók i öll-
• um fjöllum vestra hristu
félagar i Sinfóniunni af sér
ok nótna og dirigenta og
blésu af fingrum fram
einsog á Borginni i gamla
daga.
Sveitin hefur gist á Núpi I Dýra-.
firöi á feröum sinum um Vestfjöröu
og var svo nú sem fyrr. Þegar tiö-
indamann Visis, Finnboga Her-
mannsson, bar aö, var allt i fúll sving
i matsalnum. Dixilandtónlist fyllti
þarhvernkrók og kima þar sem þeir
háðu einvigi á básúnurnar Björn R.
og Arni Elfar. Guöný konsertmeist-
ari sýndi á sér enn eina hliö og barði
bumbur i djöfulmóö. Gömlu menn-
irnir i bandinu, sem vanir eru aö
lókka fram seiðandi tóna á fiðlutré
blésu nú allt hvaö af tók á trompeta
og saxófóna. Kristinn Hallsson sem
daglega er baritón var nú bassi og
lék af hjartans list.
Verðbólgan er
ofleíðing efna-
hagsstefnunnar
Fyrirbærið verðbólga er ekkert nýtt afkvæmi efna-
hagsstarfseminnar á Islandi. Síður en svo. Á þessari öld
hafa verið a.m.k. fimrp alvarleg verðbólguskeið, sem
spannað hafa 28 ár eða meira af umliðnum 78 árum. I
þessum pistli læt ég nægja að skilgreina verðbólguskeið
sem tímabil umtalsverðrar verðbólgu afmarkað af
verulegum mismun í vaxtarhraða verðlags nærliggjandi
ára.
Skoðum þessi verðbólguskeið i
eftirfarandi töflu:
TAFLA 1: FIMM tSLENZK
VERÐBÓLGUSKEIÐ
Timabil Arafjöldi Verðbólga
(ársmeðaltal)
/timabil
1914-20 6 28%
1940-43 4 30%
1950-52 3 27%
1960-64 5 13%
1969-77 9 27%
Frumheimild : Hagstofa tslands.
Tölfræðihandbókin 1974
Ofangreind.tafla ber með sér að
verðbólguskeiðin hafa verið mis-
löng, allt frá 3 til 9 ára. Sammerkt
er þessum timabilum, að sér-
hvert þeirra kemur i kjölfar veru-
legrar alþjfiðlegrar spennu.
Þannig er fyrsta skeiðið svörun
við heimstyrjöldinni fyrri, annaö
skeiðið tilsvarandi seinni heim-
styrjöldinni og eftirmáli að geng-
islækkunum pundsins og annarra
gjaldmiðla, þriðja skeiðið átti
ennfremur upptök i gengislækkun
pundsins og fleiri mikilvægra
gjaldmiðla, fjórða skeiðið má
sömuleiðis rekja til mikilla
gengisraskana á alþjóðlegum
fjármálamörkuðum og efnahags-
þenslu Bandarikjanna i kjalsogið
(sem rót sina átti að rekja til
striðsrekstrar m.a. Viet-Nam) og
siðasta skeiðið kom við og eftir
hið mikla fall dollarans (sem
rekja mátti til langvarandi um-
frameyðslu Bandarikjamanna og
neikvæðs viðskiptajafnaðar, sbr.
fyrri ástæðu) og siðar
meiriháttar vantraust á hinum
hefðbundnu alþjóðlegu gjaldmiðl-
um, pundi og dollara. Þetta leysti
siðar úr læðingi verðstrið á milli
vanþróaðra landa og iðnrikja, á
milli hráefna- og iðnaðarvarn-
ings.
Afleiöing leyfilegs atferlis
á mörkuöunum
í ljósi þess, hve islenzkt efna-
hagslif er „opið” i þeirri merk-
ingu, að utanrikisviðskipti eru
stór hluti heildarumsvifa þjóðar-
búsins, þá hefur mönnum reynzt
auðvelt að skella skuldinni á hinn
erlenda þátt i innlendri verö-
bólgumyndun. En þá er áhuga-
vert að lita til þess, hvert sé sam-
hengið milli innlendrar verð-
bólguþróunar, hinna erlendu
verðáhrifa innanlands, og alþjóð-
legrar verðþróunar. Ef innlend
verðbólga fylgir erlendri i stórum
dráttum (eins og Friedman
fullyrðir), þá má velta fyrir sér
inntakinu i sjálfstæði þjóðarinn-
ar, nema að ákvörðunarvaldið að
baki þeirri verðbóiguþróun liggi
a.m.k. að einhverju leyti i hönd-
um innlendra aðilja. tslenzk
verðbólga hefur um árabil veriö
meiri en viðast annars staðar og
tel ég að það megi rekja til
innlendra ástæðna. Kjarni máls-
ins er sá, að verðbólgan er afleið-
ing hins leyfilega efnahagslega
atferlis einstaklinganna á mörk-
uöunum og á minna skylt við
framandi erlend áhrif eða
yfirnáttúruleg fyrirbæri.
G
Birgir Björn
Sigurjónsson skrifor:
3
f-------------------\
„Dæmi um aðgerðir
gegn verðbólgu: Nið-
urgreiðslur rekstrar-
og f járfestingarf jár-
magns verði afnumd-
ar, misrétti fram-
leiðsluþáttanna verði
skattlagt og opinber
eftirspurn minni á
verðbólgutimum".
Innlendir verðbólguvaldar
I umræðunni um verðbólguna
er mikiö tönnlazt á þvi, hve inn-
ler.dur kostnaður vex miklu
meira en fær samrýmzt sam-
keppnishæfni útflutningsatvinnu-
veganna. Er hér liklega átt við
þróun kaupgjalds, þar eð fjárfest-
ingarfjármagn hefur alla tið ver-
ið verulega niðurgreitt en kostn-
aður vegna lántöku er þar að auki
frádráttarbær til skatts. Til að
einfalda máliðmá skoða almenna
útlánsvexti banka sem visi
fjármagnskostnaðar (þó fyrr-