Vísir - 28.02.1979, Blaðsíða 10

Vísir - 28.02.1979, Blaðsíða 10
10 Utgefandi: Reykjaprent h/f Framkvæmdastjóri: Davlö Guömundsson Ritstjórar: ólafur Ragnarsson Höröur Einarsson Ritstjórnarf ulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson. Fréttastjóri er- lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Edda Andrésdóttir, Halldór Reynisson, Jónina Michaelsdóttir, Jórunn Andreasdóttir, Katrln Pálsdóttir, Kjartan Stef ánsson, öll Tynes, Sigurður Sigurðarson, Sigurveig Jónsdóttlr, Sæmundur Guðvinsson, Þor- valdur Friðriksson. Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmynd- ir: Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. útlit og hönnun: Jón Oskar Haf- steinsson, Magnús Olafsson. Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson. Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson Auglýsingar og sxrifstofur: Siðumúla 8. Simar 86611 og 82260. Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611. Ritstjórn: Slðumúla 14 simi 86611 7 linur. Askrift er kr. 2500 á mánuði innanlands. Verö i lausasölu kr. 125 eintakiö. Prentun Blaðaprent h/f Hendum haftakerfinu Það hefur sífellt verið að koma betur og betur í Ijós undanfarna mánuði, að núverandi verðlagskerf i er búið að syngja sitt síðasta. Er það raunar vonum seinna, því að opinberar verðákvarðanir í almennri verslun hafa hvergi staðist til neinnar frambúðar á friðartímum. Mannkynssagan er full af dæmum um dapurlegar af- leiðingar opinberra verðlagstilskipana. Og öll nágranna- lönd okkar, sem neyddust til að taka upp ströng verð- lagsákvæði í heimsstyrjöldinni síðari, flýttu sér að losa sig við þau eftir stríðið, eins og aðrar slæmar menjar þeirra hörmungartíma. Þó að allt viðskiptalíf landsins færðist i frjálslegra horf á viðreisnartímabilinu 1959-1971, var pólitísk stjórn á verðlagsmálunum eitt af því, sem viðreisnarstjórninni tókst ekki að losa þjóðina við. Frumvarp viðreisnarstjórnarinnar um frjálslegri verðlagslöggjöf var fellt með eins atkvæðis mun á Al- þingi, atkvæði Eggerts G. Þorsteinssonar, sem þá var undir miklum þrýstingi frá nokkrum af forystumönnum verkalýðshreyf ingarinnar. Forsprakkar verkalýðs- hreyfingarinnar sýndu þá sem oft endranær, að meðal þeirra er að finna afturhaldssömustu öflin í íslensku þjóðfélagi. Þeir hafa t.d. aldrei viljað skilja það, að frjáls verðmyndun er fyrst og fremst hagsmunamál neytenda, þegar til lengdar lætur, og þar með þeirra sem verkalýðsfélögin eiga að vinna fyrir. Á þessu hafa verkalýðssamtökin í nágrannalöndum okkar áttað sig fyrir mörgum áratugum. En pólitískt ofstæki verkalýðs- rekendanna hér hefur komið í veg fyrir, að íslenskir launþegar fengju að njóta góðs af samkeppninni á frjálsum markaði. Hvað sem líður hinum pólitísku hleypidómum er nú Ijóst, að ófrelsiskerfið í verðlagsmálunum er að hrynja. Hin misheppnaða aðför verðlagsyfirvalda að Vísi og Dagblaðinu var fyrsta áfallið nú í seinni tíð. Strax í kjölfar þess kom svo stríð viðskiptaráðherra sem yfirmanns verðlagsmála við gosdrykkja- og smjör- líkisframleiðendur, sem lyktaði með því, að ríkisstjórnin varð að draga til baka pólitískar geðþóttaákvarðanir sín- ar og sætta sig við nokkurn veginn eðlilegar verðlags- ákvarðanir. Nýjasta áfallið er svo dómur bæjarþings Reykjavikur nýverið, þar sem skerðing á verslunarálagningu í tíð fyrri ríkisstjórnar var dæmd ólögleg sem ómálaefnaleg pólitísk ráðstöfun. Eftir þennan dóm hafa innf lytjendur og smákaupmenn yf irleitt hækkað álagninguna til sam- ræmis við dómsniðurstöðuna, þó að verðiagsnefnd hafi skotið honum til Hæstaréttar. Það sýnir best, í hvílíka úlfakreppu yf irvöld eru komin með afskipti sín af verð- lagsmálunum, að verðlagseftirlitið hefur helst viljað loka augunum fyrir hækkununum, en kaupmenn hafa aftur á móti ekki farið neitt dult með þær. Þegar verð- lagsskrifstofan gat ekki svæft málið vegna frétta hér í Vísi, setti hún það ,,í athugun". Auðvitað gagnar það hvorki að loka augunum né setja málið í athugun hjá nefnd. Það eina, sem dugar til að leysa vandamálið, er að henda haftakerfinu, sem er að hrynja hvort sem er, og láta frjálsa samkeppni leysa það af hólmi. Sjálfsagt verða einhverjir embættismenn og stjórn- málamenn að henda í leiðinni einhverjum af sínum gömlu hleypidómum. Þeim mun lengur sem þeir draga það þeim mun meiri líkur eru á, að þeim verði að lokum sjálfum hent með öllu hinu draslinu. Miövikudagur 28. febrúar 1979 VÍSIR Ætlun min er að gera hér að umræðuefni tvær stofnanir, sem ég tel hafa veriö hina mestu dragbíta á allar framfarir i is- lenskum áfengismálum, en þær eru Afengisvarnarráö og I.O.G.T. Afengisvarnaráði er falið það hlutverk að miðla al- menningi upplýsingum um áfengismál byggöum á visinda- legum rannsóknum, kenningum og niðurstööum. Hefur verið mjög slælega að starfi þessarar stofnunar staöiö. Ekki svo að skilja að skort hafi stöðugan straum visindalegrar vitneskju frá móðurskauti Afengisvarna- ráðs, og ekki vil ég heldur meina að herrarnir þar fari að öllum jafnaði meö hrein ósann- indi. óheilindin eru annars eðlis. Einungis er dregin fram i dagsljósið sú visindalega vitn- eskja sem er áfenginu I hvað mestan óhag, en rækilega þagað yfir þeim visindalegu rann- sóknum, kenningum og niður- stöðum sem eru þvi heldur I hag, og niðurstööur lagðar þvi út á versta veg, þótt margar þeirra megi túlka á fleiri en einn hátt. Áfengi og heilsufar Ég get nefnt tvö dæmi vis- indalegs eðlis, sem eru áfengis- neysluheldur i'hag, og ættu þeir -------------------\ Guömundur Sigurður Jóhannsson, Keflavík, skrifar um áfengis- málin og einhliða áróður áfengisvarnar- ráðs og góðtemplara gegn áfengisneyslu. Hann vitnar m.a. til bandarískrar timarits- greinar, þar sem segir, að rannsóknir sýni að hófsmenn á áfenga drykki lifi lengur en óhófsmenn eða algjörir bindindis- menn. „Hefur visinda- leg vitneskja í líkingu við þessa nokkru sinni borist almenningi í pistlum frá áfengis- varnarráði?" spyr Guðmundur. áfengisneyslu i öhag, hampað framan í almenning en vendi- lega þagaö yfir hinni. Þvi miöur eru margir þeir, sem trúa á Afengisvarna- ráð sé hávísindaleg, óhlutdræg stofnun, sem hægt sé að byggja aUt sitt traust á. Þvi miður er svo ekki, þaö meðhöndlar vis- indalega vitneskju á áróðurs- fullan og hlutdrægan hátt, vins- ar úr ogbirtir almenningi oftast aöeins það sem er i samræmi við hinn fyrirfram ákveöna „sannleika” þeirra sem haldnir eru fanatik. Ekki sist þessu hrekklausa fólki rita ég þessa grein tU vinsamlegrar ábend- ingar. Frekja stúkumanna Snúum okkur þá aö stórstúk- unni ogstarfsemi hennar. Þetta er félagsskapur þeirra manna, sem ekki neyta áfengis sjálfir, og eru að jafnaði andstæðingar allrar áfengisneyslu. Stúkan rekur fjölbreytta félagsstarf- semi oghefur oftverið driffjöö- ur 1 félagslífi heUu héraöanna, og ber vissulega aö reikna henni það tU tekna. Einnig rekur stúk- an viötækan. hlutdrægan áróöur gegn áfengisneysiu eins og Afengisvarnaráð, og þótt hann sé ekki nærri þvi aUtaf sann- gjarn eða ofstækislaus, er þó Ár6ðvr oa staðreyndir vm ófengið menn, sem fróöastir eru um þessi mál hérlendis að geta tlnt til töluvert fleiri, væri viljinn fyrir hendi. 1 greininni Heilsufar og stjórn- un, (þýtt úr „Management To- day”, mars 1978), er birtist i Iönaðarmál 1. tbl. 25. árg. 1978, segir oiðrétt: „Fyrir einni öld setti skoski læknirinn dr. Francis Anstie „öryggismörk” fyrir áfengisdrykkju, eina og hálfa unsu (42 gr.) af fljótandi alkóhóii á dag. Þetta jafngildir hálfri flösku af léttu vini, einum litra af bjór eða þremur og hálf- um „einföldum” af sterku áfengi. Þetta mat hefur nýlega fengið staöfestingu hjá Heil- brigöismálaráðuneyti Banda- rikjanna. 1 skýrslu ráðuneytis- ins, „Afengi og heUsufar”, segir að hin sigUdu Anstie-mörk virð- ist enn tákna það áfengismagn sem ekki auki likurnar á ótima- bærum dauða”. Einnig segir i greininni: „Bandariskar rann- sóknir sýna að hófsmenn á áfenga drykki lifa lcngur en óhófsmenn eða aigjörir bind- indismenn” (leturbr. mfn). Hefur visindaleg vitneskja f lik- ingu viö þessa nokkru sinni bor- ist almenningi i pistlum frá Afengisvarnaráði? Er alkóhólismi ólækn- andi? Þá hefur þeirri visindalegu kenningu óspartveriö haldið að almenningi sem ómótmælan- legum sannleika, að alkóhólismi sé ólæknandi (króniskur) sjúk- dómur og „einusinni alkóhólisti sé aUtaf alkóhólisti” og eina ráðið til að halda sjúkdómnum niðri sé að bragöa aldrei áfengi. En nú er svo mál með vexti aö uppi eru fleiri visindalegar kenningarum sama atriði. 1 rit- gerðinni Orsakir alkóhólisma eftir Gunnar Gunnarsson (prentað af félagsvisindadeild Háskóla Islands i sept. 1976), ‘sem er hin merkustu skrif, er sagt frá vísindamanni sem Steiner heitir oghefur sett fram kenningu, sem er i fullri and- stöðu við þá framangreindu. I ritgerðinni segir orörétt: „Steiner mótmælir þvi alger- legaað alkóhólismi sé sjúkdóm ur, fyrrverandi alkóhólisti geti og hafi oröið hófdrykkjumaöur (Qauarterly Journal of Studies on Alcohol 28, 2 (1967) 305-15). Vonin (hope and positive ex- pectaney, sbr. Frankl. og Gold- stein) sé nauösynleg ef ekki nauösynlegust i allri meðferö, og það að skilgreina alkó- hólisma sem króniskan sjúk- dóm ræni ekki alkólistann að- eins voninni heldur stuðli bein- lfnis aö þvi að hann verði króniker, sbr. fullyrðingu (dictum) W. I. Thomas „a situation defined as real in soci- ety will be real in its conse- quences”. (Steiner 1971, XV-XIX”. Með þessari tilvitnun er ég alls ekki aö gefa f skyn að kenn- ing Steiners þurfi að vera neitt liklegri til að veraréttari en hin, heldur aðeins að sýna fram á áróöurinn og hlutdrægnina i al- mennri fræðslu um áfengismál. Tvær andstæðar vfsindalegar kenningar eru til staðar um eitt ákveöið atriði i sambandi viö áfengismál, hvorug hefur veriö sönnuð eöa afsönnuð og reynsl- an ein fengin með frekari rann- sóknum mun leiða þaö i ljós hvor er rétt eða hvort eitthvert vit er i báðum. En hér á Islandi er þeirri kenningunni, sem er hægt aö sjá einn jákvæðan árangur af honum, þ.e. að hvert einasta mannsbarn veit að i áfengisneyslu er fólgin áhætta (en ég vil bæta þvi við, að þegar fólki er þetta ljóst hlýtur það aö vera mál manna sjálfra hvort þeir taka áhættuna, án þess að boðum og bönnum sé beitt óspart og neytendum áfengis gert örðugra um vik við ástund- un nautnar sinnar). Siöast skyldi ég áfellast templara fyrir það að neyta ekki áfengis, þaö er þeirra einkamál og gangi þeim vel i sinu bindindi, en það er hitt sem ég þoli ekki, aö stórstúkumenn skuli stöðugt reyna að leggja stein I götu áfengisneytenda, gera þeim erfiðara um vik við ástundun nautnar sinnar og gott ef ekki helst reka þá nauðuga til að hætta að drekka. Ég get nefnt mýmörg dæmi um þessa frekju- fullu hneigð, stórstúkumenn leggjast á móti þvi að áfengisút- sölur séu opnaðar og veitinga- staðir fái vinveitingaleyfi, og róa aö þvi öllum árum að útsöl- um sé lokað og staðir sviptir vinveitingaleyfinu þar sem sllkt hefurfengist i gegn, þeir hvetja til að veröi á áfengi sé haldið sem hæstu, þeir leggjist á móti sterka bjórnum (eru aö visu ekki einir um þaö), og þeir — gott ef ég heyröi ekki fyrir skemmstu — hvetja til að hætt veröi að selja farþegum i milli- landareisum tollfrjálst áfengi i islenskum skipum og flugvél- um. Islenskir stúkumenn ættu að láta af þessari frekjufullu hneigö, lifa glaöir viö sitt bind- indi, og vera bindindismenn fyrir sjálfa sig en ekki fyrir aðra. Þannig maður var Abra- ham Lincoln, sem sagði: „Sendið Grant meira whisky”.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.