Morgunblaðið - 11.09.2001, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. SEPTEMBER 2001 11
VILMUNDUR Jósefsson, formaður
Samtaka iðnaðarins, hóf dagskrá ráð-
stefnunnar á að kynna niðurstöður
nýrrar skoðanakönnunar, sem Gallup
gerði fyrir samtökin. Voru helztu nið-
urstöður þær, að helmingur (49,9%)
aðspurðra Íslendinga svöruðu því ját-
andi að þeir væru fylgjandi aðild Ís-
lands að Evrópusambandinu, 37%
sögðust andvíg og 13,1% tók ekki af-
stöðu. Úrtakið var 1200 manna
slembiúrtak úr þjóðskrá og var svar-
hlutfallið 68,3%.
Vakti Vilmundur athygli á því, að
munurinn á fjölda fylgjenda og and-
stæðinga ESB-aðildar hefði vaxið um
tæp 7 prósentustig frá síðustu sam-
bærilegri könnun, sem gerð var í
febrúar sl.
Er spurt var um afstöðu fólks til
þess hvort taka bæri upp evruna á Ís-
landi í stað krónunnar var niðurstað-
an ekki eins afgerandi. 44% sögðust
fylgjandi því að fá evruna, 45% ekki
og 11% sátu hjá. Félagsmenn SI voru
líka spurðir sömu spurninga og kom í
ljós töluverður munur á afstöðu
þeirra og almennings. 57,8% fé-
lagsmanna vildu að sótt yrði um aðild
að ESB og 67% vildu að evran kæmi í
stað krónunnar. 30% félagsmanna
sögðust andvígir bæði ESB-aðildar-
umsókn og upptöku evrunnar.
Stefna íslenzkra stjórnvalda á
skjön við almenningsvilja
Sagði Vilmundur þessar niðurstöð-
ur staðfesta að stjórn samtakanna
væri að framfylgja eindregnum vilja
félagsmanna með afdráttarlausri
stefnu sinni í Evrópumálum. „Við hjá
Samtökum iðnaðarins erum sannfærð
um að þátttaka Íslands í evrópsku
samstarfi hefur verið til heilla fyrir
allt íslenzkt atvinnu- og efnahagslíf,
ekki bara iðnaðinn,“ sagði hann. Gekk
hann svo langt að fullyrða, að nú væri
svo komið að „nóg sé komið af bið-
inni“ og tímabært að sækja um aðild
að ESB og þar með fá aðgang að
myntbandalaginu. Gengisóróleiki og
verðbólga síðasta árs hafi sannfært
marga um að Ísland sé ekki heppilegt
myntsvæði og það „sé ekki rétt að
borga milljarða fyrir sjálfstæða mynd
og peningastefnu“.
Þótt aðildin að Evrópska efnahags-
svæðinu hafi gagnazt Íslendingum vel
dugi hún ekki lengur til. „Þrátt fyrir
ágæti EES-samningsins höfum við
sannfærzt æ betur um það að hann
dugir ekki til,“ sagði Vilmundur.
„Rökrétt framhald er aðild að Evr-
ópusambandinu. Því miður hafa flest-
ir íslenzkir stjórnmálamenn hingað til
sagt að aðild sé ekki tímabær, það
verði að bíða og sjá. Við teljum hins
vegar að nóg sé komið af biðinni og
hún sé hreinlega til tjóns. Þá erum við
þeirrar skoðunar að stjórnvöld haldi
fram annarri stefnu í Evrópumálum
en meirihluti landsmanna aðhyllist og
er það umhugsunarefni.“
Vakti Vilmundur athygli á því að í
niðurstöðum skoðanakönnunarinnar
kemur fram að konur, yngra fólk,
tekjuhærri einstaklingar og kjósend-
ur Framsóknarflokksins séu líklegri
til að vera fylgjandi aðild en aðrir.
„Þessar niðurstöður eru merkilegar
ekki sízt í ljósi þess að stjórnvöld hafa
hvað eftir annað lýst andstöðu sinni
við aðild og talið hana glapræði fyrir
Ísland. Samkvæmt könnuninni eru
landsmenn ekki sammála því,“ sagði
Vilmundur.
Viðkvæmni smárra
og opinna hagkerfa
Aðrir framsögumenn á ráðstefn-
unni voru Arne Jon Isaksen, prófess-
or í hagfræði við Óslóarháskóla, Jo-
hnny Åkerholm, aðstoðarráðu-
neytisstjóri finnska
fjármálaráðuneytisins,
Ulf Jacobsson, fram-
kvæmdastjóri Efnahags-
stofnunar iðnaðarins í
Svíþjóð, Graham Bishop,
sem starfar sem við-
skiptalífsráðgjafi í Bretlandi, sér-
hæfður í Evrópumálum, og Sixten
Korkman, sem er Finni og starfar
sem framkvæmdastjóri um mynt-
bandalagsmálefni hjá ráðherraráði
ESB.
Í framsöguerindum Svíans Jacobs-
sons og Finnans Åkerholms var sam-
eiginleg sú áherzla sem þeir lögðu á
veikleika lítilla, opinna þjóðhagkerfa
– bæði Svíþjóð og Finnland, sem þó
eru á bilinu 15–30 sinnum stærri hag-
kerfi en hið íslenzka, hefðu rekið sig á
hve lítil myntsvæði væru berskjölduð
fyrir alvarlegum sveiflum eftir að
hömlur á fjármagnsflutninga milli
landa voru afnumdar. Finnar og Svíar
gengu í ESB í ársbyrjun 1995, en báð-
ar þjóðir gengu í gegnum erfiða efna-
hags- og fjármálakreppu á fyrstu ár-
um tíunda áratugarins.
Åkerholm, sem sjálfur átti virkan
þátt í undirbúningi ESB- og EMU-
aðildar Finnlands, sagði aðildina tví-
mælalaust hafa hjálpað til við að
koma aftur á stöðugleika í finnsku
efnahagslífi, en mikilvægust hefði þó
verið sú „tiltekt í eigin ranni“ sem
kreppan hefði rekið Finna út í að
gera, þótt þær aðgerðir hafi að mörgu
leyti verið sársaukafullar.
Sagði Åkerholm finnskt efnahagslíf
vera með EMU-aðildinni verndað fyr-
ir ytri áföllum vegna gengissveiflna.
Fyrir lítið en opið hagkerfi sem ekki
endilega fylgir sömu hagsveiflu og
stóru löndin á evrusvæðinu væri það
vissulega nokkur fórn að stjórnun
peningamála sé nú í höndum Seðla-
banka Evrópu í stað
heimamanna en eins og
Finnar hefðu spilað úr
sinni stöðu hefði þetta far-
ið vel, a.m.k. fram til
þessa. Stjórnvöld aðildar-
ríkja EMU yrðu að læra
að samhæfa aðgerðir þegar harðnaði
á dalnum á evrusvæðinu í heild. Agi í
stjórn ríkisfjármála væri þar lykilat-
riði. Åkerholm rakti sem athyglisvert
dæmi um viðkvæmni hagkerfis eins
og þess finnska, að á árunum fyrir
ESB-inngönguna, þegar finnskt efna-
hagslíf var að klóra sig upp úr krepp-
unni, hefðu 60% af viðskiptum með
hlutabréf í finnsku kauphöllinni verið
með bréf Nokia. Fyrirtækið væri nú
að 85% í eigu útlendinga. Þessi við-
skipti hefðu dregið mikla erlenda fjár-
festingu inn í finnskt efnahagslíf þeg-
ar einmitt var mest þörf á henni og
taldi Åkerholm þetta eitt hafa bjargað
gengi finnska marksins frá því að falla
eins illilega og sænska krónan og
fleiri gjaldmiðlar um þetta leyti.
Ópera frekar en króna?
Ulf Jacobsson talaði væntanlega
fyrir munn margra útlendinga sem til
Íslands koma er hann sagði að í hvert
sinn sem hann kæmi hingað furðaði
hann sig á því að sjá hvernig svo lítið
þjóðfélag sem það íslenzka gæti hald-
ið úti öllum þeim stofnunum sem nú-
tímaiðnríki státar af – þar með talið
eigin mynt og óperu. „Ef til vill væri
skynsamlegra fyrir Íslendinga að
halda óperunni en krónunni,“ sagði
hann til að setja ályktanir sínar í ís-
lenzkt samhengi, að vísu meira í
gamni en alvöru.
Jacobsson gerði einnig að umtals-
efni þá staðreynd, að einörðustu efa-
semdarmennirnir um þátttökuna í
an haldist furðanlega stöðug. Breyt-
ingar í utanríkisviðskiptum og þá
einkum verð fyrir olíu, hafi ekki haft
mikil áhrif á þróun gengisins og þar
hafi norski olíusjóðurinn gegnt mjög
mikilvægu hlutverki sem höggdeyfir.
Þá hafi verið gott samræmi á milli
peningamálastefnunnar, ríkisfjármál-
anna og tekjustefnu Norðmanna og
allt hafi þetta gert það að verkum að
gengisstefnan hafi reynzt vera trú-
verðug.
Í vor hafi seðlabankinn í Noregi
hins vegar, líkt og sá íslenski, sett sér
verðbólgumarkmið, þ.e. að verðbólg-
an skuli vera 2,5% með eins prósents
vikmörkum. Öfugt við það sem gerzt
hafi hér á landi hafi gengi norsku
krónunnar haldizt stöðugt en líklegt
sé að gengi hennar muni styrkjast
samfara stækkandi olíusjóði.
Þrír valkostir
„Meginmarkmið peningastefnu,“
segir Isachsen, „hljóta ævinlega að
vera að tryggja hagfellda þróun raun-
stærða í hagkerfinu.“ Til þess þurfi að
tryggja stöðugt gengi myntar og
halda verðbólgu innanlands innan
eðlilegra marka. Þeir möguleikar sem
bæði Íslendingar og Norðmenn
standi frammi fyrir sé að halda sig við
verðbólgumarkmið, þ.e. við núver-
andi peningastefnu, setja á fót sér-
stakt myntráð sem hefur það að
markmiði að tengja krónuna evrunni,
eða taka hreinlega upp evruna, ann-
aðhvort einhliða eða með aðild að
Evrópusambandinu.
„Gallinn við verðbólgumarkmið er
að hætta er á of miklum gengissveifl-
um, þannig gæti til dæmis breyting á
úthlutuðum kvótum á Íslandi eða
verðbreytingar fyrir þorsk leitt til
óeðlilega mikilla sveiflna á gengi ís-
lensku krónunnar,“ segir Isachsen.
„Á móti kemur aukið sjálfstæði seðla-
bankans í vaxtamálum og hann getur
notað stýrivextina til þess að tryggja
stöðugleika í hagkerfinu. Þess ber þó
að geta í þessu sambandi að óskyn-
samleg vaxtastefna getur grafið und-
an stöðugleika.“
Isachsen bendir á að miklu skipti
að stefna seðlabankans við verðbólgu-
markmið sé í senn ábyrg og gagnsæ
og menn þurfi einnig að spyrja sig að
því hvort nauðsynlegt sé að bæta
þekkingu og kunnáttu innan íslenska
seðlabankans við breytta peninga-
málastefnu.
Hagstjórnartækin önnur
„Gangi Íslendingar í Evrópusam-
bandið og taki upp evruna er gengið
gefið og vextirnir líka en verðbólgu-
stigið á Íslandi þyrfti ekki endilega að
vera það sama og meðaltalið í ESB-
ríkjunum. En hagstjórnartækin
verða önnur,“ segir Isachsen. „Ef við
gefum okkur t.d. að þorskafli Íslend-
inga minnki og verðið lækki einnig þá
er nauðsynlegt að verðbólgan sé
minni á Íslandi til þess að bæta sam-
keppnisstöðuna, ekki verður hægt að
lækka vextina til þess að auka innan-
landseftirspurn og ekki verður lengur
hægt að lækka gengið til þess að bæta
útflutningsskilyrðin. Tækin sem
menn hafa til þess að bregðast við
svona skelli eru þá fyrst og fremst
ríkisfjármálin og aukinn sveigjanleiki
á vinnumarkaði.“
Hvað utanríkisviðskiptin snertir
yrði þá að ná niður kostnaði og verð-
lagi til þess að bæta samkeppnisstöð-
una og það gæti táknað lækkun nafn-
launa. Hvað innanlandseftirspurnina
snertir yrði ríkið að lækka skatta eða
auka útgjöldin til þess að ýta við eft-
irspurninni. Og Isachsen heldur
áfram: „Í mínum huga vaknar sú
spurning hvort efnahagsstjórn á Ís-
landi muni ekki í auknum
mæli beinast að sjálfum
raunstærðunum í hagkerf-
inu, sem allt veltur á, þegar
bæði vextir og gengi eru
gefnar stærðir. Þá má og
nefna að líklegt er að sam-
keppni verði harðari þegar öll verð
eru gefin í evrum en það mun aftur
tryggja hagkvæmari nýtingu auðlind-
anna.“
Isachsen segir aðild Norðmanna að
ESB ekki vera til umræðu nú, aðild
hafi tvisvar sinnum verið felld í þjóð-
aratkvæðagreiðslu. „Það kann að
vera að ESB-aðild Íslands þurfi til að
Norðmenn láti loks af henni verða.“
Lítil myntsvæði
berskjölduð
fyrir sveiflum
Á ráðstefnu á vegum Samtaka iðnaðarins á Grand Hótel Reykjavík
í gær beindu sérfróðir fyrirlesarar sjónum að reynslu og áformum
Norðurlandaþjóðanna og Breta af Evrópusambandinu og
myntbandalagi þess. Þar voru einnig kynntar niðurstöður
nýrrar könnunar á viðhorfi Íslendinga til ESB og evru.
Auðunn Arnórsson og Arnór Gísli Ólafsson lögðu við hlustir.
Morgunblaðið/Þorkell
Framsögumenn á ráðstefnunni voru sex, þar af fimm erlendir sérfræðingar. Fundarstjórinn Þorsteinn Þor-
geirsson, hagfræðingur Samtaka iðnaðarins, situr hér fremstur en næstur honum er Vilmundur Jósefsson.
auar@mbl.is, arnorg@mbl.is
ESB og EMU væru í Svíþjóð lengst
til vinstri í stjórnmálum, en í Bret-
landi – þar sem stjórnvöld fylgdu
einnig „bíðum og sjáum“-stefnu í
evru-málinu – væru þeir lengst til
hægri.
Graham Bishop spáði því að brátt
komi að því að hið háa
gengi sterlingspundsins
gagnvart evrunni fái
ekki staðizt lengur, og í
kjölfar þess óróleika sem
þetta óhjákvæmilega
gengisfall muni valda
muni ríkisstjórn Verkamannaflokks-
ins sæta lagi og fá inngöngu í EMU
samþykkta í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Gengi norsku krónunnar hefur
haldist mjög stöðugt
Arne Jon Isachsen sagði að frá
árinu 1992 og þangað til á þessu ári
hafi gengi norsku krónunnar flotið en
markmið peningastjórnunar hafi ver-
ið að viðhalda stöðugu gengi og sú
stefna hafi tekist vel og norska krón-








 

 





   


 
  
   

 
 
 
 
 !

   


  

 
 
 
 !



 












Verðbólgu-
mark þýðir
hættu á geng-
issveiflum
Með ESB- og
evruaðild eru
bæði gengið og
vextirnir gefnir