Morgunblaðið - 11.09.2001, Blaðsíða 39

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. SEPTEMBER 2001 39
skreyta frásögur mínar, því það var
svo gaman að fá þig til að hlæja.
Það er sjálfsagt eintóm eigingirni
að sakna þín; það sem maður á að
gera er að vera þakklátur fyrir að
hafa fengið að kynnast þér. Hvað þá
að vera skyld þér! Kannski, einhvers-
staðar, lengst undir niðri, hefur lífs-
glaða genið síast í gegn og heldur
áfram sinni ferð í gegnum kynslóð-
irnar. Börn þín og barnabörn hafa
það sjálfsagt sterkara en „við hin“
frændsystkinin, en ef við höfum feng-
ið smábrot af því erum við heppin.
Ég kveð þig eins og þú kvaddir mig
alltaf: „Vertu blessuð, elsku hjartans
nafna mín.“
Og ég heyri þig hlæja svo dátt.
Þín bróðurdóttir,
Helga.
Engin er eins þæg og góð
og Dimma-limma-limm,
og engin er eins hýr og rjóð
og Dimma-limma-limm.
Svona kvað skáldið um þá mann-
eskju sem við í dag kveðjum með sér-
stökum söknuði og eftirsjá. Vísan litla
sem er eftir Mugg, svona hrein og
bein og ljúf, stendur skrifuð á blöðum
bókar sem hvert einasta mannsbarn á
landinu ætti að þekkja.
Sennilega er myndmálið í bókinni
enn áhrifaríkara en hinn stutti hrekk-
lausi texti. Ljúfar frásagnir vatnslit-
aðar, sneisafullar af fínlegum blæ-
brigðum svolítið gagnsætt stroknar á
mjallahvítan pappírinn. Allar eru
myndirnar ilmandi af tærleika og
koma eins og svífandi dúnmjúkt út úr
fögrum draumkenndum heimi.
Því verður mér svona tíðrætt um
þetta litla ævintýri, að ekki einungis
er fyrirmyndin að kóngsdótturinni í
Dimma-limm sama manneskjan og
nú er horfin sjónum okkar, Helga Eg-
ilson, náfrænka málarans, heldur er
það líka nánast eins og listamaðurinn
með ofurnæmi sínu hafi verið forspár.
Manngerð Helgu varð einmitt álíka
björt og kóngsdóttirin er í sögunni, og
samskonar ævintýrakenndu útgeisl-
unina hafði hún alveg fram á efri ár.
Helga steig einkar létt til jarðar, en
stóð samt ávallt við tjarnarbakkann
traustum fótum. Hún fór oftar en
einu sinni langt út fyrir hallargarðinn
og lærði margt gott, en hún sá líka að
heimurinn þar var öðruvísi.
Hún hafði svo mikla manngæsku til
að bera að hún gat breitt út fangið og
hlúð að náunganum umyrðalaust. Var
það til þess að bæði vinir og vanda-
menn drógust að henni og leituðu til
hennar. Hún bjó ávallt í gullinni höll
hvar sem hún hreiðraði um sig. Þar
gladdi hún gesti og gangandi með því
að draga fána að húni og stinga upp í
gogginn á þeim alls kyns góðgæti.
Henni lánaðist eins og Dimma-limm
að finna sinn eina rétta konungsson í
lífinu sem alla tíð leit blítt á hana og
hún á hann. Drengina sína tvo um-
vafði hún kærleika svo þeir þreyttir
gátu lagt kollinn í hálsakot og þaðan
fundið hve heimurinn var indæll.
Þrátt fyrir þrotlausa mildi bilaði
kjarkur hennar aldrei því hún var
snillingur í að bægja vondum nornum
frá og leysa sitt fólk undan álögum.
Já, hún var sannkölluð kóngsdóttir
undir iðjagrænni grein, geislandi af
hugmyndaflugi og reglulegri ham-
ingju með sinn skemmtilega og hæfi-
leikaríka svan sér við hlið.
Við Jón þökkum Helgu margar
dýrlegar stundir bæði í draumheimi
og í raunheimi. Yndislegri vinkonu og
samferðamann er vart hægt að hugsa
sér. Í huga okkar situr Helga nú hýr
og góð í ríki einu ofar skýjum. Þar
hanga rauð hjörtu á greinum trjánna
og þar er ugglaust fullt af ljómandi
fallegum stólum sem kallaðir eru há-
sæti. Í einu slíku situr Helga og stráir
minningum út um dyragættina af sín-
um alkunna höfðingsskap.
Megi þær gersemar falla mjúkt til
jarðar og styrkja Rögnvald, Þór, Geir
og alla afkomendurna hennar á sakn-
aðarstund.
Solveig Jónsdóttir.
Helga Egilson var engum öðrum
lík, svo einstaklega hógvær og prúð.
Hún heyrðist aldrei hallmæla fólki,
talaði aldrei illt orð til nokkurs
manns, alltaf fallega um alla og eins
og hún hefði himin höndum tekið þeg-
ar hún hitti mann.
Henni var fleygt niður á allt, sama
hvað var. Hún var feiknarleg handa-
vinnumanneskja, sneið og saumaði
flest sín föt. Hún prjónaði það sér-
kennilegasta og vandaðasta prjóna-
teppi sem ég hef séð og gaf það Hall-
dóri manni mínum í afmælisgjöf
þegar hann varð sextugur.
Þetta teppi skildi hann ekki við sig í
tæp fjörutíu ár, og fylgdi það honum
til hinstu stundar, og það á áreiðan-
lega eftir að endast næstu fjörutíu ár,
eins vandað og það er á allan hátt.
Frægir voru jólasveinar þeirra
systra Þórunnar og Helgu enda voru
þeir listaverk. Það má þakka þeim
fyrir að hafa kynnt þessa jólasveina
fyrstar manna, í stað þeirra rauðu, því
þeir voru eins og annað sem frá þeim
kom alveg listavel unnir og vandaðir.
Hún notaði líka mikið fiskroð og
gerði margar tilraunir með það og bjó
til vandaða skartgripi úr því.
Ég á enn hálsfesti sem hún bjó til
fyrir meira en fjörutíu árum, og nú sé
ég hvað hún er fallega unnin. Vand-
virkni Helgu var hennar aðalsmerki.
Hún kastaði aldrei höndum til neins,
allt var svo fallega unnið og vel frá
gengið. Árin 1961–’62 dvöldum við
fjölskyldan í Vínarborg og voru þau
Rögnvaldur og Helga þar líka, svo
það varð mikill samgangur á milli
okkar.
Synir þeirra voru á svipuðum aldri
og dætur okkar. Einu sinni var hún
búin að prjóna heilmikið af lopapeys-
um og við gengum búð úr búð til að
selja þær. Á endanum sigtuðum við út
lúxusbúð sem seldi skíðafatnað.
Þar seldum við allar peysurnar á
góðu verði. Þegar viðbótarlopi kom
frá Íslandi var skíðatíminn liðinn það
árið.
Helga tók sér margt annað fyrir
hendur en að framleiða handgerða
listmuni.
Hún vann árum saman í banka, og
setti á stofn listmunaverslun,
„Dimmalimm“, með margskonar
listaverkum og fögrum munum sem
hún flutti inn, og svo það sem hún gat
náð í af því sem íslenskt var.
Hún var líka mjög vel ritfær, meðal
annars skrifaði hún leikritið
„Dimmalimm“ sem sýnt var í Þjóð-
leikhúsinu á sínum tíma.
Það er varla hægt að tala um Helgu
án þess að minnast á eftirlifandi mann
hennar, Rögnvald Sigurjónsson pí-
anóleikara. Samband þeirra var ein-
stakt, hún var honum eitt og allt og
hann var henni eitt og allt.
Hann hefur staðið sig eins og hetja
í þessum síðustu veikindum Helgu, og
þegar hann sá hvað verða vildi gisti
hann hjá henni á spítalanum.
Rögnvaldur hefur misst mikið, ég
vona bara að hann haldi áfram að
standa sig vel og vera okkur til
ánægju eins og alla tíð. Ég sendi hon-
um og fjölskyldu hans innilegar sam-
úðarkveðjur.
Auður Laxness.
Þegar ég var ungur var enginn un-
aðarauki barna stærri en að hlýða á
ævintýr. Þessvegna er ég föður mín-
um að eilífu þakklátur fyrir hve oft og
vel hann sagði okkur, systur minni og
mér, sögur og ævintýr. „Segðu það
aftur – og aftur og aftur,“ var við-
kvæðið, uns hann sló botn í söguna
með þessum orðum: „Köttur úti í
mýri, setti’ uppá sig stýri, úti er æv-
intýri!“ Það þýddi að skemmtunin var
úti í bili, og það vissum við – en eftir
það undum við sæl draumum okkar.
Aldrei grunaði mig, að ég ætti eftir
að lifa þá stund að hitta fyrir ævintýr-
ið sjálft, holdi klætt, en það gerðist þó
samt. Á þeim árum, sem við Rögn-
valdur máttum helst ekki hvor af öðr-
um sjá, á nóttu sem degi, vorum við
eitt sinn á gangi suður Laufásveg, og
þar á tröppum við lágreist hús sat
stelpa á okkar aldri, með ljóst hárið
flögrandi í sumargolunni. Ekki man
ég hvernig á því stóð, en áður en ég
vissi af var Rögnvaldur farinn að
kappræða við stelpuna og sparaði
ekki skemmtilegheitin og kátlegt
sprell. Kannski var þetta ást við
fyrstu sýn, hver veit – en eitt vissi ég
ekki þá, að þetta var hún Dimmalimm
kóngsdóttir; ævintýrið um hana
þekkja nú og elska öll Íslands börn.
Víst, er að frá þessari stundu var
Rögnvaldur ekki samur maður og áð-
ur.
Þetta voru yndisleg ár, þrátt fyrir
allsherjar blankheit. Brandari sem
þessi: Áttu ekki túkall sem þú ert
hættur að nota? var tímanna tákn. En
ástin ríkti hjá ungu fólki þá sem fyrr
og síðar, ofar kreppu og því framtíð-
arleysi sem blasti við – og ástin sigr-
aði þrátt fyrir allt.
Síðan áttu þau samleið langa ævi,
Helga og Röggi. Hún var í huga okk-
ar sem til þekktum einstakur föru-
nautur. Sjálf var hún músíkölsk, list-
elsk og þar að auki var þokkinn slíkur
að geislaði af henni. Á öllu þessu
þurfti Rögnvaldur að halda í kröfu-
harðri veröld píanóleikarans.
Þau fóru saman í allar ferðir Rögn-
valdar; þegar hann þurfti mest á
styrk að halda stóð hún sem klettur
við hlið hans. Þegar við lesum lista-
söguna er það hér um bil einhlítt, að
þeir listamenn sem nokkuð að kveður
eru þar í sömu sporum. Merkilegt –
en satt.
Móðurbróðir Helgu var elskuleg-
asti listamaður sem Ísland hefir alið;
Guðmundur Thorsteinson, „Mugg-
ur“. Hann bjó til ævintýrið og mynd-
skreytti um borð í farskipi sem flutti
hann til Miðjarðarhafs, þegar hann
heimsótti systur sína og mág. Þetta
var sagan af Dimmalimm kóngsdótt-
ur, og ætlað Helgu, frænkunni litlu,
sem hann unni heitt. Skyldi barni
nokkru sinni hafa verið færð stærri
dýrðargjöf?
Sjá, Tíminn, það er fugl, sem flýgur hratt,
hann flýgur máski úr augsýn þér í kveld!
Þessi orð má finna í Rubajjat og
eru að sjálfsögðu söm nú sem þá.
Nú er ævintýrið á enda. Helga hef-
ur kvatt okkur, vini sína, í síðasta
sinn. Nú verðum við, eins og börn
allra tíma, að sætta okkur við, að öll-
um ævintýrum lýkur um síðir, en við
tökum ævintýrið um Helgu – Dim-
malimm kóngsdóttur – með okkur í
draumheima.
Atli Már.
Helga Egilson, heillandi kona, er
fallin frá, kona sem sannarlega vakti
eftirtekt hvar sem hún var á ferð. Ég
átti hana að vinkonu yfir sextíu ár og
sakna þess að fá ekki lengur að njóta
samvistar við hana. Ætíð var sama
blíða skapið áberandi, skemmtilegar
viðræður um dægurmál og yfirleitt
allt sem við kom venjulegu lífi mann-
fólksins. Ekki var komið að tómum
kofanum þegar umræður og almennt
spjall var á dagskrá því hún var haf-
sjór af hugmyndum og því einstak-
lega skemmtileg í viðræðum.
Alltaf var hún vel búin hvort sem
hún sinnti eldhússtörfunum eða sam-
kvæmum og er það eiginleiki sem hún
hefur tekið í arf frá stórmerkilegum
forfeðrum sínum. Svo mikil reisn var
ávallt yfir Helgu að eftir var tekið.
Helga var að sjálfsögðu heimskona
hafandi búið langdvölum erlendis og
var stórfróðlegt að heyra hana segja
frá ýmsum atvikum og uppákomum
sem hentu hana og hennar heimili í
fjarlægum löndum.
Ung að árum gekk hún að eiga upp-
rennandi píanóvirtúósinn Rögnvald
Sigurjónsson. Hef ég ekki séð ham-
ingjuríkara hjónaband, tillitssemi, ást
og virðingu deildu þau svo fallega að
aðdáanlegt var. Er missir Rögnvald-
ar og nánustu ástvina þeirra mikill og
votta ég þeim innilega samúð.
Við kveðjum hana og geymum
fagrar minningar um einstaka gæða-
konu sem nú er komin í eilífðar skjól
hjá Guði.
Runólfur Sæmundsson.
Öll vor lífstíð er á fleygiferð, segir í
gömlum sálmi. Þessi orð urðu mér
ljós þegar æskuvinkona um áratugi
kvaddi hinstu kveðju. Leiðir okkar
Helgu Egilson lágu saman um 13 ára
aldur, og varð sú vinátta er þá mynd-
aðist söm og jöfn alla ævidaga. Helga
var óvenjulega sterkur persónuleiki.
Hún var gædd stórri sál, sem sá allt í
fegurra ljósi en efni stóðu til, og gædd
góðum gáfum auk listrænna hæfi-
leika. Ég hef sjaldan kynnst sál, sem
var jafn kröfulaus gagnvart sjálfri sér
og örlát þeim, sem þurftu hjálpar og
ráðleggingar við. Allt vildi hún til
betri vegar færa, ef á einhvern var
hallað var hún sannur málsvari.
Helga var listakona í eðli sínu. Hún
töfraði fram listaverk úr nánast engu.
Margir vinir hennar eiga í dag þessi
listaverk, sem segja okkur alla sögu
um listfengi hennar og gamansemi.
Að auki var Helga sá lífslistamaður,
sem fann ætíð hvenær vinir hennar
þurftu á hjálp að halda. Ef erfiðleika
bar að höndum var hún ávallt
reiðubúin að hlusta, og í þögninni náð-
um við inn að hjartarótum. Við fet-
uðum okkur gegnum kreppu- og ung-
lingsárin, reynslunni ríkari. Um þetta
leyti kynntist Helga manninum í lífi
sínu, Rögnvaldi Sigurjónssyni píanó-
leikara. Sambúð þeirra og vinátta var
fágæt og fögur, og varði til hinsta
dags. Með Rögnvaldi myndaðist sá
stóri vinahópur sem fylgdist að um
áraraðir. Helga stóð vörð um sinn
mann og list hans, og hvatti hann alla
tíð. Rögnvaldur var fyrsti píanóvirtú-
ós Íslands á sínum tíma. Allir þeir
tónleikar, sem þau stofnuðu til þegar
Rögnvaldur undirbjó tónleika, voru
okkur vinum þeirra kærkomið
kennslu- og gleðiefni. Að baki honum
stóð Helga jafnan sem klettur. Okkur
Helgu kom saman um, að miklir tón-
listarmenn þörfnuðust góðra áheyr-
enda, og það var hinn stóri vinahópur
svo sannarlega. Tíminn er afstæður
þegar litið er um öxl. Lán mitt í lífinu
er að hafa átt vináttu Helgu um ára-
tuga skeið, orðið vinur móður hennar
og ömmu að ógleymdum öllum systk-
inum hennar, sem upphaflega voru
sjö en eru nú fjögur á lífi. Það eru for-
éttindi í lífinu að hafa átt Helgu og
Rögnvald að vinum alla tíð. Synir
þeirra hjóna, Þór og Geir, með sínum
gjörvulegu börnum hafa veitt ótæm-
andi gleði. Sú gleði sem börnin geta
veitt verður ekki metin til fjár. Hún er
gjöf að ofan. Hljóðlega tek ég þátt í
harmi ykkar allra við andlát lífslista-
konunnar Helgu Egilson.
Fjölskylduvinurinn
Unnur Arnórsdóttir.
Veturinn ’55–56 var ég staddur í
Vínarborg ásamt konu minni, Borg-
hildi Thors, en hjónin Helga Egilson,
frænka Borghildar, og Rögnvaldur
Sigurjónsson voru þar einnig ásamt
sonum sínum, Þór og Geir, sem þá
voru ungir drengir. Þarna var reynd-
ar allstór Íslendinganýlenda að
mennta sig og njóta lista, ekki síst
tónlistar og leiklistar, meðal annarra
tónskáldin Leifur Þórarinsson og Jón
Þórarinsson, myndlistarkonan Sig-
rún Gunnlaugsdóttir (seinna sam-
verkakona Helgu í Dimmalimm – en
Helga var nú reyndar Dimmalimm
sjálf) og hennar maður, Hreinn Stein-
grímsson. Einnig verður að geta
Bríetar Héðinsdóttur og Sigurðar
Steingrímssonar, sem nú er guðfræð-
ingur, en var á þeim árum að nema
fiðluleik. Við vorum, ásamt öðrum
ónafngreindum, tíðir gestir á heimili
þessara skemmtilegu og yndislegu
hjóna. Nóbelskáldið átti þar leið um
að heilsa uppá vini sína, Helgu og
Rögnvald. Seinna um veturinn hélt
Rögnvaldur eftirminnilega tónleika í
þessari „Mekku“ tónlistarinnar.
Þetta voru ánægjulegir tímar og sitja
í minningunni. Þarna varð til góður
kunningsskapur; sem hélst og þróað-
ist. Kynnin seinna enn nánari og urðu
að einlægri vináttu, en Rögnvaldur og
Bergljót, konan mín, störfuðu við
Nýja tónlistarskólann, hann yfir-
kennari, hún aðstoðarskólastjóri og
sá um skrifstofuhald. Í meira en
sautján ár höfum við hist á öðru hvoru
heimilinu, oft með sameiginlegum
vinum og kunningjum, yfir ljúffeng-
um mat og góðum vínum. Það voru
undantekningarlaust skemmtilegar
og yndislegar samverustundir.
Helga Egilson var afar sérstök
kona. Mjög greind og vel að sér, hafði
alveg sérstakan persónuþokka, hrein-
skilin og skemmtileg. Listræn var
hún, einsog hún átti kyn til og margt
handverkið, hugvitssamlegt og af
hagleika gert, vitnar um. Það var
hægt að tala við hana um alla hluti.
Og alltaf var hún jafnskemmtileg og
persónuþokki hennar jafnhrífandi.
Þrátt fyrir nokkurn aldursmun efa
ég að við hjónin höfum eignast betri
og kærari vini gegnum tíðina.
Nú hefur Rögnvaldur misst Helgu
sína, en hann á minninguna, synina og
músíkina og fjölda góðra vina. Helgu
er sárt saknað. Hugurinn er hjá vini
okkar, Rögnvaldi. Og við munum
halda áfram að hittast, ræða málin og
spauga yfir músík og góðum veiting-
um. Honum og sonunum, vinum mín-
um Þór og Geir, votta ég einlæga
hluttekningu mína. Minningin um
gáfaða og yndislega konu lifir áfram.
Oddur Björnsson.
Svo vildi til að í lok annars áratugar
fyrri aldar áttum við Rögnvaldur Sig-
urjónsson heima nokkra mánuði und-
ir sama þaki austur á Eskifirði, hann
að verða tveggja ára, ég þriggja.
Hvorugur okkar vissi þá að til var lítil
stúlka, jafnaldra Rögnvalds, Helga
Egilson. Hún mun um þessar mundir
hafa verið að flytjast með foreldrum
sínum frá New York, þar sem hún
fæddist, til Íslands og síðar til Spán-
arstranda.
Eftir þessa stuttu samveru, sem af
eðlilegum ástæðum er óljós í minni
okkar beggja, skildi leiðir okkar
Rögnvalds um langa hríð. Hann flutt-
ist til Reykjavíkur, þekkti köllun sína
frá upphafi og var kominn til fram-
haldsnáms í píanóleik í París meðan
ég var enn í menntaskóla á Akureyri,
alls óviss um hvað ég myndi taka mér
fyrir hendur.
Þegar leiðirnar lágu aftur saman
var það í Bandaríkjunum, þar sem
hann var að ljúka sínu erlenda námi
en ég að hefja mitt. Þá var hann búinn
að finna Helgu fyrir nokkrum árum,
og þau voru bundin þeim böndum
sem aldrei brustu.
Nánust urðu kynni okkar þann vet-
ur sem við voru samtímis í Vínarborg,
1954–55, ásamt fjölskyldum okkar.
Þaðan er margs góðs að minnast.
Nærri daglegur samgangur var
milli heimilanna og margar urðu tón-
leikaferðirnar og gleðistundirnar, allt
til óblandinnar ánægju.
Helga Egilson var óvenjuleg kona
og einstök að mannkostum og hæfi-
leikum. Hún var glaðlynd, skemmti-
leg og listfeng eins og hún átti ættir
til. Hún hallmælti aldrei nokkrum
manni en var skyggn á hvaðeina sem
skoplegt var, án allrar kaldhæðmi.
Hún hafði ríka sköpunargáfu, og auk
þess næmi, innsæi og einhvern æðri
vísdóm sem venjulegir karlmenn
skilja ekki, en undrast og dá í fari
hinna bestu kvenna. Hún varð fljótt
einn af kærustu vinum mínum, og
einn örfárra trúnaðarvina sem ég hef
átt um langa ævi.
Þegar Helga var í bernsku orti
frændi hennar, listamaðurinn Mugg-
ur (Guðmundur Thorsteinsson), um
hana og handa henni ævintýrið um
Dimmalimm prinsessu, og mynd-
skreytti þá litlu bók svo glæsilega að
hún er ein fegursta bók sem gerð hef-
ur verið á Íslandi.
Mér fannst Helga alltaf bera nokk-
urn svip ævintýrisins, hafin yfir gráan
hversdagsleika, hrífandi aðra með sér
til bjartari og litríkari heima þar sem
margt óvænt gat gerst, og jafnvel
hversdagslegir hlutir fengu nýja liti
og líf. Þessir eiginleikar breyttust
ekki þótt hún ætti sjálf einatt við erf-
iða vanheilsu að stríða.
En nú er Dimmalimm prinsessa
dáin. Þungur harmur er kveðinn að
vinum hennar, og þeir eru margir, en
þyngstur að eftirlifandi eiginmanni
hennar, sonum og öðrum sem henni
voru nákomnastir.
Kæri vinur Rögnvaldur. Við Sigur-
jóna sendum þér og fjölskyldunni
allri innilegar samúðarkveðjur á
þessari sorgarstundu.
Jón Þórarinsson.
Einstök kona og kær vinur, Helga
Egilson, er látin. Kynni okkar hófust
fyrir mörgum árum í gegnum sameig-
inlegt áhugamál, tónlistina. Það varð
að fastri venju að við hjónin yrðum
samferða Helgu og Rögnvaldi á tón-
leika Sinfóníuhljómsveitarinnar og af
því spruttu frekari kynni. Það var
alltaf sérstakt tilhlökkunarefni á
haustin að fara nú að hittast á Sinfón-
íutónleikum.
Helga og Rögnvaldur voru ákaf-
lega samhent hjón og það er ekki að
efa, að hún hefur verið hans stoð og
stytta í öllu hans starfi bæði sem
kennari og ekki síður sem konsertpí-
anisti, því hún bar mjög gott skyn á
tónlist og hafði gagnrýna hugsun.
Það er óvenjulegt að hitta á lífsleið-
inni fólk, sem hefur mannbætandi
áhrif, en þannig kona var Helga,
bjartsýni hennar, kjarkur, dugnaður,
góðvild og glaðværð var slík að manni
leið betur eftir að hafa verið í návist
hennar.
Helga var mjög listfeng kona og al-
þekktir eru jólasveinarnir, sem hún
og systir hennar bjuggu til um
margra ára skeið og eru áreiðanelga
til í mörgum heimsálfum, því þeir
SJÁ SÍÐU 40