Vísir - 11.12.1979, Qupperneq 20

VÍSIR
Þriöjudagur 11. desember 1979.
Umsjón:
Katrin Páls-
dóttir _
Sannar
dægur-
vlsur
- fjórOa plata
Brimklöar
komln út
Fjóröa breiðsklfa Brimklóar,
Sannar dægurvisur, er komin út á
vegum Hljómplötuútgáfunnar. A
plötunni eru ellefu lög, þar af sjö
eftir liösmenn hljómsveitarinnar,
þá Björgvin Halldórsson (4) og
Arnar Sigurbjörnsson (3). Þrjú
lög eru af erlendum toga og eitt
eftir Jóhann G. Jóhannsson.
Auk Björgvins og Arnars skipa
Brimkló sem fyrr þeir Guömund-
ur Benediktsson, Ragnar Sigur-
jónsson og Haraldur Þorsteins-
son. Viö plötugerðina voru til aö-
stoöar Halldór Pálsson, Kristinn
Svavarsson, Askell Másson og
Sigrún Hjálmtýsdóttir.
Björgvin Halldórsson hannaöi
umslagiö og syngur flest lögin.
Hann stjórnaöi einnig upptöku
ásamt Arnari Sigurbjörnssyni.
— Gsal
Suðurgata 7 er eitt elsta hús
bæjarins. Þaö var byggt sem
Ibúöarhús, sem þaö reyndar er
enn aö hluta til. 1 þeim her-
bergjum sem nú eru notuð sem
sýningar-pláss var áöur fyrr ét-
ið I eöa sofiö. Hver veit nema
maöur hafi fæöst eöa dáiö i ein-
hverju þeirra. Þeir sem sýna I
þessum húsakynnum veröa þvi
aö miöa stærö verka sinna viö
stutt gólf og veggrými sem ekki
var ætlað annað en bera uppi
venjulegar fjölskyldumyndir,
eöa þeir veröa aö gera verk sér-
staklega miðuö viö herbergin,
innsetningar (instaliations).
Skritiö er þaö aö i þessum 19.
aldar kofa skuli vera starfsemi
sem Hflegustu sambandi hefur
haldiö viö erlenda listastrauma
siöan gallery SÚM leiö. Og
merkilegt er þaö lika aö margt
af athy glisveröustu islenskri
myndlist/list siöari ára hefur
verið til sýnis iþessum meira en
aldargömlu svefnherbergjum
og borðstofum. Nú sýnir þar
Sigriöur Guöjónsdóttir.
Litur, pensill, strigi
Listasaga vesturlanda er
saga málverksins fyrst og
Verk eftir Sigriöi Guöjónsdóttur
Dýplin í aupum Rembrandls
fremst. Myndlistarmaðurinn
hefur verið málari i meira en
300 ár, meö striga tíl aö mála á
ogpensil til að mála meö. Sam-
hliöa varö til goösagan um
handverksmanninn flinka,
listamanninn sem gat gert eftir-
likingu af fyrirmynd frihendis.
Seinna varö svo til goösagan um
hinn innblásna, soltna utan-
garösmann sem eyddi slnum
siöasta eyri I bút af striga og
liti. En nú hefur goösagan
breyst, nema enn eru listamenn
utangarösmenn og blankir.
Hins vegar þá er eins vist að
myndlistarmaöurinn I dag eyöi
sinum siöasta aur I filmur og
ljósmyndapappir eöa þurfi að
slá lán til aö leigja sér mynd-
segulbandstæki.
Kúnstnerinn er ekki lengur
ribbaldinn með trönurnar á
bakinu, hann gæti eins verið
pempían meö myndavélina.
Það ánægjulegasta er, að
margar aöferöir I listsköpun I
dag eru svo einfaldar aö allir
geta notaö þær. Allir geta veriö
meö, allir geta t.d. tekiö ljós-
mynd. Listin fyrirfólkiö! Svona
er tæknin. Samt sem áöur er
jafnan bara viss hópur sem ger-
ir það, viss manngerö sem
nennir aö takast á við þann
vanda aö búa til list og þeir gefa
viömiðunina. Þaö er állka stórt
hlutfall af „innblásnum”
snillingum idagogá þeim tlma
þegar menn geröu myndlist nær
eingöngu meö pensli á striga.
Smellt af
Stór litljósmynd af mann-
eskju (hvorki höfuð né fætur
sjást) sem heldur á tuskudúkku
er á vegg. A gólfinu fyrir fram-
an hana er pottablóm sem ligg-
ur á hliðinni eöa datt þaö óvart?
t herberginu er ekkert annað.
myndlist
Hannes
Lárusson
skrifar:
Svona er eitt af verkum Sigriðar
Guöjónsdóttur. Hvaö erhægt aö
segja um svona lagaö? Er þetta
vitleysaeða er eitthvaö I þessu?
„Þetta er tilfinning, hér eru
engin rök. Þetta erhugmynd án
hugmyndar”. Það kemur aldrei
aftur sem einu sinni var. Þetta
er eitthvaö svo dapurt og langt I
burtu. Er þetta tregafull æsku-
minning, söknuður, þrá eftir
fortíðinni, æskunni og áhyggju-
leysinu? Kannski er of seint að
reisa blómiö viö.
Verkið sem birtist hér meö
greininni samanstendur af
tveimur fremur stórum lit ljós
myndum. önnur er úr náttúr-
unni. Hin er af ballettdansmær I
hvíldarstööu. Þarna viröist
vera teflt fram andstæöum.
Frelsi/fjötrar, hér/þar, mað-
ur/náttúra, náttúrufegurö/til-
búin fegurö. Allt er samt svo af-
slappað, yfir öllu er friöur og
ljóöræn stemmning. Kannski
þetta séu annars samstæöur.
önnur verk eru I svipuðum
dúr. 1 þeim öllum er höföaö til
tilfinninganna fyrst og fremst,
eiginlega ekki rómantik fremur
klassisk ró.
Það er ekki hægt aö yrkja
myndljóð yfir I orö. Myndir ta la
til manns með þögninni. Þær
segja frá þvi sem liggur dýpra
en tungumáliö, þær tala inn i
þögnina fyrir aftan oröin.
UR FJARLÆGD I BLIKANDI NALÆGD
MANASILFUR.
Safn endurminninga.
Gils Guömundsson valdi efnið.
löunn, 1979.
A hver ju ári koma Ut einn eöa
tveir tugir endurminningabóka
af einhverju tagi, annaö hvort
skrifaöar af minningamönnun-
um sjálfum eöa aörir færa i let-
ur frásögn þeirra. Þessu hefur
fram haldiö I hálfa öld eöa leng-
ur, svo aö segja má, aö þetta sé
oröinn villugjarn skógur.
Gróskan I þessum ritaskógi fer
sivaxandi,og ber ef til vill hæst
lesmáls aö vinsældum á bóka-
markaði.
Svo mikill skógur hlýtur aö
sjálfsögöu aö vera m jög misjafn
aö gæöum, hvort sem haft er I
huga minningagildi eöa frá-
sagnarlist, og auk þess eru
margar hinar elstu minninga-
bóka ekki hendi nær lengur. Þvi
má telja vonum seinna, að haf-
ist er handa um sáldun þessa
mikla efnis og útgáfu úrvals, er
gæti fært mönnum trén, sem illa
sjást fyrir skóginum.
Nú hefur Gils Guömundsson
hafiö þetta verk og Iöunn tekiö
þaö til útgáfu. Þvl hefur veriö
valiö nafniö Mánasilfur meö
sklrskotun til kvæöis Grims
Thomsens um endurminning-
una, sem merlar æ. Þetta er
stórt bindi, hartnær 280 blaðslð-
ur i vænu broti. Gils ritar aö
sjálfsögöu skilrikan formála og
gerir grein fyrir verki sinu og
markmiöum útgáfu. Hann seg-
ist hafa verið iöinn lesandi
minningabóka, og um skeið leitt
hugann aö þvi aö efna i safnrit
allfjölbreytts úrvals og sýnis-
horna endurminninga Islenskra
karla og kvenna, látiö sér koma
til hugar i fyrstu, aö þetta yröi
tveggja binda verk og höfund-
um raðað eftir aldri. Nú hafi
hins vegar veriö um þaö samið
MANA
SILFUR
SAFN ENDURMINNINGA
viö forlagið, aö hann tæki aösér
að velja efni i slíkt safnrit, þar
sem fjöldi bókanna er ekki
ákveöinn aö sinni, en út frá þvi
gengiö, aö þær verði þrjár aö
minnsta kosti”.
Þáhafa veljandi og útgefandi
sett sér nokkrar reglur. Hin
fyrsta er sú, aö efnisval er
bundiö viö höfunda, sem hafa
ritaö minningar sinar eigin
hendi en ekki þaö, sem aörir
hafa fært i letur. Úthýsir sú
regla ýmsum gersemum, svo
sem Arna sögu Þórarinssonar
og Eldeyjar-Hjalta, en er þó lik-
lega góö og gild til skynsam-
legrar takmörkunar. Þá þarf
efnið ekki endilega aö hafa
komist milli bókarspjalda,
heldur má einnig leita þess I
blööum og tlmaritum eöa Ut-
varpsdagskrá. Sjónarmið viö
efnisval skal einkum vera þaö,
aö safnrit þetta veröi sem fjöl-
breytilegast, og helst skuli fara
saman markvert efni og ,,lif-
andieöa snjöllfrásögn”,og ekki
valdir „kaflar vegna fræöa- og
heimildagildis sérstaklega”, en
hins vegar seilst öðru fremur
eftir „frásögnum, þar sem lýst
er meö eftirminnilegum hætti
sálar- og tilfinningalifi sögu-
mannsins sjálfs eöa hvernig
hann skynjar tiltekin fyrirbæri
tilverunnar, sé hann þess um-
kominn aö veita lesandanum
hlutdeild 1 lifsreynslu sinni”.
Þetta eru allt saman góöar og
gUdar reglur um efnisvaliö.
En einhvern stakk þarf að
snlöa skipan efnisins i bækurn-
ar. Hefur orðiö aö ráöi aö hafa
það með lauslegasta móti, og
gildir um þaö sú regla ein ,,að
raöa höfundum I stafrófsröö
innan hvers bindis og kapp-
kosta, aö tilbreytni gætti þar um
efnisval. Hefur tilviljun ráðið
miklu um, hvaöa höfundar lentu
ifyrsta bindi og hverjir koma
siöar”, segir I formálanum.
Þetta er auövitaö æriö álita-
mál. Ég heföi kosiö ofurlltið
kerfismeiri samsetningu, til aö
mynda eftir efni og aldri
höfunda. Aö mlnu áliti heföi
þessi útgáfa náö tilgangi sinum
sem sýnisbækur endurminninga
bókmenntir
best með þvi aö ákveöa þegar
þriggja eöa fimm binda verk,
láta efnisvali aö mestu lokiö áö-
ur en útgáfa hæfist, raöa þvi
siöanniður. Þá varaö mlnu áliti
um tvær leiöir aö ræöa. önnur
var sú að láta aldur höfunda
ráöa, og heföi sú aöferö séö fyrir
nægilegri fjölbreytni i hverju
bindi. Hin var sú að láta hvert
bindi mynda efnisflokk. Sú aö-
ferö er þó örðugri og ef til vill
vafasamari. En hvor þeirra
sem beitt var hefði gert verkið
að sýnisbókum. Eins og nú er til
stofnaö, eru þær þaö ekki, held-
ur lesarkasafn margs þess
Besta, sem finna má I rituðum
endurminningum. Er þaö auö-
vitaö gilt tilefni útgáfu.
Ekki veröur annaö sagt, en
þetta fyrsta bindi minninga-
safnsins sé hin girnilegasta bók,
og ég treysti ekki öörum manni
betur en Gils Guðmundssyni til
þess aö velja vel I þetta lestrar-
safn. Bókin hefst á „Reykja-
víkurför” önnuThorlacius.sem
er kjörgripur og i senn ljóslif-
andi aldarfarsmynd og
skemmtilegar mannlýsingar.
Og slðan tekur hver öndvegis-
þátturinn viö af öörum. Ég nefni
aðeins nokkra, sem mér þykir
beraaf: Reiöarslag eftir Bjart-
mar Guömundsson, — yfir-
buröaverk aö sjálfsgreiningu á
sorgarstundu. Bæjarbragur i
Reykjavík eftir Guömund
Björnsson, landlækni, — afar
greinargóö bæjarlifsmynd frá
sinum tima. Söguleg veiöiferö
eftir Guðmund Jónsson, frásögn
úr Víkingi, nærfærin átaka-
mynd skipsstjórnanda við hafiö.
Bernskudagar Guönýjar á
Galtafelli sýnir vel I bernsku-
heim sveitabarns fyrir alda-
mótin. Dulrúnir Hermanns á
Þingeyrum er þáttur sem á sér
fáa lika I endurminningum.
Saga Ingólfs Gislasonar læknis
um lifrarskurðinn á „Guöna
gamla” á stofuborðinu er eins
og kraftaverkasaga. Þá má
nefna þætti úr ævisögu Jóns
Steingrimssonar, Magnúsar
Pálssonar, Siguröar Breiö-
fjörðs og Sveins á Mælifellsá —
aílt eilífar perlur. Þáttur ölínu
Jónasdóttur um fólkiö á Kú-
skerpi er og veröur ætiö gim-
steinn i þjóðlifssögu. Þessu
bindi lýkur með frásögn Þór-
bergs af ofvitanum I Suöursveit,
og er ekki dónalegur endahnút-
ur. Bókin er öll einstök
skemmtilesning — kvikmyndir
á breiðtjaldi. Útgáfan vönduð
og falleg. Hún hlýtur að veröa
feginsfengur öllum þeim mann-
fjölda, sem svalar þorsta af bik-
ar endurminninga, og kennslu-
bók I þeirri grein að skilja á
milli vatns og veiga — og ekki
siður öllum þeim mörgu, sem
langar til að rita endurminning-
ar slnar. Andrés Kristjánsson