Morgunblaðið - 11.11.2001, Síða 23

Kvikmyndaiðnaður
á Kvikmyndahátíð
Rætt við Coen-
bræður, Wayne
Wang, Sean
Penn, Todd
Solondz o.fl.
 UNDARLEG sambúð, sjónvarpsverk
og stuttmynd. Ekki síst í ljósi þess að
talsverð gróska er í stuttmyndagerð.
Hún geldur þess að sambýlingarnir
eru afar fáliðaðir og Fóstbræður aftur í
fyrirrúmi. Þeir fá fullt hús stiga þó
þættirnir mættu vera jafnbetri en
raunin er. Það jafnast þó enginn á við
þennan hóp á góðum degi.
Fóstbræður (Stöð 2)
Þáyrði líklega farin af mér feimnin
(Sjónvarpið)
Krossgötur (Friðrik Þór)
SPÁ: Besta leikna sjónvarpsverkið –
Fóstbræður.
Sjónvarpsverk/Stutt-
mynd ársins
 NIÐURSTAÐAN í þessum flokki er
eign þjóðarinnar. Byggt á könnun Gall-
up á Íslandi. og niðurstöður hennar
verða kynntar í kvöld. Ekki veit ég
stærð eða samsetningu úrtaks en
yngri deildin er áfjáðari fyrir keppni
sem þessari og kæmi ekki á óvart að
einhver upprisinn fjölmiðlavíkingur hjá
Skjá einum hlyti hnossið. Gæti orðið
spennandi.
Vinsælasti sjónvarps-
maður ársins
 ÞAÐ verður að segjast einsog er að
þátturinn Ok var ætlaður öðrum en
mínum aldurshópi, og ég skipti hraðar
um rás en auga á
festir ef ég slysað-
ist til að lenda á
útsendingu. Ég
veit ekki hvort
hann var vinsæll
meðal þess ald-
urshóps sem hann
var ætlaður. Yf-
irleitt finnst mér
ríkissjónvarpið í
e.k. óvinalandi
þegar það ætlar
að gera eitthvað
svalt fyrir unglingana. Síðast þegar ég
sá Mósaík var hann óþolandi tilgerð-
arlegur. Þá er TantraGuðjóns Berg-
manns eftir, hann var nýstárlegur og
ferskur og myndarlega stjórnað. Sjálf-
sagt fyrir blómaár reisnarinnar og þó
að árangurinn sé upp og ofan, má
lengi rembast við skemmtileg við-
fangsefni.
Tantra – Listin að elska meðvitað
(Skjár einn)
Ok (Sjónvarpið)
Mósaík (Sjónvarpið
Sjónvarpsþáttur ársins
SPÁ: Besti sjón-
varpsþátturinn –
Tantra með Guðjóni
Bergmann.
 FRÉTTAVALSNEFND tilnefnir þrjá
aðila og velur síðan einn úr þeirra hópi.
Þá vitum við það. Þremenningarnir
eru allir fagmanneskjur sem erfitt er
að gera upp á milli. Það er aðeins til
einn Ómar Ragnarsson, einn af gleði-
gjöfum þjóðarinnar í hálfa öld, goð-
sögn í lifanda lífi. Sterkur fréttamaður
sem veitt hefur almenningi ómet-
anlega fræðslu um land okkar og þjóð.
Ég geri það að tillögu minni að fram-
vegis verði þessi verðlaun við hann
kennd.
Ómar Ragnarsson (Sjónvarpið)
Árni Snævarr (Stöð 2)
Eva BergþóraGuðbergsdóttir
(Stöð 2)
Sjónvarpsfréttamaður
ársins
BÍÓMYND ÁRSINS
Mávahlátur
Villiljós
Íkingút
Í ár eru nokkrir af okkar bestu
kvikmyndagerðarmönnum víðsfjarri
góðu gamni. Engum vöngum er yfir
því að velta að 2001, sjálft kvik-
myndaárið, er í meðallagi og slappt,
ef miðað er við árið á undan, sem stát-
aði af þremur óvenju frambærilegum
myndum.
Þrjár gjörólíkar myndir keppa um
Edduna í ár.
Barnamyndin Íkingút: Bak við
hana býr góð hugmynd um fáfræði og
fordóma gagnvart því óþekkta, reynt
að skyggnast inní miðaldamyrkrið og
hjátrúna. Útkoman auðgleymd og
grunn.
Villiljós er skemmtileg og djörf til-
raunastarfsemi í fimm þáttum, skrif-
uðum af sama höfundi. Leikstjórarnir
jafnmargir ólíkum köflunum sem,
þegar betur er að gætt, eru ekki nógu
vel tengdir. Sumt var mjög gott og vel
skrifað, líkt og uppákoman í veitinga-
húsinu og þáttur bílstjórans og páfa-
gauksins, sem voru með því besta
sem sást á tjaldinu 2001.
Þá er Mávahlátur eftir. Prýðisgóð
afþreying og stendur uppúr. Nýtur
fákeppninnar, þar sem framvindan er
losaraleg og myndin lengst af fjarlæg
áhorfendum. Ein persónan gæti verið
frá Mars. Myndinni til málsbóta má
þó reikna með að hinum ólánlega,
þýska leikara hefur sjálfsagt verið
troðið inná kvikmyndargerðarmenn-
ina. Mávahlátur mun sigra auðveld-
lega.
LEIKSTJÓRI ÁRSINS
Ágúst Guðmundsson (Mávahlátur)
Ragnar Bragason (Fóstbræður)
Gísli Snær Erlingsson (Íkingút)
Ágúst Guðmundsson fer væntan-
lega með sigur af hólmi, með bita-
stæðustu mynd ársins í farangrinum.
Honum til tekna má telja góð tök á ís-
lensku leikurunum, sem eru, ásamt
spaugilegu hliðunum, bestu þættir
Mávahláturs. Ágúst hefur undirtökin
í glímunni við Ragnar Bragason, þar
sem framlag hans, Fóstbræður, er
gert fyrir sjónvarpsskjáinn. Það
breytir engu um að Ragnar er með
okkar langbestu mönnum í faginu og
vonandi tímaspursmál hvenær hann
fær að reyna sig við hvíta tjaldið á ný.
Þriðji er Gísli Snær, fyrir Ikíngút,
hann á að baki eina okkar bestu
mynd, Benjamín dúfu. Mismunurinn
á þeim tveimur er himinn og haf.
Mynd verður sjaldnast betri en hand-
ritið sem hún byggist á.
LEIKKONA ÁRSINS Í AÐALHLUTVERKI
Ugla Egilsdóttir (Mávahlátur)
Margrét Vilhjálmsdóttir (Mávahlátur)
Halldóra Geirharðsdóttir (Þá yrði líklega
farin af mér feimnin)
Hér eru úrslitin ráðin, í mínum
huga a.m.k. Ugla Egilsdóttir er upp-
götvun þessa áratugar á leiklistar-
sviðinu. Stelur ekki aðeins senunni
með sínum ótrúlegu, meðfæddu leik-
hæfileikum; hún heldur myndinni
saman og gerir hana jafnan áhuga-
verða. Ung og hrífandi leikkona, hef-
ur til að bera einstaka tjáningargleði
sem hreinlega hrópar á útrás. Þá sak-
ar ekki að hún fær bestu línurnar í
Mávahlátri á meðan Margrét Vil-
hjálmsdóttir verður að fást við hálf-
mótaða persónu Freyju. Þessar
glæsilegu og hæfileikaríku leikkonur,
hún og Halldóra Geirharðsdóttir, eru
að gera góða hluti og eru vel að til-
nefningunum komnar
LEIKARI ÁRSINS Í AÐALHLUTVERKI
Jón Gnarr (Fóstbræður)
Pámi Gestsson (Íkingút)
Hjalti Rúnar Jónsson (Íkingút)
Sökum fámennisins er nauðsynlegt
að steypa saman sjónvarpi og kvik-
myndum í þessum flokki og fleirum.
Ef sjónvarpið á ekki að gjalda sam-
keppninnar (sem er ákaflega hætt
við), þá má ekki líta framhjá afrekum
manna einsog Jóns Gnarr. Hann er
ótrúlegur, fer hamförum í orðsins
fyllstu merkingu. Hefur slíka breidd í
svipbrigðum og raddbeitingu að hann
er fær um að leika allan skalann; frá
óðum manni til bankastjóra og allt
þar á milli. Við verðum vitni að því í
hverjum þætti Fóstbræðra. Pálmi
ber sig myndarlega í Íkingút en per-
sónan var undarleg; virtist kuklari í
guðshúsinu en verður manna guð-
hræddastur er kemur út fyrir kirkju-
dyrnar. Hjalti Rúnar er trúverðugur í
sömu mynd, það má einnig segja um
kollega hans, Hans Tittus Nakinge.
LEIKKONA ÁRSINS Í AUKAHLUTVERKI
Kristbjörg Kjeld (Mávahlátur)
Halldóra Geirharðsdóttir (Mávahlátur)
Sigurveig Jónsdóttir (Mávahlátur)
Þrjár snjallar leikkonur í Máva-
hlátri eru tilnefndar í ár og eru vel að
því komnar. Nánast útilokað að gera
upp á milli þeirra. Að ósekju hefði
mátt beina sjónum útfyrir Mávahlát-
ur. Nokkrar leikkonur eru minnis-
stæðar í Villiljósi, ekki síst Nína Dögg
Filipusdóttir. Ég leyfi mér að setja
Kristbjörgu efsta fyrst var gengið
framhjá henni í fyrra.
LEIKARI ÁRSINS Í AUKAHLUTVERKI
Björn J. Friðbjörnsson (Villiljós)
Hilmir Snær Guðnason (Mávahlátur)
Eyvindur Erlendsson (Mávahlátur)
Undarlegustu tilnefningarnar eru í
þessum flokki, þó um allt og alla megi
deila. Það er hulin ráðgáta hvers-
vegna Eyvindur Erlendsson fær til-
nefningu fyrir að rölta í gegnum
Mávahlátur, þó svo hann geri það
reffilega. Segir örfáar setningar sem
reyna lítið sem ekki neitt á leikhæfi-
leika. Hilmir Snær Guðnason er mik-
ilhæfur leikari og í miklu uppáhaldi á
þessum bæ. Hlutverkið sem hann
túlkar í Mávahlátri er hinsvegar ein-
hliða og reynir nánast á það eitt að
vera kumpánlegur. Hvað t.d. með
Eggert Þorleifsson og Gísla Örn
Garðarsson í Villiljósi? Ef einhver
réttætisvottur er til þá hlýtur Björn
J. Friðbjörnsson hnossið fyrir eftir-
minnilega frammistöðu sína í ein-
leiknum sem líkvagnsekillinn í upp-
hafskafla Villiljóss.
HANDRIT ÁRSINS
Ágúst Guðmundsson (Mávahlátur)
Huldar Breiðfjörð (Villiljós)
Jón Steinar Ragnarsson (Íkingút)
Nú vandast málið. Handrit Ágúst-
ar, Mávahlátur, er byggt á áður birtu
efni, samnefndri skáldsögu sem ég
hef ekki lesið. Aðalpersónan er óskýr
og söguþráðurinn er laus í reipunum.
Mörg atriði eru illa eða óútskýrð, líkt
og tilraunirnar til að gera Freyju
ójarðneska. Kaflar í Villiljósi Huldars
Breiðfjörð eru hnyttnir og ögrandi en
heildarmyndin er veik, sem fyrr seg-
ir. Myndin naut heldur ekki þeirrar
aðsóknar sem henni bar og er óþekkt-
ari stærð. Þá má reikna með að Máva-
hlátur sópi til sín verðlaunum, „sóps-
áhrifin“ eru vel þekkt fyrirbrigði hvað
snertir fyrirmyndina, Óskarsverð-
launin, þau hjálpa handritinu.
HEIMILDARMYND ÁRSINS
Lalli Johns (Villing ehf.)
Fiðlan (Anima Film)
Braggabúar (Ólafur Sveinsson og Guð-
mundur Lýðsson)
Aðeins formsatriði að krýna Lalla
Johns heimildarmynd ársins, sem er
tvímælalaust það besta sen gerðist á
því herrans Edduári sem er að líða.
Með fullri virðingu fyrir mjög hæfum
keppinautum, Fiðlunni og Braggabú-
um, sem báðar sögðu sína sögu skýrt
og skilmerkilega. Lalli er einfaldlega
„flottastur“.
Aukinheldur verða veitt þrenn fag-
verðlaun á hátíðinni, þeim einstak-
lingum í íslenska kvikmynda- og sjón-
varpsgeiranum sem þykja hafa
skarað framúr á árinu. Þá verður val-
ið framlag Íslands til Óskarsforvals.
Þar á Mávahlátur nokkuð öruggt
sæti. Síðast en ekki síst verða veitt
heiðursverðlaun ÍKSA,. Þau munu í
ár falla í hlut Kristbjargar Kjeld og
Gunnars Eyjólfssonar, fyrir framlag
sitt til íslenskra bíó- og sjónvarps-
mynda. Þessar heiðurskempur hafa
fylgt okkur frá tímum 79 af stöðinni,
fyrir hartnær 40 árum og eru hvergi
nærri hætt að gleðja áhorfendur.
Góða skemmtun!
Vangaveltur um sigurlíkur á Edduhátíðinni í kvöld
Morgunblaðið/Árni Sæberg
SPÁ: Besta leikkonan í aðalhlutverki – Ugla Egilsdóttir og: Besta leikstjórn,
handrit og mynd – Ágúst Guðmundsson.
A
LLT er þegar þrennt er. Í öllu falli virðast Eddu-verðlaun Ís-
lensku kvikmynda- og sjónvarpsakademíunnar komin til að
vera, en þau verða afhent með tilheyrandi viðhöfn í kvöld. Á
hinn bóginn má hafa áhyggjur af því að við höfum tæplega list-
rænt bolmagn til að standa að þessari ágætu vegtyllu á hverju
ári. Þar kemur til mannfæðin, öðru fremur.
Í ár bítast þrjár bíómyndir um heiðurinn af fjórum frumsýndum á verðlauna-
árinu. Formaður akademíunnar lét hafa eftir sér að það væru óvenju lítil afköst,
yfirleitt frumsýndum við 6–7 myndir árlega, sem er víðs fjarri sannleikanum.
Samkvæmt gögnum frá Kvikmyndasjóði frumsýndum við á síðasta áratug
nánast helmingi færri, eða aðeins 35 myndir. Næstu 11 árin á undan, eða frá
upphafi „Íslenska kvikmyndavorsins“, voru árlegar frumsýningar innan við 2,8.
Þetta er spurning um hvað markaðurinn þolir. Ef íslenskir kvikmynda-
framleiðendur ætla sér að ná til 15–30 þúsund áhorfenda, líkt og vel sótt
bandarísk mynd, getum við séð fyrir okkur 3–4 myndir árlega. Ef menn láta sér
nægja meðalaðsókn bíómynda á markaðnum í dag gæti talan orðið 6–7. Og
bullandi tap. Við verðum að fara vel með peningana, þeir vaxa ekki á trjánum í
garðinum hjá Kvikmyndasjóði. Það gefur auga leið að í ofanálag er stór hluti
framleiðslunnar víðs fjarri því að vera eitthvað sem kallast tilnefningarhæft, ef
við viljum vera hreinskilin og hægja á lofrullunni. Einhvers staðar las ég að í
Vesturheimi er þumalfingursreglan sú að tilnefningarnar náist úr um 20%
heildarframleiðslunnar.
Hitt er einnig deginum ljósara að við verðum að berjast við að halda verð-
launahátíðina árlega, annars er hætt við að hún missi smám saman marks í
umræðunni. Við verðum að moða úr því sem liggur fyrir og búa við þá stað-
reynd að fá bæði góð Eddu-ár og vond. Öflug kvikmyndaverðlaun eiga að auka
metnað kvikmyndagerðarmanna og stuðla að betri framleiðslu, þannig að við
verðum að vona að meðaltal gæðamynda verði hærra hér en annars staðar. Þá
má ekki gleyma því að á hverju ári, hversu slappt sem það er, koma fram frá-
bærir listamenn, gerandi góða, verðlaunahæfa hluti.
Í ár hefur verið bætt við tveimur vel þegnum verðlaunaflokkum, þ.e. „Frétta-
maður ársins“ og ennfrekar „Handrit ársins“, sem er sannkallaður grundvall-
arflokkur.
Stingandi auglýsingablærinn setti hvimleiðan svip á athöfnina í fyrra, ekki
fór fram hjá neinum hvaða fyrirtæki gaf hver og ein verðlaun. Slíkt á ekki að
sjást á alvöru verðlaunaafhendingarhátíð. Styrktaraðila á að geta á annan og
dempaðri hátt. Kynnarnir voru áberandi misjafnir, og það á að vera sjálfsögð
lágmarkskrafa að hugsanlegir verðlaunaþegar séu allir í kallfæri þegar að þeim
kemur. Allt veigamikil atriði sem snerta faglegt yfirbragð, þótt kvikmynda- og
sjónvarpsárin verði jafnan misjöfn að gæðum.
Mávahlátur sigrar
fákeppnina
Sæbjörn Valdimarsson
EDDAN 2001
SPÁ: Besta heimilda-
myndin – Þorfinnur
Guðnason fyrir
Lalla Johns.
SPÁ: Besta leikkona
í aukahlutverki –
Kristbjörg Kjeld.
SPÁ: Besti leikari
í aðalhlutverki –
Jón Gnarr.
SPÁ: Besti leikari í
aukahlutverki –
Björn Jörundur
Friðbjörnsson.