Morgunblaðið - 30.11.2001, Page 42

42 FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KÁRI Stefánsson, forstjóriÍslenskrar erfðagrein-ingar, greindi frá því í er-indi á fréttamannafundi í
Vísindaakademíu New York (New
York Academy of Sciences) í gær að
vísindamönnum ÍE hefði tekist að
ljúka gerð erfðakorts yfir gena-
mengi mannsins sem nota má til að
rannsaka breytanleika í erfðamengi
mannsins með aðferðum erfðavís-
inda.
Með þessari niðurstöðu hefur
náðst næsti áfangi við rannsóknir á
erfðamenginu í framhaldi af því þeg-
ar raðgreiningu erfðamengis manns-
ins lauk á síðasta ári, en fyrirtæki
vísindamannsins Craigs Venters,
Celera Genomics, og fjölþjóðlegt
samvinnuverkefni vísindastofnana
(HGP) tilkynntu á síðasta ári að tek-
ist hefði að ljúka frumgerð alls erfða-
mengis mannsins.
Vakti sú niðurstaða heimsathygli
og var talin marka þáttaskil í heimi
líffræði og læknavísinda. Fyrr á
þessu ári var formlega staðfest að
tekist hefði að raðgreina allt erfða-
mengi mannsins þegar útgáfur
genamengisins voru birtar í vísinda-
tímaritum. Síðan þá hafa Celera og
fleiri fyrirtæki og samstarfsaðilar
unnið að gerð erfðakorts eins og
þess sem ÍE hefur nú fullgert, fyrst
fyrirtækja í vísindaheiminum.
Mjög mikilvæg niðurstaða
Kári sagði að hér væri um mjög
mikilvæga niðurstöðu að ræða.
Markmiðið með öllum rannsóknum á
erfðamengi mannsins væri að finna
hvernig breytileiki í röð á níturbös-
um leiðir til breytinga á útliti og
heilsu manna. Fyrsta skrefið í þá átt
væri að afla skilnings á því hver
breytileikinn er án tillits til mismun-
andi svipgerðar, og nýttist erfða-
kortið við þær rannsóknir. „Þetta
eru ekki niðurstöður af sama mik-
ilvægi eins og raðgreining á erfða-
mengi mannsins, en þetta eru alveg
geysilega mikilvægar og gagnlegar
niðurstöður engu að síður öllum
þeim sem vilja vinna að erfðafræði,“
sagði Kári.
Hann sagði í samtali við Morgun-
blaðið eftir fundinn í gær, er hann
var beðinn að útskýra gildi þessarar
niðurstöðu, að til þess að hægt væri
að nýta fyllilega raðgreiningu erfða-
mengisins þyrfti að búa til einhvers
konar mælikvarða á breytileika
erfðamengisins. Erfðakortið gerði
það kleift við vísindarannsóknir.
Erfðakort hefðu verið notuð til að
greina litningablöndu sem einstak-
lingarnir fá í arf frá móður og föður
en fram að þessu hefðu slík erfða-
kort byggst á mjög litlum upplýsing-
um og úr takmörkuðum fjölda ein-
staklinga. „Það sem við höfum gert
er að búa til erfðakort sem er með
um það bil sjö sinnum meiri upplýs-
ingum en eru til staðar núna. Það
liggur ævintýralega tímafrek og dýr
vinna þarna að baki en út úr þessu
hafa komið mjög spennandi niður-
stöður,“ segir Kári.
Reikna má með að þessar niður-
stöður verði birtar í vísindatímariti
innan skamms og verða þær þá
formlega staðfestar í vísindaheimin-
um og Kári segir að um leið og sam-
þykki fæst fyrir birtingu greinarinn-
ar muni fyrirtækið veita öllum
aðgang að þessum niðurstöðum á
Netinu. „Við lítum svo á að það sé
eðlilegt framlag okkar til vísindaum-
hverfisins að veita öðrum vísinda-
mönnum aðgang að þessu korti á ná-
kvæmlega sama hátt og HGP veitir
aðgang að raðgreiningu erfðameng-
isins,“ segir Kári.
Þróa þurfti sérstakan hugbúnað
um allt gagnasafnið sem þörf var á
við gerð erfðakortsins en
annaðist Daníel Guðbjörn
fræðingur hjá ÍE.
Kári lagði áherslu á þa
lestrinum hve mikilvægt þa
hafa aðgang að upplýsin
erfðarannsóknir og fram k
hans að um 60 þúsund Ísl
hefðu tekið þátt í rannsók
fallist á að gefa blóðsýni og
ar upplýsingar sem gæfi fyr
tækifæri til þess að skoða b
ann í sínu erfðamengi, sem
á möguleika sem þekktu
annars staðar.
Fulltrúar margra stær
miðla, fréttastofa og vísind
heims voru viðstaddir frét
fundinn í Vísindaakademíu
Íslensk erfðagreining og
Diagnostics, dótturfyrirtæ
man laRoche-lyfjafyrirtæk
stærsta greiningarfyrirtæk
stóðu fyrir fundinum. A
Kári Stefánsson, forstjóri ÍE, greind
Fyrsti
erfðak
Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, á fréttamannafundi í Vísin
Íslensk erfðagreining hefur fyrst fyr-
irtækja í vísindaheiminum lokið gerð
erfðakorts sem nota má til að rannsak
breytileika í genamengi mannsins. Me
gerð þessa korts er búið að stíga næst
SAMKEPPNI UM HAGSTÆTT
REKSTRARUMHVERFI
ÍSLENZK ERFÐAGREINING
Ígær var skýrt frá því á blaðamanna-fundi í New York, að Íslenzk erfða-greining hefði fyrst fyrirtækja í vís-
indaheiminum lokið gerð erfðakorts, sem
nota má til að rannsaka breytileika í
genamengi mannsins. Ómar Friðriksson,
blaðamaður Morgunblaðsins, sem fylgd-
ist með fundinum í New York í gær lýsir
mikilvægi þessa áfanga með eftirfarandi
orðum í blaðinu í dag:
„Með gerð þessa korts er búið að stíga
næsta skrefið við rannsóknir á erfða-
menginu frá því að raðgreiningu erfða-
mengis mannsins lauk á síðasta ári, en sá
atburður vakti heimsathygli.“
Á þessu stigi er of snemmt að segja til
um hvaða áhrif þessi árangur muni hafa á
starfsemi Íslenzkrar erfðagreiningar.
Gera má ráð fyrir, að niðurstöðurnar
verði birtar í vísindatímariti innan
skamms, en í því felst formleg staðfesting
vísindaheimsins á þeim.
Tvennt er þó ljóst: Íslenzkri erfða-
greiningu hefur tekizt að stíga næsta
skrefið á undan öðrum fyrirtækjum, þar
á meðal Celera Genomics, sem hafði ætl-
að sér að ljúka þessum nýja áfanga fyrir
lok þessa árs.
Þessi árangur mun festa Íslenzka
erfðagreiningu í sessi, sem eitt af leiðandi
fyrirtækjum í heiminum á þessu sviði.
Þegar horft verður til baka eftir nokk-
ur ár má vel vera, að þá sjái menn, að hér
hafi orðið mikilvæg þáttaskil í starfsemi
Íslenzkrar erfðagreiningar.
Á fundinum í New York í gær sagði
Kári Stefánsson forstjóri Íslenzkrar
erfðagreiningar m.a.: „Þetta eru ekki nið-
urstöður af sama mikilvægi og raðgrein-
ing á erfðamengi mannsins en þetta eru
alveg geysilega mikilvægar og gagnlegar
niðurstöður engu að síður öllum þeim,
sem vilja vinna að erfðafræði.“
Í samtali við Morgunblaðið eftir fund-
inn í gær sagði Kári Stefánsson einnig:
„Við lítum svo á, að það sé eðlilegt fram-
lag okkar til vísindaumhverfisins að veita
öðrum vísindamönnum aðgang að þessu
korti, á nákvæmlega sama hátt og HGP
veitir aðgang að raðgreiningu erfða-
mengisins.“
Á sama tíma og skýrt var frá þessum
mikilvæga árangri Íslenzkrar erfða-
greiningar var birt tilkynning frá fyrir-
tækinu og Roche Diagnostics um að ÍE
hefði kortlagt erfðavísi sem tengist liða-
gigt. Er sá árangur rannsókna Íslenzkrar
erfðagreiningar talinn stórt skref í átt að
þróun nýrra og betri prófa til að greina
liðagigt og þá, sem eiga á hættu að fá
þann sjúkdóm.
Ekki fer á milli mála, að sú mikla rann-
sóknarvinna, sem unnin hefur verið á
vegum Íslenzkrar erfðagreiningar er að
byrja að skila merkum niðurstöðum, sem
líklegar eru til að vekja heimsathygli.
Í athyglisverðu viðtali við ViðskiptablaðMorgunblaðsins í gær segir Jón Sig-
urðsson, forstjóri Össurar hf., frá því
hvernig fyrirtæki hans flytur fram-
leiðslueiningar óhikað á milli svæða og
landa eftir því hvar rekstrarumhverfi er
hagstæðast. Slíkum hreyfanlegum þekk-
ingarfyrirtækjum fer fjölgandi og fyrir
vikið fer samkeppnin milli landa um það
hver bjóði hagstæðasta rekstrarum-
hverfið sífellt harðnandi.
Jón Sigurðsson bendir á nokkra ókosti
þess að reka fyrirtæki á Íslandi og nefnir
þar fyrst tvö atriði; annars vegar lítinn
heimamarkað – það er staðreynd sem lít-
ið er hægt að gera við – og hins vegar tíð-
ar vinnudeilur. Jafnframt gerir hann að
umtalsefni gengisáhættu og hærri vexti
en í nágrannalöndunum, en hvort tveggja
hefur reynzt íslenzkum fyrirtækjum
þungt í skauti undanfarin misseri.
Ljóst er að efasemdir um ágæti þess að
nota krónuna í viðskiptum hér á landi
fara vaxandi í atvinnulífinu, bæði vegna
gengisáhættunnar og hærri vaxta. Hins
vegar eru engar skyndilausnir til á þeim
vanda, sem því getur fylgt að hafa sjálf-
stæðan gjaldmiðil. Eini raunhæfi kostur
Íslands á samstarfi við stærra myntsvæði
er aðild að Efnahags- og myntbandalagi
Evrópu. Forsenda fyrir þátttöku í evr-
unni er hins vegar aðild að Evrópusam-
bandinu, sem er ekki á dagskrá stjórn-
málanna nú og tekur aukinheldur einhver
ár að semja um.
Til þess að vega upp ókosti rekstrar-
umhverfis á Íslandi verðum við því að
gera betur en önnur lönd á þeim sviðum,
sem er á valdi innlendra aðila að hafa
áhrif á til skemmri tíma litið.
Jón Sigurðsson nefnir að skattlagning
hagnaðar fyrirtækja vegi þungt og bend-
ir á að þær skattaráðstafanir, sem rík-
isstjórnin hefur nú kunngert, séu „mjög
afgerandi skref til að leiðrétta mismun á
að reka fyrirtæki hér og annars staðar“.
Skattabreytingarnar munu því augljós-
lega veita Íslandi ákveðið samkeppnis-
forskot á t.d. ríki meginlandsins, þar sem
forstjóri Össurar segir að skattar séu svo
háir að það hafi ekki komið til greina að
hafa þar starfsemi. Þessi ríki geta hins
vegar lækkað sína skatta í framtíðinni og
þá verður meira að koma til af hálfu ís-
lenzkra stjórnvalda.
Jafnframt er ljóst að áform um að leyfa
fyrirtækjum að gera upp reikninga sína í
erlendri mynt, afleggja verðbólgureikn-
ingsskil og jafnvel skrá hlutabréf í er-
lendri mynt vega upp á móti sumum
ókostum lítils myntsvæðis.
Þótt verkföll séu tíðari á Íslandi en í
mörgum samkeppnislöndum er vinnu-
markaðurinn hér að mörgu leyti sveigj-
anlegri og auðveldara fyrir fyrirtæki að
bæta við starfsfólki eða fækka því eftir
því hvernig á stendur í rekstrinum. Jón
Sigurðsson nefnir alls kyns hömlur á
starfsemi fyrirtækja, bæði í ESB-ríkjum
og í einstökum ríkjum Bandaríkjanna,
sem hafi átt að þjóna því hlutverki að
auka atvinnu með því að gera fyrirtækj-
um erfiðara fyrir að fækka fólki – en hafa
haft þveröfug áhrif, því að fyrirtækin
fara vegna þessara reglna. Þetta verður
að hafa í huga hér á landi, bæði við laga-
setningu og eins þegar aðilum vinnu-
markaðarins er falið að útfæra með
samningum nýjar EES-reglur á sviði fé-
lagsmála. Ef við drögum úr sveigjanleika
á vinnumarkaðnum erum við um leið að
fæla fyrirtæki frá landinu.
Síðast en ekki sízt mætti launþega-
hreyfingin gjarnan taka mark á orðum
forstjóra Össurar um það óhagræði, sem
hlýst af tíðum verkföllum. Einn daginn
gæti komið að því að einhver hinna hreyf-
anlegu fyrirtækja fengju nóg af vinnu-
deilunum á Íslandi og flyttu sig um set til
að vera laus við þær. Launþegahreyfing-
in verður að átta sig á að hún er þátttak-
andi í alþjóðlegri samkeppni, ekkert síð-
ur en stjórnvöld og fyrirtæki. Hún á í
samkeppni við launþega í öðrum ríkjum
um vel launuð störf hjá góðum fyrirtækj-
um.
SAMEIGINLEG yfirlýsing vísinda-
manna í júní á síðasta ári um að
lokið hefði verið við frumgerð að
korti yfir erfðamengi mannsins
vakti heimsathygli. Var niðurstöð-
unni líkt við byltingu í læknavís-
indum.
Með kortinu þar sem genin eru
staðsett verða til upplýsingar, sem
líkt hefur verið við uppskrift að
mannslíkamanum en markmiðið
með kortlagningunni er að stað-
setja genin nákvæmlega á litn-
ingapörunum sem eru 23 í hverri
frumu mannsins. Bill Clinton
Bandaríkjaforseti og Tony
forsætisráðherra Bretland
sameiginlegan fréttamann
þegar tilkynningin var bir
Gerð kortsins var annar
unnin á vegum Genameng
áætlunarinnar (Human Ge
Project), fjölþjóðlegs sams
verkefnis, opinberra stofn
háskóla í mörgum löndum
þó Bandaríkjunum og Bre
Hinn aðilinn sem vann a
lagningunni með öðrum að
var einkafyrirtæki vísinda
ins Craigs Venters, Celera
Kortlagning gen