Morgunblaðið - 03.02.2002, Qupperneq 6

6 B SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
LANDSAÐGANGUR felurí sér að allir tölvunot-endur, sem kaupa net-þjónustu í gegnum ís-lenskar veitur geta leitað
í rafrænum gagnasöfnum og tíma-
ritunum á vefnum. Engin önnur
þjóð hefur náð slíkum samningum.
Án þeirra hefðu íslenskir vísinda-
menn ekki aðgang að nýjustu upp-
lýsingum og um 2.200 nemendur í
fjarnámi hér á landi ættu erfitt
með að stunda sitt nám. Á vefnum
www.hvar.is, sem er vefur verk-
efnisstjórnarinnar, er að finna
ógrynni upplýsinga í alfræðiritum,
gagnasöfnum og niðurstöður nýj-
ustu rannsókna, sem birtar eru í
virtum vísindatímaritum að
ógleymdu fjölbreyttu afþreyingar-
efni.
Sólveig Þorsteinsdóttir, sem var
formaður undirbúningsnefndar og
situr nú í verkefnisstjórn, benti á
að fyrir nokkrum árum hafi ekki
verið hægt að nálgast þessar upp-
lýsingar, sem nú væru í boði á
www.hvar.is, nema í prentuðu
formi á bókasöfnum. Sagði hún að
með tilkomu tölvunnar og í gegn-
um mótald hafi bókasafnsfræðing-
ar haft aðgang að ákveðnum
gagnagrunnum og sáu þeir jafn-
framt um leit fyrir einstaklinga og
fræðimenn. Í fyrstu hafi upplýs-
ingarnar verið mjög takmarkaðar
og nær eingöngu vísað í prentaðar
greinar og hvar þær væri að finna.
Seinna var hægt að fá útdrætti úr
greinunum og loks urðu þær allar
aðgengilegar í framhaldi af leit.
„En notendur þurftu að koma á
söfnin til að leita og það er ekki
fyrr en með tilkomu Netsins og
Vefsins að allar þessar upplýsing-
ar verða aðgengilegar,“ sagði hún.
„Þá opnuðust leiðir og mörg söfn,
sérstaklega Háskólabókasafnið,
bókasafn Háskólans á Akureyri,
bókasafn Landspítalans og bóka-
söfn rannsóknastofnana, sömdu
um áskrift að ákveðnum gagna-
söfnum og veittu þannig notendum
sínum aðgang frá eigin tölvum.
Þetta gekk vel. Það er svo auðvelt
að leita á Netinu en áskrift að
gagnasöfnunum var og er mjög
dýr. Fljótlega fóru önnur söfn og
einstaklingar að leita til okkar með
óskir um beina tengingu við
gagnasöfnin en samningarnir voru
þannig að ekki var hægt að verða
við því. Bókasafnsfræðingarnir
veltu því þá fyrir sér hvort ekki
mætti reyna að ná hagkvæmari
samningum um aðgang að gagna-
grunnum fyrir fleiri söfn um Netið
og helst að semja fyrir alla lands-
menn.“
Jafnfætis öðrum þjóðum
Fyrirmyndin var fengin erlendis
frá að hluta og þá helst frá Banda-
ríkjunum. Þar höfðu einstök fylki
samið um aðgang fyrir sína íbúa
og nokkrir háskólar höfðu tekið
sig saman og náð samningum fyrir
sína nemendur. Engum hafði kom-
ið til hugar að reyna að semja um
aðgang fyrir heila þjóð.
Eftir fund bókasafnsfræðinga
með Birni Bjarnasyni mennta-
málaráðherra, var skipuð undir-
búningsnefnd, sem lagði fram til-
lögur um framkvæmd verkefnisins
og kannaði hún jafnframt hvaða
gagnagrunnar það væru, sem
flestir hefðu áhuga á, hvaða tíma-
rit og í hvaða röð ætti að leita
samninga um áskriftir. Í framhaldi
var stofnuð verkefnisstjórn með
það hlutverk að hrinda verkefninu
í framkvæmd. Í verkefnisstjórn-
inni sitja fimm manns og formaður
hennar er Haukur Ingibergsson.
Sólveig sagði að strax hafi komið
fram áhugi á að kanna möguleika
á að ná samningum um aðgang að
gagnasöfnum á landsvísu. Var þá
meðal annars verið að hugsa til
fjarnámsins og þeirra nemenda
sem dreifðir eru um allt land en þó
sérstaklega að íslenska vísinda-
samfélagið hefði aðgang að nýj-
ustu upplýsingum og stæði þannig
jafnfætis öðrum þjóðum.
Frumkvöðlar
„Þetta er það sem við höfum
verið að gera og gengið ótrúlega
vel með,“ sagði hún. „Við erum
fyrsta landið, sem náð hefur að
semja á landsvísu um aðgang að
rafrænum gagnasöfnum og tíma-
Stærsta bókasafnið komið heim
Samningar um lands-
aðgang að rafrænum
gagnasöfnum þykja ein-
stakir. Kristín Gunn-
arsdóttir ræðir við Sól-
veigu Þorsteinsdóttur,
forstöðumann bóka-
safns Landspítala – Há-
skólasjúkrahúss, og
Þóru Gylfadóttur, verk-
efnisstjóra vefjarins í
Landsbókasafni Íslands
– Háskólabókasafni.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Bókasafnsfræðingarnir Sólveig Þorsteinsdóttir og Þóra Gylfadóttir.

 


 

 

 











!  










  
  




       



 











 



 














!"#
!#!
"!$"
!#%&"
% !
&# "
"$$$
" 

!    Á VEFNUM http.www. hvar.is er
að finna upplýsingar og aðgang að
um 31 gagnasafni, sem samið hefur
verið um landsaðgang að auk 6.700
tímarit með aðgang að fullum texta
og útdrættir úr 3.900 öðrum tímarit-
um. Jafnframt 330.000 rafrit engil-
saxneskra bókmennta, þrjú alfræði-
orðasöfn, orðabók og vefgáttir.
Íslensk gagnasöfn
Af gjaldfrjálsum íslenskum tilvís-
anasöfnum má nefna safnið Gegnir,
sem er samskrá íslenskra bóka-
safna. Greinir hefur að geyma tilvís-
anir í efni um 230 íslenskra tímarita.
Loks er Vefbókasafnið en þar er að
finna valdar íslenskar vefsíður.
Gjaldfrjáls aðgangur er að gagna-
söfnunum ees.is, sem er upplýs-
ingavefur um EES og Evrópusam-
starfið og að Hæstaréttardómum og
Héraðsdómum. Á Ísmús, sem einn-
ig er gjaldfrjáls er að finna íslenska
tónlist í handritum. Aðgangur að
Lagasafni er á vef Alþingis og að
Fornum Íslandskortum, á vef
Landsbókasafnsins. Reglugerða-
safn og Réttarheimildir á vef
stjórnarráðsins og loks er Sagn-
anetið en þar er að finna handrit ís-
lenskra fornbókmennta.
Erlend
gagnasöfn
Meðal erlendra gagnasafna er
beinn aðgangur að gagnasöfnum
Institute for Scientific Inform-
ation, sem felur í sér aðgang að
þremur gagnasöfnum í Web of
Science. Það eru Science Citation
Index Expanded, Social Science
Citation Index og Arts & Hum-
anities Citation IndexTM.
Vísað er í efni um 8.600 helstu
fræðirita, sem gefin eru út í heim-
inum, einkum á ensku. Birtir út-
drættir úr greinum en ekki grein-
arnar í heild. Hægt er að leita
heimilda eftir efni, höfundi og sjá
hverjir hafa vitnað í tilteknar grein-
ar eða höfunda.
Samið hefur verið við ProQuest
Information and Learning Comp-
any, sem felur í sér aðgang að 19
gagnasöfnum á ýmsum sviðum og
að 3.120 rafrænum tímaritum nokk-
ur ár aftur í tímann. Það er Pro-
Quest 5000 með aðgang að 17
gagnasöfnum, Literature Online en
þar er að finna 330.000 ritverk á
ensku, skáldsögur, leikrit og ljóð og
í proquest learning LITERATURE
er að finna upplýsingar um breskar
og bandarískar bókmenntir einkum
fyrir grunn- og framhaldsskóla.
Samningurinn við OVID, felur í
sér aðgang að níu gagnasöfnum og
eru þau einkum á sviði læknisfræði
og heilbrigðisvísinda. Úr leit í OVID
er hægt að tengjast inn á tímarits-
greinar, sem samið hefur verið um
landsaðgang að.
Önnur gjaldfrjáls gagnasöfn sem
hægt er að tengjast eru Ask ERIC,
sem er upplýsingavefur (Educatio-
nal Resources Information Center).
ECONbase, gagnasafn um hag-
fræði, viðskipti og fjármál. NLM
Gateway, sem er upplýsingakerfi
U.S. National Library of Medicine.
PubMed, sem er þjónustuvefur The
National Library of Medicine og
Scirus, en þar er að finna vísinda-
upplýsingar og akademíska þekk-
ingu á Netinu.
Rafræn tímarit
Af rafrænum tímaritum má nefna
landsaðgang að fullum texta 174
tímarita Academic Press útgefnum
frá árinu 2001 um vef IDEAL.
Samningurinn við Blackwell Pu-
blishers veitir landsaðgang að 268
tímaritum frá upphafi, á sviði vís-
inda, tækni og læknisfræði auk ann-
arra fræðasviða um vefinn ingenta.
Blackwell Sience og Munksga-
ard veitir aðgang að 303 tímaritum
frá upphafi á sviði vísinda, tækni og
læknisfræði auk annarra fræðisviða
um vef Synergy.
Samningurinn við Elsevier
Science@Direct veitir aðgang að
1.180 tímaritum frá 1995 á mörgum
fræðasviðum, einkum vísinda, tækni
og læknsifræði og samningurinn við
Karger veitir aðgang að 75 tímarit-
um á sviði læknisfræði frá 2001.
Samið hefur verið við Kluwer
Academic Publishers um aðgang að
733 tímaritum frá 1997 um vef
Kluwer Online.
ProQuest 5000 veitir aðgang að
tæplega 7.000 tímaritum, þar af eru
3.120 altextuð en úr öðrum eru ým-
ist birtir útdrættir eða efnisyfirlit.
Við Springer Verlag hefur verið
samið um landsaðgang að 479 al-
textuðum tímaritum á mörgum
fræðisviðum.
Gjaldfrjálst erlent tímarit á vefn-
um er HighWire Press, tímarit
fræðifélaga – Stanford University.
Alfræðirit og söfn
Beinn aðgangur er að Britannica
Online sem hefur að geyma allt al-
fræðiritið, og að auki ensku Merr-
iam-Webster orðabókina og Árbók
Britannicu, Britannica Book of the
Year. Gagnasafnið nær einnig yfir
safn valinna vefsíðna á Netinu, Int-
ernet Directory.
Beinn aðgangur er einnig að
Grove’s Dictionaries. Þar er að
finna aðgang að The Dictionary of
Art, sem er eina tæmandi alfræði-
safnið um listir frá forsögulegum
tíma til okkar daga. Ennfremur The
New Grove Dictionary of Music
and Musicians og The New Grove
Dictionary of Opera, sem eru við-
urkennd grundvallarrit um tónlist
Landsaðgangur að gagnasöfnum