Vísir - 19.04.1980, Blaðsíða 17

16
17
VlSIR
Laugardagur 19. aprll 1980
VÍSIR
Laugardagur
19. aprll 1980
Þegar komið er inn í súðarherbergið í Blönduhlíðinni þarf ekki sérstaka skarp-
skyggni til þess að átta sig á því að þar muni búa tónskáld. Nótnablöð liggja á
skrifborðinu við gluggann, þar er hálfkláraö tónverk og feitur penni bíöur þess að
teikna upp fleiri nótur. Gegnt skrifborðinu er gamalt orgel — og hinum megin í
herberginu fulltrúi nýja tímans, fullkomin hljómflutningstæki og stórir hátalarar.
Ýmis fremstu verk klassískrar tónlistar standa í snyrtilegri röð f bókaskápnum
bundin í hljómplötur — þar eru Ifka uppsláttarrit um tónlist, ævisögur og bréf tón-
snillinga og óárennileg fræðirit. Á vegg hangir mynd af iliúðlegum Ludwig van
Beethoven.
Þarna býr Áskeli Másson, tónskáld. Hann býður okkur sæti og kaffilögg — á-
kveðinn i framkomu en þó kurteis, snyrtilega klæddur á borgaralega vísu en eng-
inn sundurgerðarmaöur, stuttklipptur og obboðlftið ráðsettur.
Lokaði migaf
— Þin fyrstu afskipti af tónlist,
Askell? Byrjaöirðu snemma?
„Ja, ég man nú ekki lengra
aftur en til þriggja fjögurra ára
aldurs. Þá man ég að ég var mjög
hrifinn af chacconnu i G-dúr eftir
Handel og ýmsum öðrum smá-
verkum sem pabbi spilaði á
grammófóninn. Hann átti stórt
plötusafn og á reyndar enn, hann
lék mikið klassiska músik. Svo
þegar ég var átta ára fór ég i
Barnamúsikskólann að læra á
klarinett hjá Gunnari Egilsyni og
var þar i einn vetur og siöan i
stuttan tima niöri i Hljómskála.
Þá sinnaðist mér við kennarann
svo ég hætti og ekki varö meira úr
þvi — i bili.
En mig langaði alltaf að læra
meira i tónlist og ég fór fljótlega
að bisa við að skrifa einhverjar
nótur. Fyrstu stefin hef ég samið
svona þrettán ára gamall.”
— En svo fórstu út i poppið?
„Þegar ég var tiu ára fékk ég
geysimikinn áhuga á trommum
og æfði mig á allt sem fyrir varð,
þvottabala, potta, pönnur og slikt.
Ég ákvað fljótlega að leggja fyrir
mig handtrommur en þær eru
næstum eingöngu notaðar i léttri
tónlist, dansmúsik, svo það lá
beint við að ég færi aö spila slika
tónlist. Eg kom hins vegar ekkert
fram til að byrja með, en lokaði
mig inni i nokkur ár og æfði mig á
trommurnar...”
— Einhver sagði mér að þú
hefðir æft allt upp i sextán tima á
sólarhring.
„Það er nú orðum aukið, stund-
um hef ég kannski æft mig upp i
tiu tima. A þessum tima hlustaöi
ég einnig mikið á hljómsveitar-
verk Beethovens og ég hef alltaf
haldið þvi fram að það sé einn
stærsti þátturinn i minu tónlistar-
námi.
Ég fór svo i Myndlista- og
handiðaskólann og þegar þar
stóð fyrir dyrum árshátið einu
sinni átti ég að taka þátt i
skemmtiatriði ásamt nokkrum
öðrum. Við vissum ekkert hvað
viö ætluöum að gera. Þaö kom til
mála að Þórður Hall yrði meö
okkur en ekkert varö úr þvi og
þess vegn fannst okkur upplagt að
kalla þetta Combo Þórðar Hall —
með mér i Comboinu voru Egill
Eðvarösson, Ómar Skúlason og
Grétar Guðmundsson. Við héld-
um áfram eftir árshátiðina i
nokkra mánuði og komum viða
fram.”
— Hvers konar númer var
Combo Þórðar Hall?
„Ja, það er nú erfitt að definera
það,” segir Askell og er hugsi dá-
litla stund.
„Þetta var eiginlega leikhús,
sambland af ails konar atriðum.
Við vorum með galdrabrögö, lék-
um teiknimyndaseriur og spiluö-
um á alls kyns hljóöfæri. Mottóið
hjá okkur var að ákveða aldrei
fyrirfram hvað viö ætluðum aö
gera tónleikum. Þó æfðum viö..
Já, viö æfðum töluvert.
En ég var orðinn mjög leiður á
þessu á endanum og yfirgaf
Comboið i hasti, gekk skömmu
siöar i hljómsveitina Náttúru og
spilaði þar á ásláttarhlj'óðfæri i
sex mánuði. Þá var ég búinn að fá
meir en nóg af þvi og fór af landi
brott til Kaupmannahafnar. Þar
vildi ég prófa einhverja nýja
músik og spilaði með djass-
hljómsveit á þeim fræga stað
Montmartre, auk þess sem ég
kom fram bæði i útvarpi og sjón-
varpi og viðar. I Kaupmannahöfn
var ég i nokkra mánuði en varð
enn einu sinni leiður og fór heim.
Þá var ég orðinn átján, nitján ára
og var ákveöinn i þvi að einbeita
mér að þvi að skrifa sjálfur mús-
ik. Það hafði ég reyndar gert
allan timann, elsta verkið sem ég
er nú með á efnisskrá er frá þvi
Ballettónlist í Þjóöleikhús-
inu og nám í London
Askell nær nú i meira kaffi og
ofurlitið koniakstár meö, heldur
siöan áfram að segja frá, greiö-
lega en yfirvegaö.
„Ég byrjaði að skrifa músik af
fullri alvöru eftir að ég kom heim
frá Kaupmannahöfn. 1 desember
1973 bauðst mér svo starf i Þjóö-
leikhúsinu sem tónskáld við
ballettinn. Ég tók þvi náttúrlega
fengins hendi og var þar á annað
ár og stöðugt skrifandi. Þetta
Snemma beygist krókurinn til þess er veröa vili. Askeii Mósson
er tii hægri á myndinni, um það bii fjögurra ára gamalt.
ég var sautján ára, þaö heitir
„Silja” og er portrett af óþekktu
stúlkubarni.”
Poppiö hefur ekkert
hstgildi
„Ég var sifellt að leita fyrir
mér, leita að sjálfum mér, má
segja. Þau hljóðfæri sem ég haföi
mestan áhuga á, siagverkshljóð-
færi, voru litið notuð i klassiskri
og rómantískri tónlist og þess
vegna lék ég á timabili, eða frá
þvi ég var um 16 ára i um þaö bil
tvö ár, létta tónlist, popp, djass og
Suður-Amerikumúsik.
Þegar ég kom frá Kaupmanna-
höfn langaöimig ekki lengur til að
spila þessa músik. t nútimatónlist
eru, ásláttarhljóðfæri mun meira
notuð en i sígildri tónlist og
reynsla min sem slagverksleik-
ara hefur reynst mér ómetanleg
sem tónskáldi.”
Popp-tónlist á auðvitað rétt á
sér eins og öli önnur músik. Popp-
ið á sér sina stund og sinn stað,
ýmist sem uppfylling við störf eða
annaö eða þá sem dansmúsik, það
hefur afþreyingargildi og má alls
ekki gera litið úr þvi. Músik hefur
mismunandi tilgang, þú hlustar
ekki andaktugur á popp eða ferð a
diskótek til þess að hlusta á sin-
fóniur...”
— Þér finnst það ekki hafa list-
gildi?
„Alls ekki!”
starf var mér geysilega mikils
virði enda var allt það sem ég
skrifaði flutt jafnóðum.
Meðan ég starfaði við Þjóðleik-
húsiö fann ég mjög bagalega fyrir
þvi að mig vantaði undirstöðu til
þessaðbyggjaái tónsmiðum. Ég
hafði verið við nám i Tónlistar-
skólanum hér i einn vetur en var
óánægður og fór i fússi, ég haföi
einnig farið i gegn um orgelskóla
upp á eigin spýtur heima hjá mér
en það mátti heita öll min mennt-
un þá.
Mér fannst að ég þyrfti aö læra
meira og ákvað að fara til náms i
London þar sem ég var i tvö ár.
Þar var ég i tónsmiðanámi hjá
tónskáldinu og prófessornum
Patrick Savill og I slagverksleik
hjá James Blandes. Fyrra árið
sem ég var i London lék ég lika I
sinfóniuhljómsveit, en siðan tók
Þeir hafa fyrirbæri eins og Rigs-
konserter sem gefur út á prenti
verk eftir sænsk og skandinavisk
tónskáld, stendur fyrir hljómleik-
um, upptökum og dreifingu á tón-
list og gefur út bæklinga þar sem
tónskáld og verk þeirra eru
kynnt. Þetta er ekki til i neinni
mynd hér á islandi.”
Blanda saman hefðbundn-
um og nýjum tónsmiöaaö-
ferðum
— Hvernig tónlist semur þú
sjálfur?
„Ég vona að ég sé að mynda
mér eigin stil en hvernig min tón-
list hljómar get ég ekki lýst I
smáatriðum. Það má segja að ég
blandi saman heföbundnum og
nýjum tónsmiöaaðferðum. Tón-
listin er hluti af mér sjálfum og
ég þarf alltaf aö berjast viö ná-
lægð þess sem ég er aö gera,
reyna að öðlast fjarlægðarskyn á
verk min svo ég geti betur dæmt
þau rétt.”
— Þú talaöir um'þaö hér áöan
að þú heföir á timabili verið að
leita fyrir þér, m.a. léttari tónlist
og myndlist. Ertu nú kominn á
rétta hillu?
Askell hugsar sig lengi um.
„Ja, það sem skiptir mestu
máli held ég að sé að vera i sátt
við sjálfan sig, að gera það sem
maður tekur sér fyrir hendur af
Nútímatónlistin fjöi-
breytt og spennandi
alvöru og festu, hvað svo sem þaö
nú er. Ef maður gerir þaö finnst
mér að maður hljóti aö vera
sæmilega ánægöur. Ég ákvað það
að einbeita mér að tónsmiðum og
sé það alltaf betur og betur að það
er það sem á best við mig.”
— Hvað eða hverjir hafa helst
haft áhrif á þig sem tónskáld?
Eins og ég sagði áðan þá er
hljómsveitartónlist Beethovens
mjög stór hluti af minu músik-
uppeldi. Ég hef þó alltaf hlustaö á
alla vega tónlist... Það er kannski
best að kikja á plötusafnið til að
sjá hvað ég hlusta á nú...”
Askell ris á fætur og fer I bóka-
skápinn þar sem hljómplöturnar
standa I röðum.
„Hér er alls konar tónlist, þjóð-
leg, klassisk og rómantisk tónlist,
impressjónisk tónlist, nokkrar
plötur með hljóðfærum sem ég
hef sérstakt yndi af, slagverk,
orgel og harpa, svo nútimatónlist
og hér út á enda eru fáeinar plöt-
ur sem má kalla ný-djass, sem ég
hef til þess að spila þegar gestir
koma...”
Tónlistin ekki áhugamál/
heldur lífiðsjálft
— Attu þér önnur áhugamál en
tónlistina? spyr ég þegar við
erúm sestir aftur.
„Tónlist er eiginlega ekki á-
hugamál fyrir mér, hún er lifiö
sjálft og óaðskiljanleg frá mér.
En annars eru það kannski alltof
margirhlutir sem ég hef áhuga á,
án þess þó aö ég hafi framkvæmt
sérlega mikiö. Ég hef þó til dæmis
verið i keramik og bjó til þessa
kaffibolla, öskubakkann og fleira
og einnig hef ég ofiö t.d. vegg-
teppi og fleira. Svo þegar ég kom
frá London þá fór ég i Tækni-
teiknaraskólann og starfaði á
timabili með arkitektum, mér
likaði það mjög vel og fannst það
fara vel saman við tónsmiðarnar.
ég þá ákvörðun að leggja hljóð-
færaleik á hilluna og einbeita mér
að tónsmiðum.”
— Aður en lengra er haldið:
hvað er nútimatónlist? Er hún
beint framhald af klassikinni eða
er hún eitthvað nýtt?
„Hún er hvorttveggja,” segir
Askell eftir að hafa velt vöngum
andartak.
„I kringum seinna strið komu
fram á sjónarsviðiö ýmsir nýjir
hlutir i músik, það má nefna tólf
tóna tækni, raðtækni og elektrón-
iska tónlist og i sambandi við
hljóðfæri, hljómar á tréblásturs-
hljóöfæri, og heimur slagverksins
opnaöist. Það er kannski fyrst nú
hin siðari ár sem farið er að vinna
að ráði úr þessum nýjungum en
þá er einnig byggt mjög á þvi sem
áður var gert. Núna er tónlistin
mjög fjölbreytt og spennandi,
margt sem er að gerast.”
— En hér á Islandi, er eitthvaö
að gerast hér?
Askell tekst nú allur á loft, aug-
sýnilega komiö að kæru umræðu-
efniö. Hér á tslandi er geysilegur
áhugi á nútimatónlist eins og
sannaðist til dæmis með Myrkum
músikdðgum eöa þá þegar
Ung Nordisk Musik, hátiö sem
haldin er til skiptis á Norðurlönd-
unum fimm og var t.d. haldin hér
i Reykjavik 1977. Þessar hátiðir
eru mjög góður vettvangur fyrir
okkur sem erum aö stiga okkar
fyrstu spor á þessu sviði.
Askell heldur áfram: „Og tón-
listin sjálf, hún stendur þvi ekkert
að baki sem verið er að gera i öðr-
um löndum, nema síður sé. A tón-
listarhátlðum þar sem flutt eru
islensk verk með erlendum sann-
ast að þau eru ekkert siöri aö
gæðum.”
— Hvernig hlutskipti er það að
vera ungt tónskáld á Islandi?
„Mér finnst stórkostlegt að hér
skuli vera jafn mikill áhugi fyrir
nýrri tónlist eins og raun ber
vitni. Hins vegar er tæpast hægt
að lifa af tónsmiðum eingöngu
hér og þá fyrst og fremst vegna
fámennis, markaðurinn er svö lit-
ill. Hér er ekki nema ein sinfóniu-
hljómsveit og ekki margar
kammersveitir og það er ekki
hægt að flytja sama verkið oft. Þá
má nefna að það tekur þvi varla
að gefa verk út, flytjendur geta
auðveldlega náigast tiltekið verk
hjá tónskáldinu sjálfu, þó Tón-
verkamiðstöðin sé mikilsverður
milliliður og hafi gefiö út talsvert
af músik.
Ef við miðum við Skandinaviu,
til dæmis Sviþjóð, þá er þar mun
meira stutt við tónsköpun en hér.
Reyndar hef ég alltaf haft áhuga
á hönnun og arkitektúr.”
— Hvað er það sem þú ert að
vinna að núna?
„Nú er ég að semja tónlist viö
Galdra-Loft, það eru nóturnar
þarna á borðinu. Þaö er fyrir há-
tiðaruppfærslu útvarpsins á leik
ritinu i tilefni af 100 ára fæðingar-
afmæli Jóhanns Sigurjónssonar.
Ég hef unnið óvenju mikið fyrir
leikhús að undanförnu, ég gerði
til dæmis tónlist við Heimilis-
drauga eftir Böðvar Guðmunds-
son sem Alþýðuleikhúsið sýndi I
vetur, ég leik á ýmsar flautur i
„Krisiblóm á Norðurfjalli” i
Þjóöleikhúsinu og er aö vinna viö
leikrit Jökuls Jakobssonar, „1
öruggri borg”. Svo fékk ég veit-
ingu úr Tónskaldasjóði Rikisút-
varpsins til þess að vinna að stóru
hljómsveitarverki sem væntan-
lega veröur frumflutt snemma á
næsta ári. Einhvern tima næstu
vikurnar kemur svo út hljóm-
plata með verkum eingöngu eftir
mig, það er þriðja platan i plötu-
röð sem Steinhljóð gefur út. A
henni spila Manúela Wiesler,
Reynir Sigurðsson og Einar Jó-
hannsson og svo leik ég sjálfur
eitt verk, sem segja má að sé
minn svanasöngur sem hljóð-
færaleikari. Auk þess er ég eins
og venjulega með átta til tiu tón-
verk i takinu sem eru enn í
skissuformi. Það kemur að þvi
siðar að ég tek eitthvert þeirra
fram og einbeiti mér þá algerlega
að þvi.”
— Ot frá hverju vinnurðu?
„Það er allur gangur á þvi.
Stundum fæ ég hugmynd af lestri
bókar eða málverkasýningu og
stundum þegar ég er að vinna að
einhverju verki dettur mér eitt-
hvaö i hug sem mér finnst passa
betur i ööru verki. Svo er þessi
margumtalaða inspirasjón, hún
erþarna einhverstaöar, stundum.
Annars er það nú oftast svo að
ég hreinlega sest niður við borö
og byrja að vinna, þetta er eins
hversdagslegt og hvaö annaö.”
—IJ.
Askeli Másson 13 ára iemur húðirnar.
Músikhópurinn, sem við nokkur
ung tónskáld og hljóöfæraleik-
arar myndum, hélt i fyrra mán-
uði tónleika á Kjarvalsstöðum.
Þar var sneisafullt og tónlistinni
ákaflega vel tekið. Mér er
reyndar til efs aö hægt hefði veriö
að fylla húsið á mörgum öðrum
stöðum, ég hef til dæmis veriö á
fjölda tónleika i London þar sem
flutt heur verið nútimatónlist.
Þar hefur iðulega verið hálftómt
hús þó um viöurkennda listamenn
væri að ræða,og þaö væri ræki-
lega auglýst.
Nú eru einnig nokkur tónskáld á
svipuðum aldri og ég að koma
heim úr löngu námi erlendis og
eru að verða aktif hér. Það er
reyndar merkilegt aö verk eftir
okkur hafa veriö flutt mun meira
erlendis en hér, til dæmis i
Skandinaviu. Til þess eru margar
ástæður en ekki minnstan þátt &