Vísir - 04.10.1980, Blaðsíða 29

vísm
Laugardagur 4. október 1980.
Víötæk umræða um öryggisbelti t bifreiðum:
„AÐEINS LÖG-
LEIÐING DUGIR”
— segir ráðgjafi Alþjóða heilbrigdismálastofnunarinnar
(Vlsismynd Ella)
Eru öryggisbelti i bifreiðum sá bjargvættur
sem margir vilja vera láta, eða reynast þau að-
eins vera aukahlutur sem tefur fyrir á örlaga-
stundu?
Litil umræða hefur farið fram hér á landi um
þessi mál en liklegt má telja að fleiri meti slik
belti sem öryggisatriði fremur en vandræðagripi.
Hins vegar er ekki óliklegt að menn séu fremur
ósáttari við að notkun bilbelta sé lögleidd. Þeir
geta i sjálfu sér viðurkennt tilgang þeirra en að
setja lög á menn um skilyrðislausa notkun getur
reynst erfiðara að sætta sig við.
Hér á landi er nú staddur ráð-
gjafi Alþjóða heilbrigðisstofn-
unarinnar Rune Andreason,
sem hefur sérhæft sig i ráðgjöf
varðandi öryggismál og um-
ferð. A dögunum hélt Rune
fyrirlestur í Norræna húsinu þar
sem hann ræddi þessi mál og
kom meðal annars inn á notkun
öryggisbelta og tölulegar upp-
lýsingar varðandi þau mál.
Þá voru pallborðsumræður
sem ólafur ólafsson landlæknir
stjórnaði, en þátt i þeim tóku
Skúli Johnsen borgarlæknir, Óli
H. Þórðarson framkvæmda-
stjóri umferðarráðs, Óskar óla-
son yfirlögregluþjónn, Ómar
Ragnarsson fréttamaður, Leif-
ur Jónsson læknir og Haraldur
Henrýsson dómari.
Ekkert er nýtt undir
sólinni
Rune Andreasen rakti sögu
umferðarmenningar i litriku
máli og myndum. Þar kom
glögglega fram að umferðarslys
eru ekki eitthvað nýtt fyrir-
brigði þó óhjákvæmilega fylgi
þau aukinni menningu, og fari
stigvaxandi i dag.
En áfram snerust hjól sög-
unnar og umferðarmenning tók
á sig fastari mynd. Umferðar-
merki urðu til, þeim fjölgaði
stöðugt, svo að endingu varð af
þeim frekar vandamál en gagn,
eins og ýmsar litskyggnur fyrir-
lesrarans gáfu vel til kynna. En
menn lærðueinnig af reynslunni
varðandi umferðarmerki, og
þau urðu skýrari.
Með aukinni umferðarmenn-
ingu kom krafan um meira
öryggi i bifreiðum. Sú krafa
kom þó ekki reynslulaust þvi
eins og áður segir hafa um-
ferðarslys verið fylgifiskar
mannsins liklega allt frá þvi að
hann fann upp hjólið.
Bflbelti koma til sög-
unnar
Einn öryggisþátturinn sem
menn fóru að huga að á 6. ára-
tugnum voru bilbelti. Með aukn-
um athugunum á umferðarslys-
um bæði varðandi athugun á
slysstað, ökutæki og þeim er
slasaðist, fengust mikilvægar
upplýsingar um varnaðarað-
gerðir. Þannig tóku öryggisbelti
að þróast upp i þau þriggja
punkta belti sem nú gilda i
Evrópu. En Rune Andreason
itrekaði að isetning belta i alla
bila jafngilti siður en svo notkun
þeirra, þar væri langt i land.
Reynsla af öryggisbelt-
um
Þær tölulegu upplýsingar sem
teknar hafa verið saman varð-
andi notkun öryggisbelta i
slysatilfellum sýna svo ekki
veröur um villst, að þau bera
árangur ef menn aka ekki yfir
90 km hámarkshraða á klst.
Áverkar á hina ýmsu likams-
hluta verða mun vægari og
skýrustu máli tala tölur frá Svi-
þjóð þar sem legusjúklingum
vegna umferðarslysa hefur
áberandi fækkað auk þess sem
tilfellum sem koma á slysa-
varöstofu hefur einnig fækkað.
Allar athuganir benda til sömu
niðurstöðu, bilbelti bjarga
mannslifum, og vernda frá
varanlegum skaða. — Þetta var
niðurstaða hins sænska doktors
i heilbrigðismálum Rune
Andreasen, er nú starfar sem
ráðgjafi Alþjóöa heilbrigðis-
málastofnunarinnar varðandi
umferðarmál.
Dæmi um hið gagn-
stæða
Eftir kynningu Rune Andrea-
sen á nauðsyn bilbelta, urðu
gagnlegar umræður og fundar-
menn létu ekki sitt eftir liggja til
þess aö koma með allar hliðar
málsins. Helstu andrök við
orðum ráðgjafans voru i stuttu
máli þessi:
Mörg dæmi sýna að menn
hafa látið lifið af vökfum bilbelta.
I ám og vötnum hafa menn setið
fastir i bilbeltunum og látið af
þeim orsökum lifið. Bilar hafa
oltið og kastast til, með þeim af-
leiðingum að menn er sátu fast-
Aöeins örfáar sekúndur tekur aö spenna beltin, en þessi einfalda athöfn hefur leitt til stórkostiegrar fækkunar á umferöarslysum.
fólks i hjólastólum, sem ekki
hefði þurft að vera ef notuð
hefðu verið öryggisbelti. „Ef
lagasetning er besta aðferðin til
þess að koma notkun öryggis-
belta i best horf, þá á tvimæla-
laust að lögleiða notkun
þeirra”, sagði Skúli. Þá benti
hann á aö varðandi þá umræðu
sem átt hefði sér stað um nei-
kvæðar hliðar öryggisbelta,
mætti minna á að ef
bólusetningar væru alltaf tekn-
ar út frá neikvæðum dæmum
eða óhöppum vegna þeirra, þá
væribólusetning varla sá þáttur
i heilbrigðiskerfinu, sem hún er
i dag.
Haraldur Henrýson benti á að
I þessu sambandi yrði að gera
mikla gangskör i umferðar-
öryggismálum, en þessi mál
hafi verið vanrækt hér á landi,
hvað varðar fræðslu og hönnun
og uppbyggingu umferðar-
mannvirkja. Undir þetta tók
Rune Andreasen og benti jafn-
framt á að aukin notkun bilbelta
væri ekki eina lausnin til lækk-
unar tiðni umferðarslysa, lækk-
un á hámarkshraða hefði einnig
gefiö mjög góða raun.
Einstaklingsrétturinn
Sá þáttur sem mest vægi hef-
ur haft gegn lögleiðingarsjónar-
miöinu er tvimælalaust
spurningin um rétt einstak-
lingsins til þess að ákveða sjálf-
ur hvort hann vill belta sig niður
i sæti eða ekki. Annar ein-
staklingsþáttur hefur þó jafnan
verið skilinn útundan, en hann
varðar það þegar hinn valfrjálsi
maður liggur slasaður á sjúkra-
húsi, auðvitað frá vinnu, auk
þess sem hann nýtur þjónustu
fjölda starfsfólks sem.hinir ein-
staklingarnir þurfa að kosta.
Einstaklingsfrelsi er ekki frelsi
til þess að ausa úr skattpyngju
náungans og þvi verða rökin um
valfrelsið aö skoðast i samhengi
við það hver þurfi að taka af-
leiöingum gerða ökumanns sem
kýs að nota ekki bilbelti. Ef ein-
staklingurinn greiddi hins vegar
sjálfur þann kostnað er af slys-
inu yrði, væri fullkomlega rétt-
mætt að ræða um valfrelsið i
samhengi við ákvörðun um
notkun öryggisbelta i bilum.
Fundurinn i Norræna húsinu,
er upphafsþáttur umræðu sem á
eftir að aukast hér á landi, þvi
hugmyndir um lögleiðingu bil-
belta eiga þegar eftir aö koma
inn á þingið þennan vetur. Þess
vegna er nauðsynlegt að um-
ræða þessi fái sem mesta yfir-
sýn, svo hægt sé að ræða með-
og mótrök af þeirri skynsemi
sem verður að taka umferðar-
öryggismál. Island er orðið
langt á eftir öðrum Noröurlönd-
um varðandi þennan þátt
öryggismála, og það er kominn
timi til þess að snúa þeirri þróun
við. —AS
ir i bilbeltunum létu lifið i stað
þess að bjargast með þvi að
kastast út. Bilar hafa lagst
saman og maður sem án bil-
belta hefði kastað sér niður i
framsætinu, kremst undir fast-
ur i bilbeltinu. A þröngum fjall-
vegum þar sem litlu má muna
að bilar kastist framaf, eldur
komi upp eða ef eitthvað bregði
útaf, gildi helst að menn komist
sem fyrst út úr bifreiðinni, en
þar tefja bilbeltin.
Órökstuddar full-
yrðingar
Eftir slik andrök, þótti Rune
Andreasen timi til þess að skýra
málinftarlegar. Hann benti á að
þau dæmi sem tekin hefðu verið,
væri öll mjög erfitt að rekja
beint til þess að öryggisbelti
væru orsök dauðaslyss.
„Tölurnar sanna að 9 af hverj-
um lOsem kastast út verða fyrir
mjög alvarlegum meiðslum”
sagði Rune „svo hættan er mun
meiri ef menn kastast út heldur
en að þeir sitji inni án þess að
kastast um og hijóta meiðsli af
þeim völdum”.
Varðandi slys i ám og vötnum
upp gilti að sjálfsögðu fyrst að
hann væri með meðvitund. Þá
itrekaði Rune að eflaust mætti
finna einangruð dæmi, þar sem
menn hafi flækst i öryggisbelt-
um og orðið verra af en án
þeirra en það væri hins vegar
engum vafa úndirorpið að mun
fleiri haldi lifi og heilsu vegna
öryggisbeltanna heldur en
dæmin væru um liklegan háska
vegna þeirra. ómar Ragnars-
son tók undir þessi orð og bætti
við að slik rök sem komið hefðu
fram gegn notkun beltanna
væru á sama stigi og að menn
heimti að hurðir séu fjarlægðar
af bilum þar sem þær séu aðeins
fyrir á örlagastund, menn geti
rekist i þær og beðið skaða af.
Hins vegar megi álykta að um
50 manns hafi farist siðustu 5 ár
hér á landi vegna þess að þau
notuðu ekki belti svo að ef 4-5
hafa farist af völdum bilbelta,
þá sjái allir hvernig hlutföllin
standa, sagði Ómar.
Er lögleiðing eina
ráðið?
30 lönd i Evrópu hafa sam-
þykkt notkun bilbelta.
Frá panelumræðunum i Norræna húsinu: Frá vinstri: Haraldur
Henrýson dómari, Óli H. Þórðarson framkvæmdastjóri Umferöa-
ráðs, Leifur Jónsson læknir, Óskar óiason yfirlögregiuþjónn, Ómar
Ragnarsson fréttamaður og Skúli Johnsen borgarlæknir. Fundar-
stjóri var Ólafur Ólafsson landlæknir en við hlið hans lengst til
hægri er Rune Andreason, ráðgjafi alþjóöaheilbrigðismálastofn-
unarinnar. (Visismynd Eila)
benti Rune á að þegar bill
kastaðist út i ár eða vötn, væri
algengt aö bilstjóri án öryggis-
belta, kastist til i bifreiðinni og
missi við það meðvitund. „Hins
vegar er maður i öryggisbelt-
um,meðfulla meðvitund. Hann
gerir sér fullkomlega grein fyrir
staðsetningu sinni i bifreiðinni,
þar sem hann er á sinum stað i
bilnum og hefur þvi mun betri
tima og aðstæður til þess að átta
sigá þvi hvað gera skuli”.Hann
losar um öryggisbeltið, opnar
hliöarrúðuna og stlgur upp meö
þeirri loftbólu sem fer upp á
yfirborðið úr bilnum, þegar
opnað er og þegar eldur kæmi
„Min reynsla er sú að lög
verða að gilda um þetta” sagði
Rune Andreasen. Máli sinu til
stuðnings benti Rune á að i Sviss
hefði notkun verið lögleidd 1976
og hafi þá farið i 92% en við af-
nám laganna hafi notkun farið
niður I 59%. Sama reynsla sé i
öðrum löndum, áróður og upp-
lýsingar virðast ekki ná árangri
nema mjög timabundiö og
árangurinn nái aldrei þvi sem
lögleiðing hafi leitt i ljós.
Skúli Johnsen borgarlæknir
benti á i þessu sambandi, að lita
mætti á umferðarslys sem
nokkurskonar arftaka mænu-
veiki. Hér á landi væri fjöldi