Morgunblaðið - 09.11.2002, Page 35

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. NÓVEMBER 2002 35
NEYTENDUR
ÍBÚAR Kaupmannahafnar og ná-
grennis drekka mikið áfengi og
íbúar Norður-Jótlands eru feitir,
samkvæmt nýjasta fréttabréfi
Dönsku neytendastofnunarinnar.
Þar segir að Kaupmannahafn-
arbúar og nágrannar leggi mikið
á sig til þess að fyrirbyggja streitu
en að þriðjungur nái ekki að
slappa af þegar hann ætlar sér.
Í miðborg Kaupmannahafnar
og á Friðriksbergi er streitan
minni en á höfuðborgarsvæðinu
öllu en drykkjan jafnmikil og í
höfuðborginni og nágrenni, þar
sem hún þykir í meira lagi.
Fram kemur að íbúar á Stór-
Kaupmannahafnarsvæðinu, að
höfuðborginni sjálfri undanskil-
inni, leggi að öðru leyti mikla
áherslu á heilbrigði. Þeir borði
minni fitu en aðrir Danir og meira
af ávöxtum og grænmeti, þó ekki
jafnmikið og Suður-Jótar, sem
eigi metið. Kaupmannahafn-
arbúar eru hins vegar heilbrigðir
að eigin mati, burtséð frá streitu
og áfengisneyslu, segir enn-
fremur.
Norður-Jótar eru meðal þeirra
feitustu og glíma þar að auki við
reykingavandamál og sykursýki.
Einmana
og vinalausir
„Þeir eru ekki ýkja hrifnir af
ávöxtum og grænmeti og telja sig
heldur ekki sérlega heilbrigða.
Aftur á móti eru þeir ekki jafn ein-
mana og íbúar Borgundarhólms,
Fjóns og umdæma Stórstraums og
Vestur-Sjálands, þar sem stór
hluti íbúa fær ættingja og vini
sjaldan eða aldrei í heimsókn.
Kemur munur á velferð þegn-
anna eftir búsetu meðal annars
fram í notkun svefn- og taugalyfja
sem mun vera mikil í Borgund-
arhólmi, á Suður-Sjálandi og
Fjóni, sem og í Viborg og á Suður-
Jótlandi. Öðru máli gegnir um
stressaða Kaupmannahafnarbúa,
sem margir hverjir kvarta undan
kvíða, spennu og þunglyndi, en
taka samt sem áður ekki róandi
lyf,“ segir í fréttabréfinu.
Flestir stórreykingamenn munu
vera meðal íbúa Hróarskeldu og
Stórstraums, einnig flestir hóf-
reykingamenn sem og í Borgund-
arhólmi. Þar er einnig nokkuð um
streitu.
Lesa má nánar um heilbrigði
eftir búsetu í rannsókn Stofnunar
í lýðheilsu á heilsufari og sjúk-
dómum í Danmörku árið 2000.
Sjá: www.fi.dk
www.si-folkesundhed.dk
www.susy.si-folkesundhed.dk
Offita og ölvun
danskra háð búsetu
Morgunblaðið/Golli
Íbúar Kaupmannahafnar þjást af streitu og drekka mikið en telja sig heil-
brigða, samkvæmt könnun Stofnunar í lýðheilsu í Danmörku.
„ÉG ER ekki hrifin af einnota bleyj-
um og tel að fólk eigi að nota marg-
nota bleyjur með gamla laginu,“ segir
Hulda Jensdóttir, ljósmóðir og for-
stöðukona Fæðingarheimilis Reykja-
víkur til fjölda ára. Hulda rekur
verslunina Þumalínu, elstu sérversl-
un landsins fyrir mæður og börn, sem
nú er flutt á Skólavörðustíg 41. Í
versluninni er að finna umhverfis-
vænar margnota bleyjur, sem fyrr er
getið, umhverfisvænar bleyjubuxur,
nærföt úr lífrænt ræktaðri sviss-
neskri ull og silkiblöndu og húðvörur
úr náttúruefnum fyrir smáfólkið og
reyndar alla fjölskylduna.
Þumalína var sett á fót í framhaldi
af Mæðrabúðinni sem opnuð var árið
1965 og hefur Hulda því verið viðloð-
andi rekstur af þessu tagi í 37 ár.
Vaxandi umræða er um lífræna
framleiðslu og eiturefni í ungbarna-
vörum, hvort sem um er að ræða
fæðu, hreinlætisvörur eða fatnað.
Valmöguleikarnir hvað ungbörn
varðar eru margfalt fleiri en fólk átt-
ar sig á, segir Hulda, og nefnir til við-
bótar náttúrusvampa og klúta og líf-
rænt ræktaðar eðalvörur fyrir litlu
krílin. „Einnig nuddolíur og marg-
verðlaunuð bossa- og rakakrem frá
Weleda, sem vel að merkja er elsta
náttúruvörufyrirtæki í heimi, búið að
starfa í ein 80 ár,“ segir hún.
Hvað verðandi mæðrum viðvíkur
bendir Hulda á alls kyns nærfatnað,
stuðningsbelti, brjóstagjafahaldara
og brjóstagjafaboli, sem eru nýir af
nálinni að hennar sögn. Þar að auki
nefnir hún meðgöngufatnað af ýmsu
tagi og vörur sem varna húðsliti. „Ég
vek athygli á endurbættri meðgöngu-
slitolíu sem unnin er úr lífrænt rækt-
uðum jurtum og blönduð af læknum
og lyfjafræðingum. Einnig brjóstaol-
íu, spangarolíu, jurtate sem eykur
mjólkurstreymið, birkielexír og fleiri
heilsudrykki gegn vökvasöfnun og
kastaníubað sem dregur úr bjúg-
myndun,“ segir hún jafnframt.
Spurninga- og viðtalstími í
heilsuhorni Þumalínu
Auk þess að vera ljósmóðir er
Hulda snyrti- og slökunarnuddfræð-
ingur og er hún með sérstakan
spurninga- og viðtalstíma í heilsu-
horni Þumalínu á miðvikudögum frá
14-16. Er hann opinn verðandi for-
eldrum og konum og körlum á öllum
aldri sem vilja fá leiðbeingar um
heilsuvörur verslunarinnar og fleira,
að hennar sögn.
Að síðustu bendir Hulda á arniku-
olíu fyrir gigtarsjúklinga og íþrótta-
fólk sem hlotið hefur fjölda verð-
launa. „Einnig erum við með
Novafón, handhægt, lítið heimilis-
tæki til hjálpar gegn verkjum og
vöðvabólgu og er jafnvel notað í bar-
áttunni við hrukkur! Þar er um að
ræða hljóðbylgjutæki sem fólk kann-
ast kannski við úr sjúkranuddi og
nota má 15-20 mínútur í senn. Þetta
tæki er hins vegar ætlað til heima-
nota og var upphaflega hugsað fyrir
gigtarsjúklinga,“ segir Hulda Jens-
dóttir, ljósmóðir og verslunareigandi,
að síðustu.
Náttúruvörur fyrir
mæður og börn
Morgunblaðið/Jim Smart
Marína Geirsdóttir og Hulda Jensdóttir í versluninni Þumalínu.
Verslunin Þumal-
ína flytur á
Skólavörðustíg
MIKLAR vinsældir aflitaðra tísku-
gallabuxna leiða til hagnaðar á þriðja
ársfjórðungi hjá lífhvatafyrirtækinu
Genencor, sem sagt er ráðandi á
þeim markaði ásamt fyrirtækinu
Novozymes. Kemur þetta fram í net-
fréttabréfinu biotik.dk, sem er um-
ræðuvettvangur um líftækni. Einnig
segir að sömu vísbendingar sé að
finna í ársfjórðungsuppgjöri Nov-
ozymes en þessi fyrirtæki kváðu
vera með 80% markaðshlutdeild
samanlagt og velta tíu og hálfum
milljarði króna. Munu lífhvatar frá
fyrirtækjunum notaðir við vinnslu á
umræddum buxum.
Lífhvatafyrirtæki hagn-
ast á tískugallabuxum
HALTI Billi frá Miðey (The
Cripple of Inishmaan) er eitt þriggja
verka hins svokallaða Arans-þríleiks
eftir Martin McDonagh (hin eru The
Lieutenant of Inishmore og The
Banshees of Inisheer). Verkin eiga
það öll sameiginlegt að gerast á Ar-
aneyjunum, sem liggja rétt undan
vesturströnd Írlands.
McDonagh hefur verið kallaður
undrabarn í breska leikhúsheimin-
um, hann er fæddur 1971, óskóla-
genginn uppreisnarmaður sem sló í
gegn aðeins 25 ára með leikritinu
Fegurðardrottningin frá Línakri,
sem hann ku hafa skrifað á rúmri
viku árið 1996. Það leikrit var sýnt við
miklar vinsældir í Borgarleikhúsinu
fyrir nokkrum árum. Fegurðar-
drottningin frá Línakri er einnig hluti
af þríleik sem allur gerist í litlu af-
skekktu þorpi í Galway-héraði á Ír-
landi þar sem enskan hefur enn ekki
náð að útrýma írsku þjóðartungunni.
McDonagh þykir lýsa hinni írsku
þjóðarsál af miskunnarleysi og
innsæi og má það merkilegt teljast,
þar sem hann er borinn og barnfædd-
ur í London og hefur aðeins dvalist í
heimalandi foreldra sinni, Írlandi, á
sumrum. Árið 1997 átti McDonagh
fjögur leikrit á fjölunum í London
samtímis, sem mun vera einsdæmi.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
Halti Billi er settur upp í íslensku
leikhúsi, en Leikfélag Húsavíkur á
heiðurinn af Íslandsfrumsýningu
verksins, en þeir Húsvíkingar settu
verkið á svið í tilefni af aldarafmæli
sínu árið 2000. Hallmar Sigurðsson
leikstýrði þeirri sýningu og stjórnaði
þar áhugaleikurum af eftirtektar-
verðri list og var sýningin öll hin frá-
bærasta skemmtun.
Verkið segir frá fötluðum, munað-
arlausum unglingspilti, halta Billa
(Björgvin Franz Gíslason), sem hefur
alist upp hjá systrunum Trínu (Krist-
björg Kjeld) og Ellý (Margrét Guð-
mundsdóttir) sem reka litla búð í
þorpinu. Öðrum þræði er verkið
þroskasaga Billa sem þráir betra líf
en honum býðst á eyjunni þar sem
hann er hafður að háði og spotti
þorpsbúa. Hann eygir von um annað
líf þegar amerískt kvikmyndalið
kemur til nágrannaeyjunnar til að
gera þar kvikmynd. Og það ótrúlega
gerist að hann fær að fara með kvik-
myndagerðarfólkinu til Hollywood til
að fara þar í prufutöku fyrir hlutverk,
en eftir nokkra mánuði snýr hann aft-
ur heim reynslunni ríkari – og fram-
tíð hans reyndist ekki búa á hvíta
tjaldinu.
Björgvin Franz Gíslason stígur sín
fyrstu spor á sviði Þjóðleikhússins í
hlutverki Billa og stenst þá frumraun
með glans. Honum tókst vel að tjá
hina ófullnægðu þrá sem býr í brjósti
piltsins og vonina sem blundar með
honum um betra líf. Kristbjörg Kjeld
og Margrét Ólafsdóttir voru frábær-
ar í hlutverki systranna; þær bera
mikla umhyggju fyrir fóstursyninum
þótt þær beri lítið skynbragð á þær
tilfinningar sem hrærast innra með
honum.
Fyrir utan það að vera þroskasaga
Billa er verkið samfélagslýsing og í
gegnum samskipti einstaklinganna
sem við sögu koma er brugðið upp
sterkri mynd af litlu einangruðu sam-
félagi þar sem fáfræðin og fordóm-
arnir eru ráðandi og persónur virðast
við fyrstu sýn flestar ansi miskunn-
arlausar og grimmar í garð náung-
ans. En styrkur persónulýsinganna
býr í þeirri staðreynd að flestar per-
sónurnar leyna á sér og koma áhorf-
endum á óvart í rás leiksins. Pálmi
Gestsson leikur Jonnapittamikka
sem er á sífelldu flakki um þorpið í
leit að fréttum sem hann ber í aðra;
hann er fjölmiðill samfélagsins og
sem slíkur hefur hann allar klær úti
við fréttaöflunina. Pálmi var bráð-
skemmtilegur í hlutverkinu og ekki
síst þegar samskipti hans og aldraðr-
ar móður hans, Múttu (Edda Arn-
ljótsdóttir), bar á góma. Jonnipitti
ber stöðugt áfengi í móður sína í
þeirri von að hún drekki sig í gröfina,
en Mútta virðist ódrepandi og Edda
Arnljótsdóttir var kostuleg í hlut-
verki kerlingar.
Brynhildur Guðjónsdóttir fór einn-
ig á kostum í hlutverki unglingsstúlk-
unnar Lenu sem er sannur harðstjóri
og eitt helsta fórnarlamb hennar er
bróðir hennar Baddi (Atli Rafn Sig-
urðsson) sem lætur hana ráðskast
með sig að vild og þorir ekki að bera
hönd fyrir höfuð sér. Samleikur
þeirra Brynhildar og Atla Rafns var
með miklum ágætum og gustaði mjög
af Brynhildi. Við sögu koma einnig
þorpslæknirinn (Hjalti Rögnvalds-
son) og ekkjumaðurinn Dúddididdi
(Valdimar Örn Flygenring) og tókst
þeim báðum að skapa trúverðugar
persónur.
Sem sagt: hér er um að ræða áhuga-
verða sögu sem sett er fram í afar vel
skrifuðum (og vel þýddum) texta þar
sem harmur og skop vega sífellt salt í
jöfnum hlutföllum. Leikurinn í heild
var góður og oft á tíðum frábær – en
samt var eins og herslumuninn vantaði
á frumsýningunni. Það var líkast því
að leikhópurinn hefði ekki náð full-
kominni samæfingu, þótt einstakir
leikarar skiluðu sínu með sóma. Þetta
kom skýrast fram í þeirri staðreynd að
hápunktur verksins féll svo til dauður
niður vegna klúðurs í tímasetningu.
Halti Billi verður óvart vitni að samtali
systranna Trínu og Ellýjar þar sem
sannleikurinn um fortíðina er upplýst-
ur. Á frumsýningu var það alls ekki
ljóst að hann hafði heyrt það sem á
milli þeirra fór og viðbrögð hans því
lítt skiljanleg þeim sem ekki þekkja
verkið fyrirfram. Einnig skorti nokk-
urn léttleika í samleikinn í heild, en
hann er nauðsynlegur til þess að tragí-
kómíkin sem verkið byggist á komist
fullkomlega til skila. Þessir vankantar
ættu þó að slípast af þegar meiri
reynsla kemur á sýningu verksins.
Morgunblaðið/Þorkell
Leikurinn í heild var góður – og oft á tíðum frábær, segir í umsögn.
Vonir og von-
brigði á Miðey
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Höfundur: Martin McDonagh. Íslensk
þýðing: Hallmar Sigurðsson og Karl Guð-
mundsson. Leikstjóri: Þórhallur Sigurðs-
son. Leikarar: Atli Rafn Sigurðarson,
Björgvin Franz Gíslason, Brynhildur Guð-
jónsdóttir, Edda Arnljótsdóttir, Hjalti
Rögnvaldsson, Kristbjörg Kjeld, Margrét
Ólafsdóttir, Pálmi Gestsson og Valdimar
Örn Flygenring. Leikmynd: Gretar Reyn-
isson. Búningar: Þórunn Elísabet Sveins-
dóttir. Lýsing: Björn Bergsteinn Guð-
mundsson. Tónlist Vilhjálmur
Guðjónsson. Stóra svið Þjóðleikhússins
8. nóvember.
HALTI BILLI
Soffía Auður Birgisdóttir