Morgunblaðið - 14.05.2003, Síða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. MAÍ 2003 27
Í TILEFNI af stofnfundi Fem-
ínistafélags Íslands langar mig til að
setja hér niður nokkrar línur um mál-
efni sem hefur verið
mér hugleikið í
nokkurn tíma, en
það er kynja-
mismunun í töluðu
og rituðu máli á
okkar ástkæra yl-
hýra.
Á íslensku eru til
nokkur orð yfir kynin en þau algeng-
ustu eru kona, maður, karl, kvenmað-
ur, karlmaður. Oftast er talað um
konur sem konur og karla sem menn,
en ekki kvenmenn og karlmenn. Til
dæmis er vefsíðan femin.is auglýst
fyrir konur en ekki kvenmenn og það
sama má segja um Baðhúsið.
Langflestir textar sem skrifaðir
eru með það í huga að ná til beggja
kynja eru skrifaðir í karlkyni. Til
dæmis: Þú ert glaður, hamingjusamur
og frjáls. Þetta eiga bæði menn og
konur að lesa og taka til sín og tengja
við sig. En ef textinn er skrifaður ein-
vörðungu fyrir konur þá hljóðar hann:
Þú ert glöð, hamingjusöm og frjáls –
og um leið er ekki gert ráð fyrir því að
það sé karlmaður sem er að lesa text-
ann eða að hann komi til með að taka
innihald textans til sín.
Þegar talað er um þjóðir, trúarhópa
og menningarsamfélög eru konur
undantekningar. Danir, Svíar, arabar,
kristnir, Englendingar, Bandaríkja-
menn … allt er þetta í karlkyni og af
því leiðir að fólk sér karla fyrir sér án
þess að hugsa nánar út í það. Sem
dæmi um þetta er talað um að músl-
imar eða arabar séu vondir við kon-
urnar sínar og þetta gefur strax til
kynna að allir múslimar séu karlar.
Í flestum fjölmiðlum er mikið talað
um að menn séu að gera hitt eða
þetta. T.d. menn hafa verið að velta
því fyrir sér … Menn eru orðnir sáttir
við … o.s.frv. Þetta á að eiga við bæði
menn og konur en samt sem áður geta
allir verið sammála um að það er ekki
hópur af konum sem fólk sér fyrir sér
í huganum þegar svona er tekið til
orða. Þegar þetta er gagnrýnt hefur
þeim skildi verið haldið á lofti að kon-
ur séu líka menn og vitnað í orðið
kvenmenn, en það heyrir til algerra
undantekninga að orðið kvenmaður
sjáist á prenti eða sé notað í daglegu
tali í dag. Á Norðurlöndum og í öðr-
um löndum þar sem tungumálið er af
germönskum stofni er orðið fólk not-
að yfir samfélagið eða þjóðina í heild.
Orðið fólk gefur rými fyrir bæði kon-
ur og menn og þar með bætast 50%
þjóðarinnar við hinn helminginn sem
eru – menn.
Orðið „ráðherra“ er eitt greinileg-
asta og undarlegasta dæmið um
kynjamismunun í töluðu og rituðu
máli. Herra er eins og allir vita karl-
maður og það er ekkert hægt að
þræta fyrir það. Á karlasalernum er
orðið herra haft á hurðinni og á
kvennasalerni stendur dömur og þó
að konur séu farnar að gegna ráð-
herraembættum er engu breytt. Sif
Friðleifsdóttir, ráðherra, er frú sem
bregður sér á snyrtingu merkta döm-
um þó að hún sé orðin herra og stór-
lega má draga það í efa að Davíð
Oddsson myndi vilja láta kalla sig frú,
ráðfrú, ráðdömu eða eitthvað í þá átt-
ina.
Fjölmörgum starfsheitum hefur
verið breytt eftir að karlar fóru að
taka að sér hefðbundin kvennastörf.
Fóstrur heita nú leikskólakennarar,
hjúkrunarkonur eru hjúkrunarfræð-
ingar og skúringakonur hafa fengið
hið virðulega heiti ræstitæknar.
Þessu er öllu vippað yfir í hlutlausara
kyn og orðin fræðingur eða kennari
þykja heppilegri en maður eða kona.
Flugmaður er samt sem áður enn
flugmaður, þó að konur vinni við að
fljúga flugvélum … enda eru þær líka
menn.
Þegar talað er um fólk sem vinnur
hjá fyrirtækjum er það oftast í karl-
kyni. Samanber þeir í fjármálaráðu-
neyti, þeir í Landsbankanum, þeir
hjá RÚV. Í öllum þessum fyr-
irtækjum vinna örugglega jafn marg-
ar konur og karlar og þess vegna
væri réttast að segja þau.
Lítil stelpa sem fæðist á Íslandi
elst upp við það að guð sé karlkyns,
konur séu menn, ráðherrar einbeittir
og málefnalegir (ekki einbeittar og
málefnalegar), menn velti vöngum yf-
ir hinu og þessu, bílstjórar og flug-
menn séu af karlkyni og að þeir hjá
Landsbankanum vilji kannski gefa
henni yfirdrátt. Á sama tíma eru
gerðar þær kröfur á hana að hún
mennti sig og öðlist starfsframa en
um leið þykir það skrítið að hana
skuli skorta sjálfstraust. Er það
nokkur furða þegar hún er hálfpart-
inn ósýnileg?
Það er augljóst að það verður ekki
hlaupið að því að breyta þessu því það
er erfitt að kenna gömlum hundi að
sitja. Við höfum öll alist upp við þessa
málnotkun frá því við fæddumst og
hörðustu jafnréttissinnar af báðum
kynjum slysast til að tala um „þá á
RÚV“. En það er ljóst að málfræð-
ingar og fjölmiðlafólk landsins ætti að
gefa sér tíma til að skoða þetta mál og
setja á einhverjar reglur eða stefnu
sem mótar vitund okkar og komandi
kynslóða í átt til jafnræðis kynjanna.
Með því væru Íslendingar afar góðir
við konurnar sínar.
Konur eru
menn en menn
eru ekki konur
Höfundur er blaðakona.
Eftir Margréti H. Gústavsdóttur
Mörkinni 3, sími 588 0640.
Opið mán-fös kl.11-18 - lau kl. 11-15
Brúðkaupsgjafir
Br
úð
ar
gj
af
al
is
ta
rKJÓSENDUR þurfa nú enn og aftur að sitja undir þeirri bábilju sumra
stjórnmálamanna og fjölmiðlunga, að Framsóknarflokkurinn sé kominn í
oddaaðstöðu á þingi. En þetta er ein lífseigasta og alvarlegasta meinsemdin í
íslenskum stjórnmálum. Framsóknarflokkurinn hefur nefni-
lega enga úrslitastöðu sjálfur, enga aðra en þá sem hinir
flokkarnir skapa honum. Þessi flokkur er aðeins með 17,7%
atkvæða á bak við sig. Í tvennum þingkosningum í röð hafa
landsmenn ekki kært sig um að útdeila honum nema 12 þing-
sætum af 63. Hvaða rök eru þá fyrir því að hann leiði rík-
isstjórn? Hvarflar að einhverjum, t.d. þeim sem hæst gala um
vilja kjósenda, að kjósendur vilji helst fá Halldór Ásgrímsson
sem forsætisráðherra? Manninn sem hlaut 11,6 prósenta
fylgi í kjördæmi sínu? Nei. Það er einmitt ekki vilji kjósenda.
Vilji kjósenda er sá, að annaðhvort leiði ríkisstjórn Davíð Oddsson eða
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, leiðtogar stóru flokkanna. Og annað sæmir
ekki þeim flokkum en að sjá um að svo verði, því það á að vera prinsipp að
fara eftir vilja fólksins. Stundarhagsmunir mega ekki ráða. Hitt er móðgun
við kjósendur og beinlínis svik, ef stóru flokkarnir búa til oddaaðstöðu handa
heimtufrekum smáflokki og veita honum völd langt umfram þingstyrk. Enda
er alveg víst, að þeir kjósendur sem orðnir eru þreyttir á afturhaldssemi og
sérhagsmunagæslu margnefnds flokks, og óverðskulduðu ofurvaldi hans í ís-
lensku þjóðfélagi; þeir sem kusu Samfylkinguna í von um framfarir og nýja
siði; þeir ættu erfitt með að fyrirgefa slíkt.
Vissulega skilur margt á milli Sjálfstæðisflokks og Samfylkingarinnar. En
eitt eiga þessir flokkar þó að geta sameinast um, alveg burtséð frá því hvort
þeir sjálfir starfa saman, að virða vilja 82,3% kjósenda. Gegni báðir þeirri
lýðræðislegu skyldu sinni verður staða Framsóknarflokksins loksins rétt
metin. Og þá má bjóða honum aðild að ríkisstjórn, í réttu hlutfalli við kjör-
fylgi hans; ekki meir.
Össur og Davíð! Gerið nú þjóðinni þann greiða að semja um þetta strax.
Sem heiðursmenn.
17,7 = 17,7
Eftir Gunnar Þorstein Halldórsson
Höfundur er íslenskufræðingur.
RSH.is
Dalvegi 16b • 201 Kópavogur
Sími 544 5570 • Fax 544 5573
www.rsh.is • rsh@rsh.is
Pro-Clip
VERSLUN • VERKSTÆÐI
Radíóþjónusta Sigga Harðar
Vandaðar festingar fyrir
öll tæki í alla bíla.
Festingar sérsniðnar fyrir þinn bíl.
Engin göt í mælaborðið.
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
03
Hlíðasmára, sími 585 4100 - jonkarl@uu.is
Úrval Útsýn í Smáranum hefur í samráði við Íslendinga á staðnum
ákveðið að bjóða glæsilega rútuferð um Búlgaríu nú í sumar.
Fararstjóri í ferðinni er dr. Þorleifur Friðriksson sagnfræðingur.
Í Búlgaríu er að finna marga staði á minjaskrá UNESCO og verða
þessir staðir meðal annars heimsóttir í ferðinni.
Gist er á ***+ - **** hótelum.
Kynningarfundur um ferðina verður í matsal Úrvals
Útsýnar í Lágmúla 4, nk. fimmtudag kl. 19:00.
Jómfrúarferð
til Búlgaríu 11.-24. júní
Upplýsingar gefa
Jón Karl Einarsson, s. 585 4112
og Þorleifur Friðriksson,
s. 564 3646.
HINN 16. desember millilenti
fyrsta flugvél HMY á Keflavíkur-
flugvelli og þegar í febrúar fóru
fyrstu íslensku far-
þegarnir með félag-
inu til Kanada. Til
að byrja með var
um að ræða eitt
flug á viku en fjölga
átti ferðum í 5–7 á
viku þegar líða tæki
á sumarið. En í
kjölfar stríðsumræðu var ákvörðun
tekin um niðurfellingu flugleið-
arinnar og olli það ferðamönnum og
aðilum í ferðaþjónustu miklum von-
brigðum. Áhugi aðila í ferðaþjónustu
og ferðamanna á flugleiðinni milli Ís-
lands og Kanada hefur þó án efa opn-
að augu ráðamanna fyrir mikilvægi
flugleiðarinnar og því er nauðsynlegt
að leita ráða til að tryggja viðkom-
andi flugleið til framtíðar.
HMY gerðu betur en þeim bar
Eftir að ákvörðun eiganda HMY lá
fyrir um að hætta flugi til Íslands
vegna aðstæðna í heimsmálum var
þegar hafist handa við að leysa vanda
einstakra flugfarþega og gekk sú
vinna vonum framar. Öllum farþeg-
um sem þegar voru erlendis og áttu
heimferð eftir 10. mars var útveguð
ný leið heim og þeim farþegum sem
ekki áttu bókað flug fyrr en eftir 10.
mars var endurgreiddur flugmiðinn
með kreditfærslu á gjaldfært kred-
itkort. Þá tók HMY-flugfélagið þá
einstöku ákvörðun að leyfa öllum
þeim sem ekki höfðu hafið ferð og
áttu bókað flug fram að 10. mars að
halda sig við áætlun og tryggðu þeim
heimferð með öðrum flugfélögum.
Þessi ákvörðun gengur lengra en al-
mennar skyldur flugfélaga gera ráð
fyrir. Farþegar fengu því í það
minnsta mánaðar fyrirvara á breyt-
ingu eða ferðuðust án aukakostnaðar
sem í mörgum tilfellum var marg-
faldur miðað við upphaflega greitt
gjald.
Allir reikningar vegna þjónustu og
lendingargjalda voru greiddir strax
sem sýnir að flugfélagið leggur
áherslu á að skilja við Ísland á sem
bestan hátt og eiga þannig aftur-
kvæmt þegar og ef aðstæður leyfa.
Mikilvægt að opna
Kanada-markaðinn aftur
Á þeim örfáu vikum sem flug HMY
stóð yfir kom í ljós sú mikla þörf sem
er á flugi milli Íslands og Kanada, en
frá byrjun var áhersla lögð á að milli-
lendingar kanadíska flugfélagsins
leiddu til aukinna viðskipta hér á
landi. Sérstaklega má nefna Keflavík-
urflugvöll og flugstöðina, en þar hef-
ur samdráttar gætt síðastliðna mán-
uði og því þótti Kanadaflugið
kærkomin búbót fyrir þau fyrirtæki
sem þar vinna. Ferðamenn frá Vest-
ur-Kanada er einnig nýr og áhuga-
verður kostur fyrir ferðaþjónustufyr-
irtæki hér á landi. Fjölmargar
fyrirspurnir og bókanir Íslendinga
með HMY sýndu sömuleiðis fram á
mikinn áhuga á flugleiðinni milli Ís-
lands og Kanada.
Hverju breytti stríðið í Írak?
Ákvörðun eiganda HMY-flugfé-
lagsins byggðist eingöngu á þeirri
staðreynd að stríð við Írak var í nánd.
Margir voru tilbúnir að lýsa undrun á
þeirri ákvörðun. Svo virðist sem stríð
í Írak muni hafa nokkuð víðtækari
áhrif á rekstur bandarískra flug-
félaga en áður var talið ef marka má
nýlegar greinar sem birst hafa í ís-
lenskum fjölmiðlum og á vefmiðlum
The Wall Street Journal og The
Economist. Þannig hafa bandarísk
flugfélög tilkynnt um 20–40% sam-
drátt í bókunum upp á síðkastið s.s.
hjá United Airlines. Er nú jafnvel bú-
ist við að rekstrartap í greininni geti
numið allt að 10 milljörðum Banda-
ríkjadala á yfirstandandi ári.
Þannig fór Hawaiian Airlines fram
á greiðslustöðvun í apríl. Northwest
tilkynnti að félagið myndi draga úr
áætlunarflugi um 12% og fækka
stöðugildum um 11%. United Airlines
hefur tilkynnt 8% samdrátt í sæta-
framboði frá og með 1. apríl til við-
bótar við 6% samdrátt fyrr á þessu
ári. American Airlines berst í bökk-
um til að forðast gjaldþrotameðferð á
meðan önnur félög leita leiða til að
draga úr umsvifum og auka framlegð.
Er skemmst að minnast umfangs-
mikilla aðgerða SAS-flugfélagsins
sem á í miklum fjárhagsvanda um
þessar mundir.
Lokaorð
Þrátt fyrir ákvörðun HMY um að
hætta flugi yfir Atlantshafið í bili er
ljóst að aðilar í ferðaþjónustu, al-
menningur og ráðamenn hafa komið
auga á mikil sóknarfæri sem liggja í
flugleiðinni milli Íslands og Kanada.
Má til gamans geta þess að eftir að
frumkvæði okkar með flugleið kan-
adískra flugfélaga til Íslands hófst
jukust komur kanadískra ferða-
manna til Íslands yfir 3.000%. Um-
sókn undirritaðs um auglýstan styrk,
króna á móti krónu, var þó í sl. mán-
uði hafnað af Ferðamálaráði Íslands.
Markaðsstyrkur í þeirra augum á
greinilega ekki við um markaðssókn
eða frumkvæði – þeirra styrkur berst
þegar allir endar eru bundnir.
HMY-flugfélagið
opnaði augu fyrir
mikilvægum
markaði
Höfundur er hótelstjóri og
umboðsmaður HMY á Íslandi.
Eftir Steinþór Jónsson
Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433
Opið virka daga 10-18, laugardaga 11-15
Föt fyrir
allar konur
Flott föt
Gott verð
Hallveigarstíg 1
588 4848
Bikiní - BCD skálar
Sundbolir
Strandpils
COS
Undirfataverslun • Glæsibæ • S: 588 5575
alltaf á föstudögum