Morgunblaðið - 14.05.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 MIÐVIKUDAGUR 14. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
É
g var að skoða jóla-
sveinabók með dótt-
ur minni í gær þeg-
ar hún benti á mynd
af einum jólasvein-
inum og sagði: „Kona.“ Það sýndi
sig að hún er ekki ennþá alveg
viss á muninum á körlum og kon-
um og flokkar einstaklinga ekki
eftir því hvort þeir eru skeggjaðir
eða hafi viðurnefnið sveinn. En
svo eru aðrir sem telja að þessi
munur hafi afgerandi áhrif.
Mikið hefur verið rætt um
stöðu kvenna eftir alþingiskosn-
ingarnar. 22 konur voru á þingi
eftir kosningarnar 1999 og fækk-
aði þeim í 19 eftir kosningarnar
um helgina. Þær eru enn tæpur
þriðjungur
þingmanna og
óvíða í heim-
inum hafa
konur meira
vægi. Það er
nokkuð sem
Íslendingar eru farnir að líta á
sem sjálfsagðan hlut og þeir eru
stoltir af þeirri staðreynd.
Það eru því alvarleg tíðindi fyr-
ir Sjálfstæðisflokkinn að missa
fimm af níu þingkonum út af
þingi. Ef til vill er fullrammt að
orði kveðið að þetta sé „bakslag í
jafnréttisbaráttunni“ eins og
haldið hefur verið fram af vinstri-
flokkunum. En engum blöðum er
um það að fletta að æskilegt er að
breiðari hópur komi að ákvarð-
anatöku í þingflokknum, ekki síst
hjá jafnstórum flokki og Sjálf-
stæðisflokknum. Ef konur eiga
þar fáa fulltrúa skapast hætta á
því að umræðan verði einsleit og
niðurstöðurnar verði eftir því.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
legið undir ámæli fyrir að tryggja
konum ekki örugg sæti á fram-
boðslistum. Á það hefur verið
bent að þær hafi komið illa út úr
lýðræðislegu prófkjöri sjálfstæð-
ismanna í Reykjavík. En það ligg-
ur í augum uppi að flokkurinn
þarf að endurskoða hvernig staðið
er að röðun á framboðslista með
það í huga að rétta hlut kvenna
fyrir næstu kosningar. Það er
nauðsynlegt ef flokkurinn á að
halda trúverðugleika gagnvart
kjósendum, ekki síst konum þar
sem flokkurinn virðist hafa minna
fylgi ef marka má skoðanakann-
anir.
Þrátt fyrir þetta bendir margt
til að horfurnar séu bjartar fyrir
konur í Sjálfstæðisflokknum.
Ljóst er að konur eiga sóknarfæri
innan flokksins fyrir næstu al-
þingiskosningar. Ef til vill sást
vísir að því á síðasta landsfundi
þegar konur voru sex af ellefu
kosnum í miðstjórn og höfnuðu í
þremur efstu sætunum. Það er
nægum frambærilegum konum til
að dreifa. Þær þurfa að grípa
tækifærið og fylla það skarð sem
opnast hefur.
Þá hefur Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir aflað sér trausts og
vinsælda fyrir skelegga fram-
göngu. Virðingin sem hún nýtur
sést vel á því að hún prýddi for-
síðu blaðs Sjálfstæðisflokksins,
sem aðeins var dreift í Reykjavík,
þótt hún væri úr öðru kjördæmi.
Þar er framtíðarforystumaður á
ferð. Það virðist nær ómögulegt
að sniðganga Þorgerði Katrínu
sem ráðherra ef Sjálfstæðisflokk-
urinn á aðild að næstu ríkisstjórn.
Einnig blasir við að ef Geir H.
Haarde tekur við formennsku af
Davíð Oddssyni, sem hugsanlegt
er að gerist á kjörtímabilinu,
muni margir þrýsta á um að Þor-
gerður Katrín verði varafor-
maður.
Ósannfærandi er að halda því
fram að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi ekki lagt sitt af mörkum í
jafnréttismálum. Fyrsta konan á
þingi, Ingibjörg H. Bjarnason,
var einn af stofnendum flokksins
og Guðrún Lárusdóttir sat á þingi
frá 1930 til 1938. Enginn flokkur
hefur átt fleiri konur á þingi.
Sjálfstæðisflokkurinn gerði fyrst-
ur konu að borgarstjóra og skip-
aði fyrsta kvenráðherrann. Ragn-
hildur Helgadóttir, fyrrverandi
þingmaður Sjálfstæðisflokksins
og menntamálaráðherra, er sú
kona sem setið hefur lengst á
þingi eða 23 og hálft ár.
Þá hefur flokkurinn veitt mörg-
um framfaramálum brautargengi,
sem lúta að jafnrétti. Ef aðeins er
fjallað um sitjandi ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
arflokks, þá rak hún smiðshöggið
á jöfn réttindi kynjanna, í laga-
legu tilliti, með stjórnarskrár-
breytingunni árið 1995. Þá var
sett inn ákvæði um að konur og
karlar skyldu njóta jafns réttar í
hvívetna. Á síðasta kjörtímabili
munaði mestu að fæðingar- og
foreldraorlofslögin komust að
fullu til framkvæmda, sem þegar
hefur haft mikil áhrif á stöðu
kvenna á vinnumarkaðnum. Ef að
líkum lætur eiga lögin eftir að
valda róttækum breytingum á
næstu árum.
Þrátt fyrir og kannski einmitt
vegna þessa góða árangurs er það
óviðunandi að einungis fjórir af 22
þingmönnum Sjálfstæðisflokksins
séu konur. Það skiptir máli. Þótt
stöðugt sé að draga saman með
kynjunum eftir því sem karlmenn
taka virkari þátt í fjölskyldulífinu
og barnauppeldinu og axla meira
af ábyrgðinni sem því fylgir, þá
verður ekki horft framhjá þeirri
staðreynd að reynsluheimur
kvenna er ólíkur; þær koma úr
annarri átt.
Til þess að jafnrétti náist í sam-
félaginu þarf viðhorfsbreytingu
hjá almenningi. Hún verður ekki
þvinguð fram, en skilyrðin eru
stöðugt að verða hagstæðari. Því
er mikilvægt að öll sjónarmið
komi fram til þess að umræðan
verði upplýst og skili árangri. Það
verður aldrei trúverðugt fyrir
stjórnmálaflokk ef þar ríkir ekki
jafnvægi milli karla og kvenna.
Það eru að verða kyn-
slóðaskipti. Þótt dóttir mín sé
ekki alltaf viss um muninn á körl-
um og konum stendur hún fast á
sínum rétti. Hún sparkar í bolta
og lætur strákana ekki taka af sér
dótið. Konur af hennar kynslóð
munu gera kröfu til að verða
metnar að verðleikum. Og hafa
menntun og frumkvæði til að
standa undir því. Þeim verður
ekki troðið í baráttusæti, sem
skilar því einu að þær detta út af
þingi. Þær heimta það fyrsta. Og
fara í formannsslaginn.
Jafnrétti
og þingið
Konur eru tæpur þriðjungur þing-
manna og hafa óvíða meira vægi. Það
er nokkuð sem Íslendingar eru farnir að
líta á sem sjálfsagðan hlut og þeir eru
stoltir af þeirri staðreynd.
VIÐHORF
Eftir Pétur
Blöndal
pebl@mbl.is
✝ Ástrún SumarrósJónsdóttir fædd-
ist í Neðri-Miðbæ á
Norðfirði 25. apríl
1910. Hún lést á Heil-
brigðisstofnun Suður-
nesja 7. maí síðastlið-
inn. Foreldrar hennar
voru hjónin Guðlaug
Sigríður Björnsdótt-
ir, f. 8. okt. 1875, d.
12. feb. 1950, og Jón
Björnsson, f. 29. mars
1883, d. 6. ágúst 1954.
Systkini Ástrúnar
eru: Björn, Guðröður,
Friðjón, Júlíus, Svein-
björg, Skúli og Sigfús, öll látin.
Hálfbróðir þeirra sammæðra var
Kristmann Guðmundsson, látinn.
Ástrún giftist 6. janúar 1940
Agli Þorfinnssyni skipasmíða-
meistara, f. 27.12. 1913. Foreldrar
hans voru Steinunn Egilsdóttir og
Þorfinnur Þórarinsson sem bæði
eru látin. Ástrún og Egill bjuggu
sín fyrstu hjúskaparár á Ísafirði en
fluttu síðan til Kefla-
víkur og síðan hefur
heimili þeirra verið á
Suðurgötu 20. Börn
þeirra eru: 1) Þor-
finnur, f. 26.8. 1940,
d. 14.10. 1998. Maki
1. Margrét Thorder-
sen, þau skildu. Börn
þeirra eru Egill, f.
1963, barn Stefán
Barði; Sigþrúður, f.
1967, maki Hjálmtýr
Baldursson, barn
Vala Margrét. Maki
2. Kristín Hjartar,
þau skildu. 2) Stein-
unn, f. 2.9. 1948, maki Viðar Jóns-
son. Börn þeirra eru Egill, f. 1969,
Ástrún, f. 1973, sambýlismaður
Óttar Hreinsson, dætur þeirra eru
Eydís Eir og Steinunn Ýr; Jón Við-
ar, f. 1979, unnusta Ásta Kristín
Victorsdóttir.
Útför Ástrúnar verður gerð frá
Keflavíkurkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Amma mín var engin venjuleg
kona, hún var allt í senn gáfuð, hóg-
vær, falleg, góð og ljúf. Ég minnist
þess aldrei að hún hafi nokkurn tíma
skammað mig, sama hvað mér datt í
hug að gera, hvort sem það var að
fara í útileguleik í stofunni eða róta til
í eldhúsinu.
Hún var einstaklega ættrækin og
bar hag fjölskyldu sinnar fyrir brjósti.
Hún var félagslynd og þótti gaman
að hitta fólk og spjalla við það.
Alltaf var tekið jafnvel á móti
manni á Suðurgötunni hjá ömmu og
afa og borðin voru hlaðin kræsingum.
Seinni ár eftir að ég flutti úr Kefla-
vík reyndi ég að fara flestar þær helg-
ar sem ég gat suður til að heimsækja
ömmu og afa. Stundum vorum við
mæðgurnar mættar fyrir níu á sunnu-
dagsmorgnum í heimsókn og voru
móttökurnar alltaf jafnhlýjar og inni-
legar.
Þegar amma hafði kvatt hafði Ey-
dís Eir miklar áhyggjur af því hvort
hún gæti ekki fengið að kyssa hana
bless bara einu sinni í viðbót. Ég tjáði
henni að það væri ekki mögulegt. Þá
velti hún því fyrir sér hvernig hún
gæti farið úr kistunni upp til Guðs,
hvort hún myndi taka kistuna með
sér. Hún sagði svo að lokum: „Verður
langamma þá gamall fallegur engill?“
Þetta hefði ömmu þótt fallega sagt.
Mér þótti einna vænst um allar þær
sögur sem hún sagði mér um upp-
vaxtarárin sín á Norðfirði. Þótt hún
hefði búið í 60 ár í Keflavík var hugur
hennar enn á æskuslóðunum á Norð-
firði og þangað fór hún á hverju sumri
í fjöldamörg ár til að dveljast hjá
skyldfólki sínu í Miðbæ.
Sumarið 2000 var haldið ættarmót í
Miðbæ og létu amma og afi sig ekki
vanta þar að vanda, þá nýorðin níræð.
Hún sagði mér þá að þetta yrði að öll-
um líkindum síðasta ferðin sín austur
á land, sú varð raunin og var hún inni-
lega þakklát hve vel var mætt á mótið.
Ég gæti skrifað margar minningar
um hana ömmu.
Um leið og ég þakka henni fyrir allt
sem hún gerði fyrir mig vil ég biðja
guð um að veita afa mínum styrk, sem
og móður minni sem hefur reynst for-
eldrum sínum ómældur styrkur und-
anfarin ár.
Nú líður óðum
á lokaþáttinn.
Mér er örðugt og þungt
um andardráttinn.
Hið ytra virðist í engu breytt,
en sært er hjartað
og sál mín þreytt.
(Stefán frá Hvítadal.)
Hvíl þú í friði.
Þín
Ástrún.
Elsku amma.
Margar kærar minningar koma
upp í hugann þegar ég minnist þín,
elsku amma mín. Það hefur alltaf ver-
ið hluti af tilverunni að koma á Suður-
götuna og heimsækja ömmu og afa.
Ég geymi vel allar þær stundir og
minningar sem ég á, t.d. voru þau ófá
spilin sem við tókum og alltaf varstu
tilbúin að gefa mér allan þinn tíma,
hvernig sem stóð á hjá þér. Ávallt var
vel tekið á móti mér þegar ég leit inn
og aldrei mátti ég fara svangur þaðan,
það var vel séð til þess. Orð verða oft
fátækleg þegar minnast skal ástvinar
en minningarnar sem ég á verða að ei-
lífu hjá mér.
Guð sá að þú varst þreytt
og þrótt var ekki að fá,
því setti hann þig í faðm sér
og sagði: „Dvel mér hjá.“
Harmþrungin við horfðum
þig hverfa á annan stað,
hve heitt sem við þér unnum
ei hindrað gátum það.
Hjarta, úr gulli hannað,
hætt var nú að slá
og vinnulúnar hendur
verki horfnar frá.
Guð sundur hjörtu kremur
því sanna okkur vill hann
til sín hann aðeins nemur
sinn allra besta mann.
(Höf. ók.)
Ég veit að þú ert komin á góðan
stað, elsku amma mín. Guð geymi þig.
Þinn
Egill Viðarsson.
Elsku amma.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
(Þórunn Sig.)
Nú ertu búin að kveðja okkur eftir
langa og farsæla ævi. Það er sárt að
sjá á eftir þér en ég hugga mig við all-
ar minningarnar um samverustundir
okkar, hvort sem það var á Suðurgöt-
unni eða austur í sumarbústað.
Ljúfmennska þín og blíða er
ómetanleg út í lífið og þakka ég fyrir
það.
Guð geymi þig.
Þinn
Jón Viðar.
Ástrún Sumarrós Jónsdóttir eða
Ásta frænka er órjúfanlega tengd
æsku og uppeldi okkar systkinanna.
Ásta og Egill í Keflavík voru aldrei
nefnd nema í sömu andrá. Fyrir okk-
ur var ferð í Keflavík alltaf vissa um
skemmtilegan dag. Venjulega var far-
ið á sunnudögum og þá var keppikefli
að komast sem fyrst af stað. Maður
vissi nefnilega ekki nema Egill byði
okkur á bíó, en kvikmyndasýningarn-
ar hófust klukkan tvö og ekki mátti
koma of seint.
Oft var kátt á hjalla á Suðurgöt-
unni. Ekki var einungis að við kæm-
um þar um helgar heldur mátti alltaf
eiga von á að hitta aðra, eins og
Sveinu systur, Júlla bróður og fjöl-
skyldur sem einnig voru tíðir gestir.
Þetta var frábær tími sem einkennd-
ist af öryggi og venjum og minningin
geymir hversu rík áhersla var ávallt
lögð á að rækta frændsemina og sjá
um að krakkarnir hefðu eitthvað að
gera. Fjölskylduveislurnar voru
margar og allir gáfu sér góðan tíma.
Spil voru oftast dregin fram og við
krakkarnir fengum að spila við hina
fullorðnu. Oft var spilað á mörgum
borðum og tilfinningarnar voru
stundum miklar. Veitingar voru alltaf
of miklar, en það versta sem gat gerst
í fjölskyldunni var að þær ætust upp.
Okkur er sérstaklega minnisstætt er
eitt okkar drakk hálfan kassa af gosi
eftir að Egill hafði sagt að hann skyldi
bara drekka eins og hann gæti í sig
látið.
Fjölskyldan var alltaf sett í öndvegi
og Ásta fylgdist, allt að lokum, vel
með, hvort heldur nýir einstaklingar
fæddust í stórfjölskyldunni eða nýir
tengdust henni. Uppruninn og sam-
heldnin var henni svo eiginleg. Enda
vissum við að hugur Ástu, eins og
systkina hennar, á sínum tíma, dvaldi
allajafna austur á Norðfirði þar sem
vagga ættarinnar er.
Þangað fór hún á hverju ári til þess
að hitta frændur okkar á Efri- og
Neðri-Miðbæ, svo og þá sem flust
höfðu út í bæ. Þessar ferðir voru
henni afar mikils virði og ekki síður
yngstu kynslóðinni sem beið hennar í
ofvæni því hún bar ekki aðeins með
sér hlýleikann og áhuga á börnunum,
heldur boðaði koma hennar sumarið,
hlýindin og gróandann.
Samgangur okkar systkinanna við
Ástu og Egil hefur alla tíð verið mikill
og á seinni árum ekki síst milli Ingi-
leifar og þeirra. Og snemma var lagð-
ur grunnur að þessum innileika. Móð-
ir okkar var eitt vor á sjúkrahúsi um
nokkurn tíma og við hin tvö yngri
send í fóstur á Suðurgötuna. Ásta
annaðist okkur sem móðir og fékk þá
heitið Ásta-mamma. Tíminn í Kefla-
vík var fljótur að líða og er í minning-
unni eitt ævintýri. Foreldrar okkar og
Ásta og Egill voru afskaplega góðir
vinir og sameiginleg ferð þeirra um
Evrópu 1965 var ævintýri sem oft var
rætt um næstu árin og jók það áhuga
okkar systkinanna á umheiminum.
Ekki verður rætt um Ástu og Egil
öðruvísi en að tengja þau sumarbú-
staðnum við Brúará í landi Spóastaða
í Biskupstungum. Minningin geymir
svo margar ferðir þangað. Þar stóð
Ásta hnarreist í eldhúsinu, hitaði kaffi
og bakaði pönnukökur eða klatta. Við
krakkarnir fengum strax færi hjá
Agli og fórum í lækinn að veiða og
þegar við urðum stærri var farið með
okkur niður að á og okkur kennt að
renna fyrir silung og einnig var okkur
kennt hvar og hvernig að skyldi stað-
ið. Oft var margt í bústaðnum í einu.
Þegar mest var voru fjölskyldurnar
fjórar í einu. Ekki minnumst við þess
að þröngt hafi verið um okkur. Kart-
öflugarðurinn sem var sameiginlegur
fyrir systkinin Ástu, Sveinu og föður
okkar Sigfús var sennilega einn af
fáum kartöflugörðum þar sem til-
hlökkun ríkti hvað varðaði puðið við
uppskeruna að hausti. Ásta sá þá um
að klattarnir væru tilbúnir og Egill
safnaði saman í varðeld. Þá var
uppskeruhátíð.
Ásta og Egill eru einnig ríkulega
tengd minningunni um æskuheimili
okkar. Þangað komu þau oft í miðri
viku. Egill átti þá erindi í bæinn og
ekki ekur maður um hlaðið hjá ætt-
ingjunum án þess að kíkja inn. Um-
hyggja og hjálpsemi Ástu var ólýs-
anleg. Óbeðin hjálpaði hún m.a. föður
okkar með húsþrifin í veikindum
móður okkar og stuðningur og hjálp-
semi hennar og Egils við okkur systk-
inin þegar foreldrar okkar féllu frá,
ekki aðeins þá heldur í mörg á eftir, er
ómetanlegur. Við viljum þakka þér,
Ásta mín, að leiðarlokum fyrir það og
þá ræktarsemi sem þú sýndir okkur
alla tíð, allt fram á síðustu stundir
þegar þú sagðir við Ingileif: „Æ,
segðu mér einhverjar fréttir af fólk-
inu.“
Trygglyndi og ættrækni var aðals-
merki þessarar kæru frænku okkar
sem nú, síðust níu systkina, fellur frá.
Við sendum Agli, Steinunni og fjöl-
skyldu, og afkomendum Þorfinns,
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Megi fjölskyldan lifa áfram í anda
þessarar heiðurskonu.
Ingileif Sigfúsdóttir,
Ríkarður Sigfússon og
Aðalsteinn Sigfússon.
ÁSTRÚN SUMARRÓS
JÓNSDÓTTIR