Morgunblaðið - 26.05.2003, Blaðsíða 16

UMRÆÐAN
16 MÁNUDAGUR 26. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
www.casa.is
ÞAÐ verður ekki vefengt að vel-
megun á Íslandi í dag er meiri en
áður hefur þekkst. Enda þótt ekki
verði dregið í efa að
ennþá sé til fátækt í
þjóðfélaginu. Það
lætur að líkum að
aukin velmegun
þýðir aukið fjár-
streymi þar sem
margir einstaklingar
eru að leggja grunninn að bættri
fjárhagsstöðu til framtíðar. Jafn-
framt verða menn óragari við að
stofna til skulda þar sem allt bendir
til þess að áframhaldandi velmegun
geri þeim kleift að standa við allar
skuldbindingar. Þessi staðreynd
kemur ljóslega fram í því að skuldir
heimilanna hafa aldrei verið hærri.
Þá er spurning hvar lenda allir þeir
fjármunir sem sífellt kveðja eig-
endur sína. Þar komum við að einu
aðaleinkenni hins frjálsa markaðar.
Það sem vissulega einkennir við-
skiptalífið í dag er hin geysilega
samkeppni um fjármagnið. Þar ber
að sjálfsögðu mest á verslun og
þjónustuaðilum sem fylla alla fjöl-
miðla af auglýsingum og tilkynn-
ingum um ýmsar athyglisverðar
uppákomur, sem eiga að fanga at-
hygli viðskiptavinar. Sú samkeppni
er vissulega til hagsbóta fyrir neyt-
endur, þar sem auglýsendur setja
verð eins lágt og þeir treysta sér til
– og stundum þýðir það uppgjöf og
gjaldþrot. Að þessu athuguðu verð-
ur mér litið til peningastofnananna,
bankanna. Þeir hafa sumir tekið
upp nýstárlegar viðskiptaaðferðir,
sem ekki ríma við það sem hér er
lýst að framan. Þau stórmerku tíð-
indi hafa gerst að ríkið hefur selt
banka sína til einstaklinga. Nýir
eigendur virðast telja að þar með
séu þeir óbundnir af gömlum við-
skiptaháttum! Nú gildir það lögmál
að ná sér í viðskiptavini keppinaut-
anna – og engin aðferð spöruð til
þess. Hér á ég við síðasta útspil
Landsbanka Íslands. Það virðist
augljóst að Landsbankinn telur
Búnaðarbankann sinn hættulegasta
keppinaut. Og hvernig bregst hann
við því? Jú, fyrsti leikur er sá að
hann segir tuttugu starfsmönnum
upp starfi sínu, án þess að skýra
fyrir þeim að skipulagsbreytingar
séu í aðsigi. Tilgangur þessa athæf-
is var sagður hagræðing og styttri
boðleiðir en fljótlega skýrðist raun-
verulegur tilgangur. Bankastjórn
Landsbankans sendi mann á fund
starfsmanna Búnaðarbanka og réð
hann þá í stöður þeirra brottreknu.
Þar með hafði Landsbankinn í
hendi sér öll vopn keppinautarins.
Ef þetta er ekki brenglað við-
skiptasiðferði þá veit ég ekki hvar
það finnst.
Brenglað
viðskiptasiðferði
Eftir Ingólf Aðalsteinsson
Höfundur er fv. forstjóri
og ellilífeyrisþegi.
UMRÆÐAN um umhverfismál
hefur undanfarið einkum snúist
um málefni hálendisins og afstöðu
landans til nýtingar
þess. Lítið hefur
farið fyrir um-
ræðunni um um-
hverfismál fyr-
irtækjanna í
landinu. Nýlega
hlaut t.d. Morg-
unblaðið umhverf-
isverðlaun umhverf-
isráðuneytisins.
Meginástæða þess
að blaðinu voru
veitt þessi verðlaun
var að fyrirtækið
hefur komið á vott-
uðu umhverf-
isstjórnunarkerfi í samræmi við
kröfur alþjóðaumhverfisstjórn-
unarstaðalsins ISO 14001. Þegar
unnið var að uppsetningu kerfisins
kom óneitanlega stundum fram sú
skoðun að hvatning ríkisins til fyr-
irtækja til þess að koma á slíkum
stjórnkerfum væri lítil sem engin,
engin hvatning í formi afsláttar
opinberra gjalda, engin kynning á
umhverfislegum ávinningi af inn-
leiðingu kerfisins og þar af leið-
andi ekki auðséð að ríkið teldi sig
hafa einhvern hag af því að draga
úr mengun frá innlendum fyr-
irtækjum. Annað atriði sem kom
upp var að starfsmönnum fyr-
irtækisins fannst réttilega að kerf-
ið væri viðamikið og oft flókið og
voru þeir að velta fyrir sér hvort
einhver styttri leið væri til sem
tryggði samt ávinning fyrirtæk-
isins af því að hafa vottað um-
hverfisstjórnunarkerfi. Á þeim
tíma sem unnið var að því að setja
upp umhverfisstjórnunarkerfið hjá
Morgunblaðinu var ekki hægt að
fá umhverfisstjórnunarkerfi vottuð
nema samkvæmt ISO 14001 staðl-
inum eða EMAS-reglugerðinni
sem er ættuð frá Evrópubandalag-
inu (sambærilegt kerfi og ISO
14001). Lítil fyrirtæki hafa kvartað
undan því sama, að kerfin séu
flókin og torskilin og dýrt sé að
koma þeim á. Þetta er ekkert sér-
fyrirbrigði hér á landi. Víða í Evr-
ópu kvarta fyrirtækin um það
sama. Til þess að mæta þörfum
þessara fyrirtækja hefur breska
staðlastofnunin (BSI) riðið á vaðið
með útgáfu nýs staðals, BS 8555,
sem gefinn var út í apríl síðast-
liðnum.
Staðallinn er afurð Acorn-
verkefnisins og miðar að því að lít-
il og meðalstór fyrirtæki geti kom-
ið á umhverfisstjórnunarkerfi í
þrepum. Acorn-verkefnið er sam-
starfsverkefni BSI og nokkurra
fyrirtækja, ætlað til að stuðla að
markvissu umhverfisstarfi í litlum
og meðalstórum fyrirtækjum. Því
þó svo að lítil fyrirtæki hafi ekki
mikil umhverfisáhrif hvert og eitt
þá geta þau öll saman haft tals-
verð áhrif.
Skilgreining Bretanna samræm-
ist kannski ekki hugmyndum okk-
ar um lítil og meðalstór fyrirtæki,
en hún er engu að síður eftirfar-
andi:
Fyrirtæki með færri en 250
starfsmenn.
Veltan minni en 17,5 milljón
bresk pund á ári, eða um 2.100
milljónir ísk.
Minna en 25% fyrirtækisins í
eigu annars fyrirtækis.
Lítil fyrirtæki hafa oft nóg með
að sinna daglegum rekstri og gefa
umhverfismálum lítinn gaum.
Engu að síður geta þau átt von á
því að vera krafin af stærri við-
skiptaaðila um upplýsingar um
stefnu og stöðu fyrirtækisins í um-
hverfismálum. Þannig geta við-
skipti litla fyrirtækisins við hið
stærra, sem er að uppfylla kröfur
eigin umhverfisstjórnunarkerfis,
oltið á því hvernig staðið hefur
verið að umhverfismálum.
Munurinn á ISO 14001 og nýja
staðlinum er fyrst og fremst sá að
sá nýi skiptist í sex þrep. Hug-
myndin er að þessi uppbygging
staðalsins sé viðráðanlegri en ISO
14001, bæði fjárhagslega og í
framkvæmd.
Þrepin eru eftirfarandi:
1. Skuldbinding og skilgreining
grunnlínu.
2. Skilgreining lagalegra krafna
og gengið úr skugga um að þær
séu uppfylltar.
3. Þróun stefnumiða, markmiða
og áætlana.
4. Innleiðing og virkni umhverf-
isstjórnunarkerfis.
5. Athuganir, úttekt og endur-
skoðun/rýni.
6. Vottun umhverfisstjórn-
unarkerfis samkvæmt ISO 14001
eða EMAS, en staðallinn tekur
mið af þeim.
Við innleiðingu staðalsins eru
fyrirtækin leidd í gegnum kerfið
skref fyrir skref. Mögulegt er að
fara þá leið að lykilmanneskja frá
fyrirtækinu verði sér úti um
fræðslu og þjálfun sem nýtist við
að innleiða kerfið eða þá að fyr-
irtækið njóti utanaðkomandi að-
stoðar ráðgjafa við innleiðingu
kerfisins. Eftir að hverju þrepi
lýkur getur fyrirtækið annaðhvort
metið árangurinn sjálft með innri
úttekt eða fengið óháðan aðila til
að meta sig.
Staðallinn er sveigjanlegur að
því leyti að bíða má með úttekt
eða mat þar til öllum þrepum er
náð en einnig má fá vottun á hvert
þrep að undangenginni ytri úttekt.
Fyrirtæki geta einnig komið inn í
hvaða þrep sem er en verða þó að
uppfylla fyrri þrep innan ákveðins
tíma.
Þrátt fyrir að fyrirtæki kjósi að
fara ekki lengra en að ákveðnu
þrepi þarf að fara fram regluleg
úttekt á fyrirtækinu.
Leiðbeiningarnar með staðlinum
miða að því að búa til frammi-
stöðuvísa þannig að fyrirtækið geti
sjálft fylgst með því hvernig um-
hverfisstjórnunarkerfið reynist,
brugðist við með viðeigandi hætti
og stuðlað þannig að stöðugum
endurbótum.
Sem sagt, núna er ekki lengur
nein afsökun fyrir okkar með-
alstóru fyrirtæki að taka ekki upp
umhverfistjórnun eftir við-
urkenndum leiðum. Með staðlinum
er búið að einfalda og auðvelda
litlum og meðalstórum fyr-
irtækjum að innleiða umhverf-
istjórnun sem skilar undantekning-
arlítið sparnaði í rekstri fyrir-
tækisins og umhverfislegum
ávinningi fyrir þjóðfélagið í heild.
Engin afsökun
lengur
Eftir Guðjón Jónsson og
Auði Magnúsdóttur
Höfundar eru starfsmenn
VSÓ-ráðgjafar.
VEGFARENDUR um Hafnarfjarðarveg hafa flestir tekið eftir umtals-
verðum breytingum sem nú eiga sér stað fyrir neðan hið gamalgróna
hverfi Silfurtún í Garðabæ. Búið er að ýta upp miklum moldarbing sem
efni í hljóðmön til að verja húsin fyrir hávaða frá bílaum-
ferð. En ekki eru allir sáttir við þessar aðgerðir. Allmargir
íbúanna í Silfurtúni vilja heldur útsýnið út á Faxaflóa held-
ur en skermun hljóðs með tilheyrandi útsýnismissi.
Ekki ætla ég að draga í efa þörfina á hljóðvist á þessum
stað enda hafa nokkrir íbúanna skrifað bæjarstjórn bréf og
minnt á skyldu yfirvalda til að draga úr umferðarhávaða
gagnvart þeim húsum sem næst Hafnarfjarðarveginum
standa. Hins vegar hef ég gagnrýnt hvernig bærinn hefur
staðið að þessari framkvæmd og kynningu hennar. Umrædd hljóðmön var
rædd í bæjarráði Garðabæjar snemma í apríl og var bæjarverkfræðingi þá
falið að vinna framkvæmdar- og kostnaðaráætlun vegna hljóðvarna við
Silfurtún. Engin ákvörðun var tekin um upphaf framkvæmdanna eða
hvernig staðið yrði að þeim.
Morgun einn í maí vakna síðan íbúar hverfisins við það að vinnuvélar eru
mættar og vörubílar sturta moldarhlössum á grasið framan við neðstu hús-
in.
Í bæjarstjórn sl. fimmtudag lét ég bóka mótmæli, þar sem ég harmaði að
framkvæmdir skyldu hafnar án samráðs við íbúanna og án þess að þeir
væru upplýstir um hvað til stæði. Það var vitað að ekki voru allir sáttir við
gerð hljóðmanar og þess vegna var náið samráð forsenda þess að vel tækist
til.
Nú hyggst bæjarstjórinn í Garðabæ efna til fundar með íbúunum eftir að
efnið í hljóðmönina er komið á staðinn og ljóst að litlar breytingar verða
gerðar úr þessu. Undirbúningur og gerð þessarar hljóðmanar í grónu
íbúðahverfi er gott dæmi um það hvernig ekki á að standa að fram-
kvæmdum. Teikning af möninni er löngu gerð. Jafnvel þótt vafi leiki á um
það að hljóðskermun skuli sýna á skipulagsuppdráttum átti Garðabær skil-
yrðislaust að sýna íbúunum þessa teikningu og hafa náið samráð um gerð
og útlit hljóðmanarinnar.
Undirbúningur og framkvæmd þessa verks, sem snertir marga íbúa bæj-
arins getur ekki talist bænum til sóma og harma ég slík vinnubrögð af
hálfu bæjarstjórnar.
Hljóðmönin í
Silfurtúni
Eftir Sigurlaugu Garðarsdóttur Viborg
Höfundur er bæjarfulltrúi B-lista, óháðra og framsóknarmanna.