Morgunblaðið - 13.10.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 MÁNUDAGUR 13. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
THEODORE (Ted)
Roslyn Kristjanson,
fiskimaður í Gimli í
Manitoba í Kanada,
andaðist á sjúkrahús-
inu í Gimli 6. október
síðastliðinn 91s árs að
aldri. Útför hans fór
fram í Gimli fimmtu-
daginn 9. október, en
öskunni verður dreift í
Winnipegvatn síðar.
Ted Kristjanson
fæddist í Gimli 30. maí
1912 og bjó þar allan
sinn aldur. Foreldrar
hans voru Sigurður
Þorvaldur Kristjánsson úr Skaga-
firði og Sigurbjörg Þórðardóttir frá
Vopnafirði, en þau fluttu með for-
eldrum sínum frá Íslandi til Nýja-
Íslands, hún þriggja ára árið 1882 og
hann fimm ára 1885.
Winnipegvatn hefur alla tíð verið
lífæð fjölskyldunnar, en Ted var
yngstur sex systkina, sem nú eru öll
látin. Hann var 12 ára þegar hann
byrjaði að veiða með föður sínum í
Winnipegvatni og fljótlega hóf hann
útgerð með Hannesi,
bróður sínum, en hann
stundaði fiskveiðar í
vatninu í meira en 60
ár.
Ted kvæntist eftirlif-
andi konu sinni, Anne,
12. september 1933 og
héldu þau upp á 70 ára
brúðkaupsafmælið í
liðnum mánuði. Í
skemmum við hús
þeirra í Gimli höfðu
þau komið upp tölu-
verðu safni og þar tók
Ted á móti gestum og
sagði þeim sögur með-
an hann hafði heilsu til. Hann var
jafnframt mjög virkur í ýmsum fé-
lagasamtökum og ekki síst í frímúr-
arareglunni og félögum sem tengjast
henni. Aldnir fiskimenn í Gimli hafa
hist á kaffihúsi á morgnana undan-
farin ár og lét Ted sig helst ekki
vanta, þar til hann varð rúmfastur í
sumar.
Anne og Ted eiga þrjá syni, sem
lifa allir föður sinn, sex barnabörn og
átta barnabarnabörn.
Andlát
TED
KRISTJANSON
E
RINDI Milwards, sem er nýhættur
störfum sem prófessor í sögu
Evrópusamvinnunnar við Evrópu-
háskólann í Flórens (European
University Institute), var haldið
sem Minningarfyrirlestur Jóns Sigurðssonar
2003, á vegum Sagnfræðistofnunar HÍ.
Í erindinu reyndi Milward „að svara spurning-
unni hvort rétt sé að lítið ríki og lítið þjóðhagkerfi
eins og Ísland eigi betri möguleika á að setja sér
og fylgja eftir eigin stefnumiðum gagnvart um-
heiminum innan samstarfsstofnunar eins og
Evrópusambandið er, þ.e. fjölþjóðastofnunar sem
er bundin af skráðum samstarfsreglum og sátt-
málum. Eða hvort slíkt land eigi betri möguleika
á slíku innan hins „stjórnlausa“ ramma hefðbund-
inna alþjóðasamskipta fullvalda ríkja“, þ.e. hvor
þessara kosta sé vænlegri fyrir Ísland.
„Hugsun mín var sú að varpa ljósi á það sem að
mínum dómi sérhvert lítið ríki stendur frammi
fyrir innan slíkrar stofnunar: Er vaðið yfir það
[sé það aðili að ESB], eða á það þannig kannski
betri möguleika á að ota sínum tota en væri það
eitt og óstutt úti í hinum stóra heimi?“ Milward
viðurkennir að svarið sem hann komist að í fyrir-
lestrinum sé anzi tvíbent.
„Ég ætla mér ekki þá dul að fara að gefa Ís-
lendingum einhverja forskrift að því hvað þeim sé
fyrir beztu í Evrópusamstarfi. Ég get aðeins
reynt, með því að máta Ísland inn í fræðikenn-
ingar, að hjálpa til við að varpa ljósi á hver kjarni
vandans er. Þetta er nokkurs konar tilraun til að
meta hlutfallsleg áhrif sem lítið land getur haft í
mismunandi alþjóðakerfum,“ segir Milward.
Skoðaði skjöl um þorskastríðið
Síðan árið 1993 hefur Milward starfað í sagn-
fræðirannsóknadeild brezku ríkisstjórnarinnar
þar sem hann vinnur að ritun þriggja binda rits
um sögu tengsla Bretlands og Evrópusambands-
ins á tímabilinu 1950–1986. Þetta hlutverk veitir
honum aðgang að ýmsum skjölum og gögnum
sem annars eru enn flokkuð sem trúnaðarmál.
Eftir að hafa fengið boðið um að flytja þennan
fyrirlestur á Íslandi segist Milward hafa ákveðið
að kafa í þau skjöl sem hann fyndi um lokaáfanga
þorskastríðsins, en árið 1976 fór ýmislegt saman:
Bretar voru svo til nýgengnir í ESB (eða Evrópu-
bandalagið eins og það hét þá) og höfðu við inn-
gönguna þurft að beygja sig undir þá stefnu ESB
að fiskimið aðildarlandanna skyldu vera sameig-
inleg. Þá beið fríverzlunarsamningur, sem Ísland
hafði gert við ESB (ásamt hinum EFTA-
ríkjunum sem ekki gengu í ESB árið 1973) gildis-
töku unz fiskveiðideilurnar við ESB-ríkin Bret-
land, Þýzkaland og Belgíu hefðu verið leystar.
Var kveðið á um það að fríverslunarsamn-
ingurinn félli ómerkur niður ef hann gæti ekki
gengið í gildi fyrir árslok 1976. Íslendingar höfðu
gríðarmikilla hagsmuna að gæta í því að fá 200
mílna lögsöguna viðurkennda, en jafnframt af því
að fríverzlunarsamningurinn við ESB gengi í
gildi.
Því velti Milward því fyrir sér, með hliðsjón af
þeim gögnum sem hann fann viðvíkjandi þessum
málum, hvort Ísland hefði í þessu samningaþjarki
öllu saman haft hag af því að vera innan ESB,
eða hvort það hefði verið í betri aðstöðu til að
verja hagsmuni sína með „fríu spili“ í alþjóða-
kerfis-„stjórnleysinu“.
Í stuttu máli kemst hann að þeirri niðurstöðu,
að eins og mál æxluðust árið 1976 hafi heppnin
verið með Íslendingum og þeir fengið allt sitt
fram; röð tilviljana sem enginn hafi getað haft
yfirsýn yfir hafi orðið til þess að Bretar gáfu eftir
í fiskveiðilögsögudeilunni og fríverzlunarsamn-
ingur gekk í gildi á tilsettum tíma. Af því megi
draga þá ályktun að það hafi gagnazt Íslending-
um að „hafa frítt spil“. Hvort sú ályktun gildi um
ný og breytt málefni, nýja og breytta tíma og nýj-
ar og breyttar aðstæður, sé hins vegar opin
spurning.
Gerir lítið úr hlutverki NATO
í lausn landhelgisdeilunnar
Útfrá þeim gögnum sem hann hefur skoðað
gerir Milward þó lítið úr þeirri söguskýringu að
hótun íslenzkra ráðamanna um að láta landhelg-
isdeiluna við Breta bitna á NATO-samstarfinu,
jafnvel að banna NATO afnot af Keflavíkurstöð-
inni, hafi átt talsverðan þátt í því að málið leystist
Íslendingum í hag.
Þegar kom fram á árið 1976 hafi Bretar verið
komnir með tapaðan málstað í deilunni um viður-
kenningu 200 mílna efnahagslögsögu strandríkja
eins og Íslendingar og samherjar þeirra á Haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna fengu sam-
þykkt. Hinn diplómatíski leikur á endaspretti
þorskastríðsins hafi því að mestu snúizt um það
hvernig Bretar gætu dregið sig út úr deilunni við
Íslendinga án þess að „tapa andlitinu“ og þær
sættir sem síðan tókust, fyrir milligöngu Norð-
manna, hafi einmitt gert þeim það kleift.
Sú niðurstaða var mikill sigur fyrir Íslendinga.
En að sögn Milwards var sá diplómatíski sigur
sem þeim tókst jafnframt að vinna í viðureigninni
við Evrópusambandið um fiskveiðiréttindi jafnvel
enn stærri en sigurinn yfir Bretum. „Þann sigur
vann Ísland aðallega vegna þess að flest aðildar-
ríki [ESB] töldu hægt að una því að missa að-
gengi að fiskimiðunum við Ísland þar sem [hin
verðandi sameiginlega sjávarútvegsstefna ESB]
gerði þeim kleift að fá aðgang að miðunum í
brezku [og írsku] lögsögunni,“ segir Milward.
„Frítt spil“ gagnaðist Íslend-
ingum í síðasta þorskastríðinu
Brezki sagnfræðiprófessorinn Alan S. Milward hélt erindi
um lítil þjóðhagkerfi og Evrópusambandið í Háskóla
Íslands á fimmtudag. Beindi hann sjónum einkum að land-
helgisdeilu Íslendinga við Breta og önnur Evrópubanda-
lagslönd árið 1976. Auðunn Arnórsson tók Milward tali.
Morgunblaðið/Þorkell
Sagnfræðiprófessorinn Alan Milward hélt erindi
um lítil þjóðhagkerfi og Evrópusambandið.
’ Draga má þá ályktun aðþað hafi gagnazt Íslend-
ingum að „hafa frítt spil“.
Hvort sú ályktun gildir um
ný og breytt málefni, nýja
tíma og aðstæður er hins
vegar opin spurning. ‘
auar@mbl.is
HAFNFIRÐINGAR og aðrir íbúar
höfuðborgarsvæðisins gátu farið
víða til að kynna sér málefni bygg-
ingariðnaðarins í Hafnarfirði síð-
asta laugardag. Á tólf stöðum í
bænum stóðu hús opin gestum og
gangandi og margt fróðlegt efni
stóð fólki til boða. Í íþróttamiðstöð
Hauka á Ásvöllum gátu gestir með-
al annars kynnt sér framtíðarskipu-
lag Vallahverfis.
Guttormur Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Meistarafélags Iðn-
armanna í Hafnarfirði segist
ánægður með daginn og þátttöku
heimafólks í honum. „Dagurinn
gekk ljómandi vel, og við teljum
okkur hafa fengið þann fjölda fólks
sem við bjuggumst við á svæðið.
Það var fyrst og fremst verið að
kynna iðnaðarmenn í Hafnarfirði
og nýja Vallahverfið, sem er í bygg-
ingu. Eins og það kom okkur fyrir
sjónir var fólk afar jákvætt og allir
sem komu og einnig aðstandendur
voru ánægðir með daginn.“
Morgunblaðið/Sverrir
Dagur byggingariðnaðarins
ÍSLENSK stjórnvöld hafa lýst yfir
stuðningi við tillögu Kofis Annans,
aðalframkvæmdastjóra Sameinuðu
þjóðanna um tilnefningu manna sem
eiga að leggja fram hugmyndir um
endurskipulagningu SÞ. Þetta kom
fram í máli Hjálmars W. Hannesson-
ar, sendiherra og fastafulltrúa Ís-
lands hjá SÞ, í umræðum á þinginu.
Hjálmar ræddi einnig mikilvægi
þess að SÞ lagaði sig að breyttum
tímum og hvatti til þess að samtökin
væru í fararbroddi í notkun upplýs-
ingatækni með það að leiðarljósi að
gera starfið skilvirkara og opnara og
til að aðstoða þróunarríki við að fá
aðgang að nýjustu upplýsingatækni.
Hjálmar flutti einnig ræðu í nefnd
allsherjarþings SÞ um afvopnunar-
og öryggismál. Hjálmar fagnaði að-
ild Kúbu og Austur-Tímor að samn-
ingi um að hefta útbreiðslu kjarna-
vopna og hvatti Pakistan og Indland
til að framfylgja ályktunum örygg-
isráðsins um fordæmingu á kjarn-
orkuvopnatilraunum ríkjanna og
lýsti áhyggjum íslenskra stjórnvalda
af ákvörðun Norður-Kóreumanna
um að segja sig frá þeim samningi.
SÞ lagi sig
að breytt-
um tímum
ÞINGMENN Samfylkingarinnar
hafa lagt fram á Alþingi tillögu til
þingsályktunar um að félagsmála-
ráðherra verði falið að undirbúa og
leggja fram frumvarp til laga um
starfsemi erlendra starfsmanna-
leigufyrirtækja. „Markmið frum-
varpsins skal vera tvíþætt,“ segir í
tillögugreininni.
„Í fyrsta lagi að tryggja að erlend-
ir starfsmenn sem koma á vegum
starfsmannaleigna til starfa á Íslandi
njóti í hvívetna sambærilegra rétt-
inda og Íslendingar á vinnumarkaði.
Í öðru lagi að koma í veg fyrir dulin
undirboð á vinnumarkaði og tryggja
þannig samkeppnisstöðu íslenskra
fyrirtækja gagnvart fyrirtækjum
sem leigja vinnuafl gegnum starfs-
mannaleigur.“ Fyrsti flutningsmað-
ur tilllögunnar er Össur Skarphéð-
insson, formaður Samfylkingarinnar.
Í greinargerð segir að rökstuddur
grunur leiki á því að erlend starfs-
mannaleiga með höfuðstöðvar í
Lissabon í Portúgal, hafi ráðið er-
lenda starfsmenn til starfa á vinnu-
svæði ítalska verktakans Impregilo
við Kárahnjúka á kjörum sem eru
lakari en lögmætt er skv. virkjana-
samningi, sem er í gildi milli aðila ís-
lenska vinnumarkaðarins um starf-
semi við virkjanir á hálendinu.
Taxtar langt undir samningum
„Þetta er staðfest m.a. af ljósritum
sem flutningsmenn tillögu þessarar
hafa undir höndum af einstaklings-
bundnum ráðningarsamningum milli
einstakra starfsmanna á svæðinu og
framkvæmdastjóra viðskiptasviðs
starfsmannaleigunnar Select, Guald-
ino Diniz. Samkvæmt þeim voru
portúgalskir iðnaðarmenn ráðnir á
töxtum sem eru langt undir því sem
samningar kveða á um hér á landi.
Samningar af þeim toga eru skýlaust
brot á íslensku lögum og EES-rétti.“
Í greinargerðinni er farið nánar
yfir kjör og aðstæður þessara starfs-
manna við Kárahnjúka og tekið fram
að það sé ljóst að allar hefðbundnar
vinnnureglur á íslenskum vinnu-
markaði hafi verið þverbrotnar af
fyrrgreindri starfsmannaleigu og
ítalska verktakanum Impregilo.
Þingflokkur
Samfylkingarinnar
Vilja lög
um starfs-
manna-
leigur