Morgunblaðið - 13.10.2003, Page 16

LISTIR
16 MÁNUDAGUR 13. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
)* 933:.() ';':.<& ;3










+
, -. 
):.
3&'& 3.
3&'$:.&3*
,  :.;'.=;3*:.>?( & 
/   :.@00' .AB :.
C>.D&7 
0  1
:. ;:. 7.&.0 3&
2


34:.E.  :.,'
'

56
55  :..,- :. 7.&.0 3&
7 8 9+ 8 
51:.:.*!$D&7 
0 8 9+ 8 
51:.:.*!$D&7 
: :.;'.=;3*:.>?( & 
; 
9<=2


9

8>

3 @33. F.!"#$%"& '( )*++ "&,#+-$.&










,  :.;'.=;3*:.>?( & 
/   :.@00' .AB :.
C>.D&7 
2


34:.E.  :.,'
: :.;'.=;3*:.>?( & 
; 
:.
G.
0&:.>?( & 
0
-4

1 ):.=&.!) :.0 .!$ G&3*
'
3

:.;'.=;3*:.>?( & 
2* 8?  :.('3. '03:.,'
:
 
:. 3 .3 03:.&3*
@
*1  :.;'.=;3*:.>?( & 
!"#$%"&/. '( )*++/. 0/.%/1 '( 2%(#3%(/04&2.










0  1
:. ;:. 7.&.0 3&
'

56
55  :..,- :. 7.&.0 3&
>
A :. & .(&  :.
C>.D&7 
>
B :. & .(&  :.
C>.D&7 
>
255:. & .(&  :.
C>.D&7 
2   
2 C
:.C3  .C!:.
! &
' 
   :. 3. .&.(;$.,;':.H
>
2 :. & .(&  :.
C>.D&7 
>
 
D:. 3.(; ;:.,$D&7 .($
>

E  :. & .(&  :.
C>.D&7 
/#$%%5 $6%3 '(
/%+04&2.













+
, -. 
):.
3&'& 3.
3&'$:.&3*
7 8 9+ 8 
51:.:.*!$D&7 
0 8 9+ 8 
51:.:.*!$D&7 
0 15E

 :.
$.+*.
";:.0 .!$ G&3*
F

>)1
+
 ":.:.(7$3.I;
B 
51 :.
$. &:."*'; 3;.3'
0 8 9+ 8 


51:.:.*!$D&7 
2*C 8 9+ 8*C 
51:.:.*!$D&7 
2 1  ) G


5 E 

:.J$*'.>1.3*& 3:.
C>.D&7 
H3 C

 1 1
:.
$.
1.+''&:.(71.. 
07
8 9 7 :; < 

0 .G&3; '.7.)'.!$.& *.1.1.1.K3*. 3. &'!*=*
G&. ..!$D& ;.&.G&.!$?.&.3 & 1.# '!"'. '. 3
;.0 *.G.!"'. 0. 3. '..0 3.; 3 3&'1
4-3"=(2. '( $%+2.3%%3%(/.






I
 G
7
:.11. ;:.+  *.!$D&7 
>



 J
K:. .C L :.
C>.D&7 
H
 
  :. .C L :.
C>.D&7 
  E 
 :.
MN' 3 .CM:.
C>.D&7 
I
3:. 3.+ :.
C>.D&7 
  
,$!D*. 7.&.0 3&.O'& &3
,$!D*. 7.&.0 3&.
*'0D
,$!D*. 7.&.0 3&. $;;
@ 0';.#3&'3
@ 0';.
073;
C 3?@ 0';.''"3
C 3?@ 0';.(  3*3
C 3.(0D
 !"   
C 3?,$!D*.# '.# 
,$ '.
$.9$0.I 3*3
C 3?,$.:( "3.' 3
C 3?@ 0';.+ 7&3.' 3

0'%.@&3)*'0
C 3.#3&'3

  
Týndu augun
nefnist 26. bók
Sigrúnar Eldjárn.
Bókin er spennu-
saga fyrir stráka
og stelpur prýdd
fjölda litmynda.
Þar segir frá
systkinunum
Stínu og Jonna
sem ákveða að strjúka frá sveita-
bænum þar sem þeim hefur verið
komið fyrir um stundarsakir. Þoka
og drungi hvíla yfir sveitinni og úfið
hraun og dularfullur skógur auð-
velda þeim ekki flóttann. Ferðin
snýst upp í háskaför og ótal spurn-
ingar vakna. Er eitthvert mark tak-
andi á undarlegum setningum í
dagbók? Hvernig skyldi kortið eiga
að snúa? Er Rindill vondur eða góð-
ur? Er eitthvert gagn í Rekkjusvín-
inu?
Fyrsta bók Sigrúnar, Allt í plati,
kom út árið 1980. Sigrún hefur
hlotið ýmsar viðurkenningar, þ.m.t.
Barnabókaverðlaun fræðsluráðs
Reykjavíkur í þrígang og tilnefningu
til H.C. Andersen-verðlaunanna sem
rithöfundur og myndlistarmaður.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 208 bls., prentuð í Dan-
mörku. Um myndir og kápu sá höf-
undur sjálfur. Verð: 2.490 kr.
Börn
ÞAÐ er erfitt að finna einn titil
sem nær yfir allt það sem Þor-
steinn Guðmundsson hefur afrekað
í leiklistinni. Hann hefur lagt fyrir
sig uppistand, sviðsleik, kvik-
myndaleik, stuttmyndaleik, sjón-
varpsleik, leikstjórn auk þess að
skrifa bækur, sjón-
varpsþætti, leikrit fyr-
ir svið, nokkur út-
varpsleikrit og nú
síðast söngleik fyrir
Verzlunarskóla Ís-
lands. Það væri þá
helst að hið gamla
góða starfsheiti „grín-
ari“ komist næst
þessu, enda hefur allt
það sem Þorsteinn
hefur starfað við á
þessu sviði nær und-
antekningarlaust verið
tengt gamanleik.
Um þessar mundir
er Þorsteinn áberandi
í grínumræðunni
vegna þáttar hans, At-
vinnumannsins, á Skjá einum. Hér
er aftur á móti til umræðu nýjasta
útvarpsleikrit hans, en hann hefur
verið afkastamikill á því sviði síð-
ustu árin og má minna á leikritin Í
skýjunum (1998), Handlagna píp-
arann (1999) og Hugleiðingar
dauðvona offitusjúklings (2001), en
tvö fyrrnefndu leikritin voru end-
urflutt í vor og fyrrahaust.
Eins og komið hefur fram í fyrri
umsögnum undirritaðs leggur Þor-
steinn mikið upp úr spaugilegum
aðstæðum hversdagsfólks. En
hann á sér líka aðra hlið, grótesk-
una, þar sem lagt er upp úr af-
skræmingu aðstæðna og persóna.
Hugleiðingar dauðvona offitusjúk-
lings er dæmi um hversdagslegar
aðstæður gróteskrar persónu en
Handlagni píparinn um gróteskar
aðstæður hversdagslegra persóna.
Í þáttunum um Atvinnumanninn,
sem fjalla um hversdagslegar að-
stæður hversdagsmanns, er svo
skotið inn í gróteskum hugmynd-
um. Gott dæmi er ?skúnkasían?
sem hrjáir grunnskólakennarann.
Þessi nálgun getur verið mjög
vandmeðfarin því þó að hún geti
verið bráðfyndin í hófi vill grótesk-
an kaffæra hversdagsfyndnina ef
of langt er gengið. Best er að nota
hana varfærnislega, sem krydd í
tilveru persónanna.
Í Fyndnasta manni Kópavogs
tekst Þorsteini að halda grótesk-
tilhneigingum sínum í skefjum með
góðum árangri. Verkið fjallar um
Barða, sauðvenjulegan Kópavogs-
búa, sem ákveður að gerast uppi-
standari. Umfjöllunarefni hans er
foreldrar hans, Ásta og Ármann,
og samskipti þeirra við hann. Þor-
steinn gerþekkir greinilega báða
þætti – hversdagsleg samskipti
foreldra og barna og uppistands-
umhverfið – og hann spilar vel úr
efninu. Í leikritinu er sífellt skipt á
milli uppistandsatriðis Barða og
meginþáttar verksins þar sem
Barði heimsækir foreldra sína í því
augnamiði að flytja þáttinn í þeirra
viðurvist með ófyrirséðum afleið-
ingum. Í þau örfáu skipti sem grót-
eskan skýtur upp kollinum er hún
nær alltaf hófsamlega notuð, unnið
er úr viðbrögðum við henni og hún
felld inn í framvinduna. Undan-
tekningin er tilvísunin
til gúrkunnar og ban-
anans, en þar fellur
Þorsteinn í þá gryfju
að ofnota sjokkeffekt-
inn. Tilvísunin í gúrk-
una virkar e.t.v. ein
og sér en hann dauð-
rotar möguleg áhrif á
áheyrendur með ban-
ananum. Þessi til-
hneiging Þorsteins –
að halda áfram að
prjóna við brandar-
ann eftir að lokasetn-
ingin sem broddurinn
er fólginn í er kominn
fram – er til lýta á
annars vel sömdu
efni. Það má skjóta
því að að sama vandamál vill skjóta
upp kollinum í Atvinnumanninum.
Leikstjórn Óskars Jónassonar er
eins og hæfir efni Þorsteins best,
hann leggur áherslu á persónu-
sköpunina, sem er aðal Þorsteins
sem höfundar, og að leikurinn sé
hófstilltur, sem tekst að vísu ekki
alltaf. Ármann er aldeilis stór vel
formaður hjá Júlíusi Brjánssyni.
Björn Hlynur Haraldsson beitir
röddinni nokkuð undirfurðulega
sem Barði – með góðum árangri –
en það koma fyrir tilvik þar sem
hann gleymir sér og raddbeiting-
unni með, auk þess sem einstaka
sinnum bregður fyrir lestrartóni.
Helga Braga Jónsdóttir fer með
fyndnustu rulluna, hlutverk Ástu,
og gerir það eins og henni er einni
lagið en spurningin er hvort demp-
aðri leikur hefði ekki skilað meiri
áhrifum.
Fjölmargar tilvísanir í textanum
til eðli fyndninnar og hvað upplifun
á hvað sé fyndið sé persónubundin
gefur verkinu aukið gildi. Það er
greinilegt að Þorsteinn vex ásmeg-
in við hvert nýtt verk, hér var engu
ofaukið, leikararnir hafa úr nógu
að moða enda mörg tilsvörin gull-
molar og heildarsvipurinn sann-
færandi. Hljóðvinnslan var til fyr-
irmyndar, nostrað við hvert atriði,
þó að gleymst hafi að geta hverjir
ljáðu áhorfendum uppistandsins
raddir sínar.
Hvað er
fyndið?
LEIKLIST
Útvarpsleikhúsið
Höfundur: Þorsteinn Guðmundsson. Leik-
stjóri: Óskar Jónasson. Hljóðvinnsla:
Grétar Ævarsson. Leikarar: Björn Hlynur
Haraldsson, Helga Braga Jónsdóttir og
Júlíus Brjánsson. Frumflutt sunnudaginn
5. október; verður endurflutt í kvöld,
mánudagskvöldið 13. október.
FYNDNASTI MAÐUR KÓPAVOGS
Sveinn Haraldsson
Þorsteinn
Guðmundsson
Á DÖGUNUM færði Jón Ármann
Héðinsson Stofnun Vigdísar Finn-
bogadóttur í erlendum tungu-
málum að gjöf 40 bækur á
spænskri tungu.
Í bréfi sem fylgdi gjöfinni segir
Jón Ármann m.a.: „Í tilefni þess
að nákvæmlega fimmtíu ár eru
liðin síðan ungur Spánverji var
hér fyrstur þarlendra manna við
nám í íslensku við H.Í. og að ég
fór utan með honum 28. apríl
1953 til náms í spænsku, hef ég
ákveðið að færa Stofnun Vigdísar
Finnbogadóttur í erlendum
tungumálum við H.Í. 40 bækur á
spænskri tungu. Þetta tengist
einnig níutíu ára tímamótum H.Í.
Þessar bækur eru sérútgáfa á
Spáni, að frumkvæði stærsta
blaðs landsins, El País. Hér er um
að ræða frumsamin verk á
spænsku og svo þýðingar.
Höfundar eru allir heims-
þekktir og sumir hverjir ein-
hverjir þeir merkustu á sviði bók-
menntanna. Ég vænti þess, að
þetta komi að góðum notum við
spænskukennslu innan H.Í.
Vinur minn, Spánverjinn Jose
Antonio Fernandez Romero, pró-
fessor, dvaldi hér í tíu ár. Hann
þýddi fyrstur manna beint af ís-
lensku yfir á spænskuna og vann
í upphafi við það á heimili mínu á
Húsavík.
Bókin var Ljós heimsins. Hann
hefur hlotið æðstu viðurkenn-
ingu, sem veitt er á Spáni fyrir
þýðingar sínar úr íslensku.“
Bókunum veittu viðtöku Vigdís Finnbogadóttir, fyrir hönd stofnunarinnar,
Erla Erlendsdóttir, fyrir hönd HÍ, og Sigrún K. Hannesdóttir lands-
bókavörður fyrir hönd Landsbókasafns Íslands – Háskólabókasafns.
Færðar
spænskar
bækur að
gjöf