Vísir - 21.10.1980, Blaðsíða 4

4
vísm
Þriöjudagur 21. október 1980.
Spurningin
um Armen-
ana vakin
upp að nýju
,,La Question Armenienne n’existe plus,” sagði
tyrkneski utanrikisráðherrann við þýska sendiherr-
ann 31. ágúst 1915... ,,Spurningin um Armerana er
ekki lengur við lýði”.
Þetta var diplómatiskt orðalag yfir það að Tyrk-
landsstjórn hefði „afgreitt” Armenana. Flestir
höfðu verið fluttir úr landi en voru þó enn lifs. Það
stóð ekki lengi.
c.iu lornardyr armensku spurningarinnar: Særour vegiarandi, sem
leiö átti hjá sendiráöi Tyrklands í New York sunnudag fyrir viku, þegar
sprengja sprakk þar.
Armensk
sprengju-
tiíræöi
Fyrir rúmri viku kváðu við
fimm sprengingar i Paris,
London, New York og Los
Angeles. Enginn var drepinn en
fimm særðust. Tvenn samtök
útlægra Armena hafa lýst þessum
sprengjutilræðum á hendur sér.
Bæði þessi leynifélög vilja hefna
þjóðarmorðs Tyrkja á Armenum
i Tyrklandi á árum fyrri heims-
styrjaldarinnar. — A siðustu sjö
árum hafa þessir hatursfullu
Armenar drepið fjórtán
tyrkneska diplómata, og sýnir
þaö, að spurningin um Armena er
enn viö lýði.
Armenarog
gyöingar
1 mannkynssögunni má finna
hliðstæðu á meðferð Tyrkja á
Armenum og útrýmingu
nasistanna á gyðingum. Það var
pólitisk ákvörðun, sem að baki lá.
Hvað Tyrkjunum viðkemur eru
til skjöl, sem sýna, að stjórnin
hafði „ákveðið að útrýma öllum
Armenum, sem búa í landinu”. —
Aðferðirnar voru að visu öðruvisi,
Tyrkirnir tóku börn undir fimm
ára aldri til tyrknesks fósturs og
seldu margar konur mansali.
Nasistarnir þyrmdu engu með
„júða-blóð i æðum”. — Annars er
það athyglisvert, að Þýskaland
lagði sig fram til að reyna að
afstýra þjóðarmorðinu, en Tyrkir
voru þá bandamenn Þjóðverja.
Förnardýr
olsiækis
Enginn veit með vissu, hve
margir Armenar voru drepnir á
þessum tima til haustsins 1918 i
Tyrklandi, en ágiskanir liggja á
bilinu frá 750 þúsund upp i hálfa
aðra milljón. Margir voru skotn-
ir, hengdir, brenndir eða þeim
drekkt, en enn fleiri sultu i hel á
langri helgöngu um sýrlensku
eyðimörkina, sem þeir voru rekn-
ir i.
Til hvers var þetta blóðbað? —
Skýringin lá i þjóðernisofsa
ung-Tyrkja og ótta við að Armen-
ar mundu slást i lið með fjand-
mönnum Tyrklands, sem voru
fyrst og fremst Rússland og
England. I byr jun
heimstyrjaldarinnar biðu Tyrkir
herfilega ósigra, og ráðamenn
ákváðu að verða fyrri til, fremur
en eiga uppreisn hins armenska
minnihluta á hættu.
Lengst af
unflirokaðir
Armenar höfðu ‘lengstum lotið
erlendum yfirráðum. Sjálfstæðis
hefur þessi þjóð aldrei notið nema
skamma hrið i einu. Fyrir 350 ár-
um skiptu Persar og Tyrkir
Armeniu á milli sin og siðar
tryggðu Rússar sér bita af
kökunni.
A siðustu öld óx með Armenum
sterk þjóðernisvakning, sem
mætti hörðum viðbrögðum.
Hvorki Rússar né Tyrkir liðu
slikt. Þó hafa stöku Armenar
komist hátt i áhrifastigann hjá
drottnurum sinum. Eins og Loris
Melikov, einn ráðherra Alexand-
ers II. Rússakeisara, eða Anastas
Mikojan i Sovétstjórninni.
Rússar og Tyrkir, sem fylgt
höfðu sitt hvorum aðilanum i
striðinu, tóku sig saman um að
hindra stofnun sjálfstæðs
armensks rikis. Það leiddi til
nýrra fjöldamorða og mikils
harmleiks.
Armenskir
útilytjendur
Undir forystu Norðmannsins,
Friðþjófs Nansens, var hafist
handa við að aðstoða armenska
flóttamenn. Var Nansen i Ar-
meniu 1925, og komust margir á
„Nansensvegabréfi” svonefndu
úr landi. Eftir þá og fyrri útflutj-
endabylgjur finnast stórir ar-
mennskir þjóðarhlutar i öðrum
löndum en aðallega Bandarikjun-
um og Kanada, og einnig i
Libanon.
Armenar hafa verið mjög
fastheldnir á menningararf og
þjóðlega siði. Þeir viðhalda tungu
sinni, kristinni trú, en trúar-
leiðtogi þeirra er i Etsjmiadzin i
sovéska lýðveldinu Armeniu. Af
öllum rikjum Sovét hefur það
haldið sinum þjóðareinkennum
best, og árlega flytja þangað um
4000 Armenar frá öðrum löndum
utan Sovétrikjanna.
ÁRSAF-
MÆLI
BYLT-
IHGAR-
INNAR I
EL SALVA-
B0R
Þegar nokkrir ungir umbóta-
sinnaðir ofurstar tóku sig
saman og byitu einræðisstjórn
Carlos llumberto Romero hers-
höfðingja, blóðsúthellingalaust
15. október I fyrra, lofuðu þeir
að innleiða nýtt tiinabil friðar
og félagslegs réttlætis I E1
Salvador.
Ofurstarnir settu á laggirnar
sérstakt ráð, skipað óbreyttum
borgurum og liösforingjum I
bland, sem falin var endur-
skoöun stjórnarskrárinnar, svo
að endir yrði nú bundinn á
fótumtroðslu mannréttinda,
spillingu innan embættis-
mannakerfisins og kjör alþýð-
unnar bætt.
Það vantað ekki, aö ásetning-
urinn væri góður, en ástandið i
þessu alltof mannmarga,
snauða Suöur-Ameríkurfki.
núna ári eftir byltinguna sýnist
hinsvegar benda til þess, aö far-
ið hafi veriö úr öskunni i eldinn.
Talsmenn mannréttinda-
samtaka og kirkjunnar telja
vægilega áætlað, aö á sjötta
þúsund manns hafi látiö lifiö i
átökum vinstrisinna skæruliða
og öryggisvarða, sem studdir
eru af hægri öflum. Svo rammt
kveöur að þessum átökum, að
heitiö getur, að borgarastyrjöld
geisi í landinu.
Þarna takastá hægriöflin i til-
burðum sinum til þess aö
viöhalda efnahagslegum yfir-
burðum sinum og pólitiskum
völdum og vinstriöflin, jafn-
staöráðin f aö hrifsa völdin með
öllum ráðum.
Kirkjunnar talsmenn og fleiri
telja, aö kynnt hafi undir
ólgunni, hve byltingarstjórnin
hefur sveigst til hægri, og um
lcið grunur manna um tengsl
valdamanna við dauöasveitir,
eða moröflokka hægri öfga sem
taldir eru bera ábyrgö á tveim-
ur þriðju hluta moröanna. —
Stjórnvöld bera af sér báöar
sakir, en á seinni mánuðum hef-
ur hinum umbótasinnaðri úr
hópi liösforingjanna veriö ýtt til
hliðar og yfirráð hcrsins eru
algjörlega i höndum ihalds-
samari aflanna.
Castro lætur fanga
lausa
Fidcl Castro Kúbuforseti hefur
nýlega lýst þvi yfir að hann
hyggist láta lausa 33 Bandarikja-
menn sem setiö hafa i fangelsi á
eyju einni i Karabiska hafinu.
I hópi fanganna sem Castro
ætlar að láta lausa eru flug-
ræningjar sem hafa rænt banda-
rlskum flugvélum og flogiö þcim
til Kúbu á siðustu árum.
Fréttinni var mjög vel tekiö i
Bandarikjunum og þar llta menn
á þetta sem viljayfiriýsingu frá
Castro um að hann vilji stuðla að
bættri sambúð viö Bandarikja-
menn.
Sonurinn á að
taka vtö
Kim Il-sung forseti Noröur-
Kórcu var nýlega endurkjörinn
leiðtogi kommúnistaflokksins þar
I landi.
A þingi kommúnista þar i landi
baröist forsetinn mikilli baráttu
fyrir þvi aö koma syni sinum til
valda i flokknum, og honum tókst
aö tryggja honum það mikil völd
og sæti i áhrifastöðum að nú er
talið vist að sonurinn Kim Jong-II
verði arftaki föðurins og næsti
forseti Noröur-Kóreu.
Kommúnistaleiötogi
latinn
ttalski kommúnistaleiötoginn
Luigi Longo, einn hinna svoköll-
uöu „Evrópukommúnista" og
leiðtogi italskra kommúnista á
árunum 1964 tii 1972 lést nýlega á
heimili sinu i Kóm, 80 ára að
aldri.
Longo hnei'gðist snemma til
kommúnistahugsjónarinnar og
hefur um langt árabil veriö i hópi
áköfustu talsmanna italskra
kommúnista.sem hafa látið mikiö
kveöa aö sér I stjórnmálum þar-
lendis.
Bann við hvalvelðum
Evrópuráðiö hefur lagt til við
aðildarþjóðir sinar að atgjört
hvalveiöibann veröi látiö taka
giidi og hvatt þessar sömu þjóðir
til þess að stöðva allan inn-
flutgning á hvalafuröum. Bann
þetta á að taka gildi frá 1. janúar
1982.
Ilvalaafurðir eru til margra
hluta nytsamar og meðal annars
eru þær notaðar viö framleiðslu á
smjörliki, ieðri og mat fyrir gælu-
dýr.
Hungursnelð
I Kamputseu
Aö sögn bandariskra stjórn-
valda er fyrirsjáanlegt að mikíll
skortur á matvælum mun hrjá
ibúa Kampútseu á næsta ári og er
taliö vcra Ijóst aö landsmenn
veröa einungis færir um að fram-
leiöa 60% þeirra matvæla sem
þeir muni þurfa til aö komast af
meö góöu móti.
Ilannsókn hefur leitt I ljós aö
verði ekki eitthvaö róttækt gert i
þessu máli -til hjálpar
Kamputseumönnum veröur mikil
hungursneyft I landinu á næsta ári
og er ekki fyrirsjáaniegt hvaö
slikt kynni að hafa i för meö sér.
ttalski fjallgöngumaðurinn
Reinhold Mcssner sem hcfur tvi-
vegis gengið á topp Mont Everest
fjallsins stendur I stórræðum
þessa dagana.
Hann er nú um það bil að ljúka
Kllfrlkðttur á ferðlnnl
þvi að klifa fjallið Mont Lhotse og
gerir þaö án þess að nota nokkra
súrefnisgjöf.
Mont Lhotse er rétt rúmlega
átta og hálfur km á hæö og þegar
Messner kemur upp á efsta tind
fjallsins er hann staddur á fjórða
efsta tindi veraldar.