Morgunblaðið - 31.12.2003, Blaðsíða 22

22 B MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Innanlands eru það helst breyt-ingar á eignarhaldi stórra fyr-irtækja sem hafa vakið athyglimína á árinu,“ segir Ragnar
Guðmundsson, framkvæmdastjóri
fjármálasviðs Norðuráls. „Það hefur
orðið mikil breyting á fyrirtækja-
landslaginu hér á landi á skömmum
tíma. Auk þess er sjálfsagt að nefna
merki um grósku í íslensku athafna-
lífi sem tengist m.a. umsvifum vegna
stóriðju, ásamt útrás fjármálafyrir-
tækja og fyrirtækja á borð við Össur,
Bakkavör, Pharmaco, Marel og
Flögu.“
Aðspurður um þróun mála utan
Íslands nefnir Ragnar fyrst að ófrið-
urinn í Mið-Austurlöndum, og Írak
sérstaklega, hafi valdið mönnum
áhyggjum. „Ófriðurinn ásamt við-
horfi til efnahagsbata í Bandaríkjun-
um hefur haft áhrif á gengi gjald-
miðla, sem hefur komið sér illa fyrir
okkur hjá Norðuráli. Dollarinn hefur
verið að veikjast of mikið gagnvart
íslensku krónunni og evru.“
Hvað varðar ytra umhverfi ál-
framleiðslu nefnir Ragnar að álverð
hafi farið hækkandi undanfarið, en
verð á súráli – hráefninu til álfram-
leiðslu – hafi einnig hækkað. „Súr-
álsverð hefur hækkað mikið og
skammtímaverð á súráli, það er á sú-
ráli sem ekki er selt samkvæmt lang-
tímasamningum, hefur tvöfaldast á
árinu sem er að líða. Þetta er mjög
mikil sveifla og óvenjuleg.“ Ragnar
rekur þessa miklu hækkun meðal
annars til aukinnar eftirspurnar frá
Kína. Kínverjar hafi verið að byggja
upp mikinn áliðnað, en súrálsfram-
leiðsla þeirra ekki haldist í hendur
við aukna eftirspurn innanlands.
Kínverjar eiga báxítnámur en súrál
er unnið úr báxíti. Ragnar telur að
framboð og eftirspurn á súráli innan
Kína muni væntanlega ná jafnvægi á
næstu tveimur til þremur árum.
Skammtímasveiflur á súrálsverði
hafa ekki haft áhrif á súrálsverð til
Norðuráls enn sem komið er, að
sögn Ragnars. „Okkar súrál er keypt
samkvæmt langtímasamningum svo
þessar skammtímasveiflur hafa ekki
áhrif á innkaup okkar til núverandi
rekstrar. En þessar verðbreytingar
á súráli hafa haft nokkur áhrif á við-
horf manna þegar kemur til samn-
inga um hráefni vegna frekari
stækkunar Norðuráls. Okkur er lítill
akkur í háu súrálsverði þegar verið
er að hugleiða samninga til lengri
tíma.“
Hér innanlands voru sviptingar
vegna orkuöflunar fyrir væntanlega
stækkun Norðuráls það sem bar
hæst á vettvangi fyrirtækisins, að
mati Ragnars. „Landsvirkjun til-
kynnti okkur í september síðastliðn-
um að hún gæti ekki útvegað okkur
orku fyrir næstu stækkun Norðuráls
innan þess tímaramma sem menn
höfðu sett sér. Fljótlega eftir það
kom í ljós að Orkuveita Reykjavíkur
og Hitaveita Suðurnesja gætu hlaup-
ið í skarðið og útvegað það sem á
vantaði og er búið að gera samkomu-
lag um það. Vonandi verður hægt að
gera endanlega samninga um orku-
kaupin á næsta ári.“
Að sögn Ragnars hefur rekstur
Norðuráls gengið vel á þessu ári og
líkur á meiri hagnaði en í fyrra. „Það
er einnig útlit fyrir ágætan rekstur á
næsta ári með hækkandi álverði og
tiltölulega lágu vaxtastigi í dollurum
talið en aukinn kostnaður vegna
launa og rafskauta vegur þó þar á
móti. Lán okkar eru í Bandaríkjadöl-
um og dollaravextir hafa verið mjög
lágir á þessu ári. Það er engin veru-
leg breyting fyrirsjáanleg á næsta
ári í þeim efnum.“
En hvað skyldi bera hæst í einka-
lífi Ragnars? „Einar Sturluson, afi
minn og kær vinur alla tíð, lést á
árinu. Hins vegar fengum við hjónin
þær góðu fréttir í júní að konan mín,
Íris Halla Nordquist, ætti von á
þriðja barni okkar í febrúar næst-
komandi. Sömuleiðis er hún að ljúka
námi í viðskiptafræði við Tæknihá-
skóla Íslands og það er einnig stór
áfangi í okkar persónulega lífi.“
Ragnar Guðmundsson,
framkvæmdastjóri fjármálasviðs Norðuráls
Útlit fyrir ágæta
rekstrarafkomu
Morgunblaðið/Kristinn
Það markverðasta í heimsmál-unum á þessu ári er niður-staða skýrslu frá þróunar-hjálp Sameinuðu þjóðanna
um þúsaldarmarkmið átta helstu
iðnríkja heims í þróunarmálum, seg-
ir Anna M.Þ. Ólafsdóttir, fræðslu- og
upplýsingafulltrúi Hjálparstarfs
kirkjunnar. Meðal yfirlýstra þúsald-
armarkmiða er að minnka um helm-
ing fátækt í heiminum fyrir árið 2015
og tryggja öllum börnum skóla-
göngu, svo eitthvað sé nefnt.
„Jeffrey Sachs, aðalráðgjafi Kofis
Annans um þróunarhjálp, segir að ef
farið væri eftir þessum markmiðum
mætti uppræta örbirgð í heiminum
með einni kynslóð. En til þess að svo
megi verða þurfa bæði ríku og fá-
tæku þjóðirnar að fara eftir skuld-
bindingum sínum. Það þarf að draga
úr niðurgreiðslum, gera þannig við-
skiptasamninga að fátæk lönd fái að
selja vörur á okkar markaði, auka
framlag til þróunarmála og afskrifa
skuldir þeirra sem standa verst.
Við Íslendingar höfum satt að
segja staðið okkur mjög illa í fram-
lögum til þessara mála. En nú eru
menn eitthvað að taka við sér út af
setunni í öryggisráði SÞ og sjá að
þetta verði þeim fjötur um fót. Þó að
það sé kannski ekki sú ástæða sem
maður hefði helst viljað sjá fyrir því
að framlög væru aukin, er auðvitað
gott að vita til þess að nú sé áhugi
fyrir hendi. Í umræðunni er að kom-
ast í þetta lágmark sem Sameinuðu
þjóðirnar eru búnar að miða við í
áraraðir og þá á 10–15 árum. Þá er
kominn sá tími sem búið er að setja
hvað varðar þúsaldarmarkmiðin og
þar með er það orðið of seint. Sam-
einuðu þjóðirnar hafa talað um að
framlag skuli vera 0,7% af þjóðar-
framleiðslu en nú leggjum við af
mörkum 0,16%, eða þar um bil. Það
er búið að tala um þetta framlag oft
og mörgum sinnum í gegnum tíðina
og ákveða jafnoft að hækka það, en
aldrei verður af því.
Að stjórnvöld séu enn að tala um
það að kannski þurfi áratug til þess
að ná lágmarkinu sýnir bara að ekki
sé nægur vilji fyrir því á Íslandi eða í
öðrum ríkum löndum. Markmið í
þróunarmálum eru samþykkt aftur
og aftur og ásetningur margítrekað-
ur, en svo er því miður allt annað upp
á teningnum í reynd. Í fyrrgreindri
skýrslu koma síðan fram ábendingar
um hvað þurfi að gera til þess að þús-
aldarmarkmiðin náist. Auðvitað bera
fátækari ríki mikla ábyrgð líka, þau
þurfa að bæta stjórnarfar og efna-
hag og sjá til þess að hagvöxtur nýt-
ist hinum fátækustu og að frekar séu
byggðir grunnskólar og litlar heilsu-
gæslustöðvar í sveitum en einn há-
tæknispítali í borginni,“ segir Anna.
Þá segir hún mjög ánægjulegt
hvað þróunarstarf Hjálparstarfsins
hafi gengið vel. „Árleg jólasöfnun í
fyrra, sem var fyrir vatni, tókst mjög
vel. Vinnan sem farið hefur fram allt
þetta ár hefur skilað feikilega mikl-
um og góðum árangri til næstu ára
og áratuga, því hver brunnur endist
mjög lengi. Annað sem mér finnst
merkilegt og ánægjulegt er
það, að nú er byrjað að láta
söfnunarkörfur ganga í mess-
um hérlendis. Hallgrímskirkja
hefur riðið á vaðið með þetta
og hið sama er farið að gera í
Grensáskirkju. Hér áður pirr-
aði það mig að geta ekki farið í
friði til messu án þess að þurfa
að hugsa út í það hvort maður
væri með pening eða þurfa að
skammast sín fyrir að vera það
ekki. En eftir að hafa unnið hjá
Hjálparstarfinu og verið í
kristilegu læri hjá Jónasi Þór-
issyni framkvæmdastjóra hér,
sem hefur verið kristniboði í
14 ár, hef ég skilið hvað þetta
er mikill grundvallarþáttur í
því að vera kristinn og hvað
þetta er eðlilegt. Kirkjan get-
ur ekki þrifist nema fólk sé til í
að leggja öðrum lið.“
Hið þriðja markverðasta á
árinu segir Anna vera tveggja
mánaða launalaust leyfi í febr-
úar og mars, er hún fór til Arg-
entínu. „Ég var að koma í fyrsta sinn
til Suður-Ameríku og fannst það
mjög gaman. Þótt ég viti að bæði
Argentína og Úrúgvæ, sem ég heim-
sótti líka, séu mjög evrópsk lönd,
kom mér samt á óvart að vera komin
alla þessa leið og umhverfið samt
svona mikið líkt okkar. Hið minnis-
stæðasta í ferðinni var að skoða
Iguazu-fossana. Umhverfið er mjög
skógi vaxið og feikilega tilkomumik-
ið og mér var ofarlega í huga kvik-
myndin Mission með Jeremy Irons
og Robert de Niro um Jesúítatrú-
boðið á þessum sömu slóðum. Einnig
stendur upp úr í minningunni flúða-
sigling í Skagafirði síðastliðið sumar
þar sem báturinn okkar steytti á
steini í miðjum fossi og við hverfð-
umst um eins og flíkur í kraftmikilli
þvottavél. Ég hugsaði með mér: það
er þá svona þegar fólk drukknar.
Það var ævintýralegt, í það minnsta
eftir á,“ segir Anna M.Þ. Ólafsdóttir,
fræðslu- og upplýsingafulltrúi, að
síðustu.
Anna M. Þ. Ólafsdóttir, fræðslu- og upplýsingafulltrúi Hjálparstarfs kirkjunnar
Morgunblaðið/Ásdís
Höfum staðið okkur illa í
framlögum til þróunarmála
Á alþjóðavettvangi erstríðið í Írak stærstamál ársins. Þar þóttimér eftirtektarverð
sú barátta sem fram fór á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna um
hvernig leysa ætti meinta ógn
af völdum gereyðingarvopna í
höndum Íraka – í anda fjöl-
þjóðahyggju með samþykki og
umboði SÞ eða með einhliða
stríðsaðgerðum Bandaríkj-
anna og Bretlands,“ segir Árni
Finnsson, formaður Náttúru-
verndarsamtaka Íslands.
Átökin milli fjölþjóðahyggju
og einhliða afstöðu Bandaríkj-
anna koma einnig skýrt fram í
umhverfismálum, að hans mati.
„Bandaríkjastjórn hafnar nið-
urstöðum vísindasamfélagsins
um þá hættu sem stafar af sí-
auknum útblæstri gróðurhúsaloftteg-
unda og breytingum á loftslagi jarð-
ar,“ segir hann. „Á nýafstöðnu þingi
Loftslagssamnings SÞ kom berlega í
ljós hversu erfitt það er fyrir fulltrúa
Bandaríkjastjórnar að verja stefnu
Bush gagnvart Kyoto-bókuninni.“
Árni segir vandræði Bush helst fel-
ast í því að stjórn hans viðurkennir
ekki það vandamál sem við er að eiga
en Bush þykist samt vera að gera eitt-
hvað til að leysa það, en þó ekki fyrr
en eftir svona 10–20 ár þegar tækni-
legar lausnir hafa verið þróaðar.
„Hugmyndafræðingar Hvíta hússins
fara jafnvel yfir frumdrög að
skýrslum eigin sérfræðistofnana um
loftslagsbreytingar með svörtum
penna og breyta niðurstöðum til að
gera þær þóknanlegar stefnu(leysi)
forsetans,“ segir Árni.
Árna er fleira ofarlega í huga við
áramótin. Morðið á Önnu Lindh var
reiðarslag. „Ég kynntist Önnu Lindh
lítillega við undirbúning Norðursjáv-
arráðstefnunnar 1995 þegar hún var
nýorðin umhverfisráðherra Svíþjóð-
ar,“ segir hann og að þar hafi hún
sýnt hversu öflugur stjórnmálamaður
hún var. Árni segir að hún hafi tekið
gagnrýni umhverfisverndarsamtaka
með stæl og bara spurt á móti:
„Hvernig eigum við að leysa málið?“
Hér heima markaði úrskurður
setts umhverfisráðherra, Jóns Krist-
jánssonar, um Norðlingaölduveitu
tímamót, að mati Árna. „Með úr-
skurði Jóns – eins og hann var kynnt-
ur með lónhæð í 566 metrum yfir
sjávarmáli – eru friðlandsmörkin í
Þjórsárverum virt,“ segir hann og að
það sé mikilvægur sigur fyrir nátt-
úruvernd og það beri sérstaklega að
þakka framlagi heimamanna.
„Eftir að ljóst varð að Alcoa hygð-
ist kaupa orku frá Kárahnjúkavirkjun
varð mjög erfitt að stöðva þá fram-
kvæmd,“ segir Árni. „Í raun hófust
framkvæmdir árið 2002. Eftir stend-
ur sá möguleiki að stofna þjóðgarð á
öllu vatnasviði Jökulsár á Fjöllum og
þar með glæsilegt verndarsvæði sem
flytja myndi hróður Íslands víða um
lönd. Þessi hugmynd að þjóðgarði
nýtur nú stuðnings meðal þingmanna
allra stjórnmálaflokka og heima-
manna.“
Umræða um umhverfismál hefur
aukist að magni og gæðum undanfar-
in ár. Almenningur lætur þessi mál æ
meir til sín taka. Árna finnst vert að
benda á að nýleg niðurstaða skoðana-
könnunar Gallup sýni að 48% þjóð-
arinnar telji mikilvægt að til séu al-
þjóðleg umhverfisverndarsamtök á
borð við Greenpeace. „Það lýsir e.t.v.
best þeirri breytingu sem orðið hefur
á Íslandi. Í mínum huga skiptir sú
breyting mestu fyrir framtíðina,“ seg-
ir hann.
Um hvað sé minnisstæðast úr
einkalífinu segir Árni: „Dætur okkar
tvær, Lára Debaruna og Karitas Su-
mati, búa mér og Hrafnhildi til
skemmtilegar minningar á hverjum
degi. Afmælisdagur í anda Línu lang-
sokks, sumarfrí á Akureyri eða venju-
legur skóladagur eru dýrmætar
minningar.“
Árni Finnsson formaður Náttúruverndarsamtaka Íslands
Einhliða stríðsrekstur í Írak
Morgunblaðið/Árni Sæberg