Morgunblaðið - 01.02.2004, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hann er svartklæddurfrá toppi til táar. Úfn-ir svartir lokkarnirleika lausum hala.Fas hans gefur til
kynna að um sé að ræða einstakan
mann sem stendur vörð um sér-
visku sína. Líkt og margar þær
persónur sem Tim Burton hefur
gætt lífi á hvíta tjaldinu hefur leik-
stjórinn verið þekktur fyrir sér-
stöðu sína sem oft hefur verið sögð
jaðra við kenjar. Viðfangsefni hans
hefur gjarnan verið utangarðsfólk.
Edward klippikrumla vakti tor-
tryggni og ótta meðal samborgara,
Leðurblökumaðurinn flýði sam-
félag manna inn í dimman helli og
leikstjórinn Ed Wood hlaut aldrei
viðurkenningu samstarfsmanna
sinna í Hollywood.
Ofgnótt sólarljóss
Þrátt fyrir eigin velgengni lítur
Tim Burton á sjálfan sig sem eins
konar utangarðsmann í Holly-
wood. Hann segir það erfitt að
halda eigin sérstöðu þar á bæ. „Ég
hélt að smám saman yrði það auð-
veldara en enn þann dag í dag er
það sama áskorunin,“ segir Burt-
on.
Tim Burton er þekktur fyrir ein-
stakan stíl sinn. Myndir hans hafa
gjarnan drungalegt en jafnframt
ævintýralegt yfirbragð. Myndir á
borð við Beetlejuice, Batman,
Edward Scissorhands, Ed Wood,
Sleepy Hollow, Planet of the Apes
einkennir dökk gotnesk sýn Burt-
ons. „Ég reyni að setja kennimark
mitt á allt sem ég geri,“ segir
hann.
Þennan drungalega stíl segir
Burton að rekja megi til æskuára
sinna. Frá tíu ára aldri bjó hann
hjá ömmu sinni í Burbank, Kali-
forníu. Hann kunni aldrei við sig í
heiðskíru úthverfinu. Sem barn sat
hann tímunum saman fyrir framan
sjónvarpsskjáinn og horfði heill-
aður á gamlar teiknimyndir og
hryllingsmyndir. „Gotneskur stíll
minn er eins konar viðbrögð við
umhverfi mínu,“ segir Burton.
„Þeir sem alast upp án sólarljóss
þrá birtu í líf sitt. Sá sem elst upp
við ofgnótt sólarljóss bíður myrk-
urs, hann þráir gamlar byggingar,
drunga, þéttvaxna skóga, skap,
aðra áferð. Ég held að stíll minn
sé því eins konar viðbrögð við
skynjunarskorti, maður er sviptur
þessum hlutum sem veldur því að
maður leitar þá uppi. Ég ólst upp í
sólríku, björtu og hreinu út-
hverfi. Ég leita eftir
því sem ég fór á
mis við.“
Ferill Burtons hefur einkennst
af hæfni hans til að synda á móti
straumnum þrátt fyrir að starfa
innan Hollywood-maskínunnar
sem hefur orð á sér fyrir að vera
ósveigjanleg og einhæf. Burton
virðist ákaft standa vörð um
sérstöðu sína og ímynd.
„Þegar ég var ungur varð ég
strax var við það hvernig sam-
félagið dæmir fólk og skiptir því
markvisst upp í ákveðna flokka
sem byggðir eru á einhvers konar
menningarlegri skynjun,“ segir
Burton.
Hann segir að sér finnist þessi
flokkaskipting vera byggð á mis-
skilningi og fordómum einum.
„Þess vegna líkaði mér alltaf
skrímslamyndir. Fyrir mér var
Frankenstein ekki skrímslið, hann
var mennskasta persónan. Þetta er
líkt og í vísindaskáldsögum þar
sem skrímslin eru hjartnæmustu
persónurnar en manneskjurnar
einhvers konar uppvakningar.
Fólk sem lítur öðruvísi út er aug-
ljóslega fyrstu fórnarlömbin til að
verða misskilin. Ég hef alltaf fund-
ið til samkenndar með slíkum kar-
akterum.“
Sjálfur segist Burton hafa orðið
fyrir barðinu á slíkum fordómum.
„Tilfinningar mínar hafa alltaf ver-
ið blendnar í garð Bandaríkjanna
þótt ég sé þaðan og þau hafi verið
heimili mitt. Mér finnst ég vera ut-
angarðsmaður þar, hefur alltaf lið-
ið sem útlendingi í eigin heima-
landi,“ segir Burton. „Stundum er
sem samfélagið útskúfi þér. Þú ert
skrýtinn svo þú skalt bara halda
þig innan hóps skrýtna fólksins.
Það sama gengur yfir alla, allir fá
sinn stimpil.“ Burton hefur nú
flust til Bretlands og býr í Lund-
únum. Hann segist finna minna
fyrir slíkri flokkun þar í landi.
„Fyrst þegar ég flutti til Lund-
úna skynjaði ég aukið umburðar-
lyndi fyrir sérvisku hvers og eins,“
fullyrðir hann. Burton segir að
ekki sé nóg með að erfitt sé að
halda í einstaklingseðlið í Banda-
ríkjunum heldur sé málfrelsinu
þar einnig ógnað. „Þetta er land
sem á að heita land málfrelsis og
er að heyja stríð á grundvelli mál-
frelsis. Þrátt fyrir það má maður
ekkert segja í eigin landi án þess
að þeir vilji reka mann burt fyrir
landráð. Þetta er fullkomlega frá-
leitt og alger mótsögn.“
Aðspurður hvort gagnrýni hans
á Bandaríkin sé ekki nokkuð hörð
þar sem honum hafi í raun boðist
fjöldi tækifæra þar er hann fljótur
að viðurkenna að Bandaríkin hafi
vissulega verið land tækifæranna
fyrir hann. „Þess vegna mun ég
ávallt elska land mitt og ég mun
ávallt vera því þakklátur. Ég var
feginn að flytja frá Burbank en ég
elska enn úthverfið mitt því það
Nýjasta mynd kvikmyndagerðarmannsins Tim Burtons heitir Sá stóri – Big Fish
Hann er þekktur fyrir að synda á móti straumn-
um. Einstakur myndrænn stíll hans og hugmynda-
auðgi hefur náð fótfestu í Hollywood. Hann er
töframaður kvikmyndagerðarinnar sem vekur
furðu er hann dregur hattinn upp úr kanínunni.
Sif Sigmarsdóttir ræðir við leikstjórann Tim
Burton um uppvaxtarár hans, föðurlát, fæðingu
sonar og nýjustu mynd hans Sá stóri eða Big Fish.
„SÖGUR eru draumar okkar,“
segir Ewan McGregor sem leikur
hinn ævintýragjarna Edward
Bloom í mynd Tims Burtons Big
Fish. „Það er þess vegna sem við
segjum sögur. Þær gera okkur
áhugaverð og tengja kynslóðirnar
saman. Án þeirra væri ekkert eftir
nema pólitík og stórmarkaðir.
Hvers lags heimur væri það?“
Myndin Big Fish er fyrsta sam-
starf leikstjórans Tims Burtons og
skoska leikarans Ewans McGreg-
ors. Er blaðamaður Morgunblaðs-
ins hitti McGregor fyrir í Lund-
únum á dögunum þar sem
leikarinn er búsettur var hann
fullur eldmóðs eftir samstarfið við
Burton og jós leikstjórann lofi.
„Mig dauðlangar til að vinna
aftur með Tim Burton,“ segir
McGregor. „Hann er frábær leik-
stjóri og ég á gott með að vinna
með honum. Kann vel við stíl hans
og mér líkar andrúmsloftið á töku-
staðnum.“
McGregor segir Burton ekki
eyða neinum tíma í vitleysu við
tökur á myndum sínum. „Oft býst
maður við að heyra frá leikstjóra
að markinu sé náð og tími sé til að
snúa sér að næstu senu,“ segir
McGregor, „en oftar en ekki
heimtar leikstjórinn að hlutirnir
séu gerðir aftur og aftur þótt öll-
um öðrum sé ljóst að bestu tökunni
sé löngu náð. Slíkt kom aldrei fyr-
ir hjá Burton. Hann er mjög
glöggur og sér hvenær tekist hef-
ur vel til.“
Hlýleg og vel sögð saga
Þótt McGregor sé enn ungur að
árum á hann fjölbreyttan leikferil
að baki. Bíógestir þekkja hann ef-
laust úr nýlegum kvikmyndum á
borð við Down With Love þar sem
hann heillar Renée Zellweger,
Star Wars Episode I og II og Moul-
in Rouge þar sem hann syngur og
dansar fyrir Nicole Kidman.
McGregor segir helstu ástæðuna
fyrir því að hann hafi kosið að
taka að sér hlutverk Edward
Bloom í Big Fish hafa verið frum-
leiki handritsins. „Mér féll vel
hvernig tekið var á sambandi föð-
ur og sonar í handritinu,“ segir
McGregor. „Slík sambönd hafa
sjaldan verið viðfangsefni kvik-
mynda og mér fannst saga feðg-
anna Edwards og Wills vera mjög
hlýleg og vel sögð. Þegar ég las
handritið sá ég fyrir mér einstaka
myndræna framsetningu Burtons
og þótti hún eiga vel við söguna.“
McGregor fullyrðir að þrátt fyr-
ir að Big Fish sé átakanleg kvik-
mynd að því leyti að hún fjallar um
banalegu aðalpersónunnar er hún
ekki væmin. „Ekki er leitast við að
koma áhorfandanum í tilfinn-
ingalegt uppnám geðshræring-
arinnar vegna,“ segir McGregor.
„Myndin er mjög merkingar-
þrungin og hafði Burton samband
sitt við föður sinn, sem lést
skömmu áður en tökur hófust,
gjarnan í huga við leikstjórnina.“
McGregor segist einnig hafa
hugsað mikið um sambandið við
sinn eigin föður við gerð mynd-
arinnar. „Sagan minnti mig á það
þegar ég flutti að heiman 16 ára til
að hefja nám í leiklist. Að yfirgefa
Skotland er stórmál fyrir Skota. Á
sama hátt og Edward varð ég að
flytja burt frá hinu kunnuglega til
að finna sjálfan mig. Ég lenti ekki
upp á kant við foreldra mína að
neinu ráði eins og kemur fyrir
feðgana í Big Fish en á ákveðnum
tímapunkti í lífinu hefur maður
ekki áhuga á að heyra það sem
foreldrarnir hafa að segja því
maður þráir ákveðið sjálfstæði. Í
dag er samband mitt við föður
minn mjög gott. Ég flutti að heim-
an og fór mínar eigin leiðir en ég
var svo lánsamur að læra að meta
föður minn upp á nýtt.“
Kvikmyndin Big Fish er byggð á
skáldsögu eftir Daniel Wallace en
hún gerist öll í Suðurríkjum
Bandaríkjanna, nánar tiltekið í
Alabama. McGregor segir að Burt-
on hafi lagt mikla áherslu á að
kvikmyndin yrði tekin þar og fór
svo að haft var uppi á smábæ sem
hafði lítið breyst frá því um miðja
20. öldina en þá hefst einmitt saga
Edwards Blooms. „Það er ekki al-
gengt að kvikmyndir séu teknar
þar sem þær eiga að gerast,“ segir
McGregor. „Oft eru kvikmyndir
teknar í Kanada eða á Nýja-
Sjálandi ef þær eru ekki teknar í
stúdíói til að spara fjármuni.
Sjaldnast er staðarvalið byggt á
því hvar sagan á að gerast. Við
tókum ekki einungis senur sem
gerðust utandyra í Alabama held-
„Var svo lánsamur að læra að
meta föður minn upp á nýtt“ „Sagan minnti mig á það þegar ég
flutti að heiman
16 ára til að hefja
nám í leiklist.“
„Alltaf liðið sem útlend-
ingi í eigin heimalandi“